Іван Раманчук
Іван Раманчук (мянушка «Ястраб»; 1920, вёска Баяры, цяпер Нясвіжскі раён — 1987, Барысаў) — беларускі педагог, адзін з арганізатараў і кіраўнікоў Саюза змагання за незалежнасць Беларусі.
| Іван Раманчук | |
|---|---|
| «Ястраб» | |
 | |
| Дата нараджэння | 1920 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 1987 |
| Месца смерці | |
Пад нямецкай акупацыяй правіць
Зь лістапада 1941 па ліпень 1942 працаваў настаўнікам пачатковай школы ў вёсцы Еськавічы (цяпер Нясвіжскі раён), потым інструктарам Нясвіжскага раённага аддзелу Беларускай народнай самапомачы, забяспечваў бяднейшых навучэнцаў Нясвіжскай настаўніцкай семінарыі харчаваннем і жытлом. З канца 1943 да сакавіка 1944 года працаваў кіраўніком Беларускага дома культуры ў Нясвіжы.
Пад савецкай уладай правіць
Пасля прыходу савецкіх уладаў зарэгістраваўся як настаўнік у Нясвіжскім раённым аддзеле народнай адукацыі і быў прызначаны загадчыкам школы ў вёсцы Высокая Ліпа. Працаваў там толькі 3 тыдні, бо даведаўся пра цікавасць да сябе органаў НКВД. Каб стаць менш заўважным, пакінуў работу ў сферы адукацыі і ў жніўні 1944 года ўладкаваўся сталяром у майстэрню Баранавіцкага дэпо.
На нелегальным становішчы правіць
У верасні 1944 пад пагрозай арышту перайшоў на нелегальнае становішча, хаваўся ў лясах Нясвіжскага раёна. У 1946 Раманчук пачынае стварэнне падпольнай арганізацыі «Саюз змагання за незалежнасць Беларусі», а ў 1947 арганізоўвае невялікую партызанскую групу з вялікай сеткай сувязных.
У маі 1947 да Раманчука далучыўся ягоны аднагодак Мікалай Дэмух, былы франтавік, які на нелегальным становішчы знаходзіўся з восені 1946, а вясной 1948 — Браніслаў Бука, былы жаўнер БКА і Войска Польскага, які ў пачатку 1948 уцёк у лес ад арышту.
На працягу 1947—1949 група Раманчука здзейсніла шэраг нападаў на партыйна-савецкіх супрацоўнікаў, фінансавых агентаў і служачых унутраных сілаў, а таксама правяла рэквізіцыі на поштах і ў крамах. Сябра СЗНБ Уладзімір Кісель прыгадвае ва ўспамінах пра адзін з выпадкаў, агучаных падчас судовага працэсу СЗНБ у Мінску:
«…у адной з вёсак фінагент забраў карову ў удавы франтавіка, у жанчыны было трое дзяцей. Яна падняла крык, бо карміць дзетак акрамя малака не было чым. Непадалёку ў лесе былі хлопцы з атраду Раманчука (нас абвінавачвалі ў сувязі з ім). Яны пачулі лямант жанчыны. На дарозе з вёскі забілі фінагента, і карова вярнулася да ўдавы. Пасля такіх звестак канваіры адразу па-іншаму пачалі да нас адносіцца, бо яны былі франтавікамі. Адзін потым казаў, што пакінуў у калгасе галодную жонку».
Ліквідацыя атраду і судовы працэс правіць
У маі або ўлетку 1949 на хутары ў Нясвіжскім раёне савецкія атрады акружылі атрад Раманчука з сям’ю партызанамі. Пасля зацятага бою чатыры хлопцы застрэліліся. Трое, у тым ліку Раманчук, былі паранены і схоплены.
На допытах Раманчук вёў сябе вельмі мужна. Размаўляў са следчымі па-беларуску і толькі ў прысутнасці перакладчыка. У ходзе следства Раманчуку інкрымінавалася таксама стварэнне «Саюза змагання за незалежнасць Беларусі», распрацоўка яго статуту і праграмы, а таксама прыцягненне ў шэрагі арганізацыі больш за 40 чалавек.
Ад расстрэлу Івана Раманчука выратаваў тагачасны мараторый на смяротную кару ў СССР. Суд прысудзіў яму 25 гадоў, якія Раманчук поўнасцю адседзеў у Варкуце і ў Мардоўскіх канцлагерах.
У ходзе перагляду справы пастановай трыбунала Беларускай ваеннай акругі 10 снежня 1955 абвінавачанне ў стварэнні падпольнай арганізацыі было знята.
Вызваленне правіць
У Беларусь вярнуўся ў 1970-я. Жыў у Барысаве, стварыў сям’ю. Памёр у 1987 годзе падчас аперацыі ў шпіталі. Не рэабілітаваны.
Літаратура правіць
- Валаханович И. А. Антисоветское подполье на территории Беларуси в 1944—1953 гг. Мн., 2002.