Актыўная ацэнка

Актыўная ацэнка ў вузкім сэнсе — гэта ацэнка пазнавальнай дзейнасці вучняў і яе вынікаў паводле загадзя вызначаных крытэрыяў без выстаўлення адзнакі. Тут актыўная ацэнка выступае альтэрнатывай ацэнцы падсумоўчай, якая пераважна выкарыстоўваецца для вонкавай справаздачнасці.

Актыўная ацэнка ў шырокім сэнсе — тэхналогія навучання, заснаваная на якаснай зваротнай сувязі, дзякуючы якой вучні могуць пастаянна бачыць і разумець свае поспехі, усведамляць няўдачы і ўхіляць прабелы ў ведах і ўменнях, авалодваць працэдурамі самаацэнкі, г. зн. кіраваць асабістым вучэннем. Пры гэтым бацькі таксама з'яўляюцца суб’ектамі ацэначнай дзейнасці.

Актыўная ацэнка як тэхналогія навучання мае сістэмны характар і ўключае мэтавы, зместавы, працэсуальны і кантрольна-ацэначны кампаненты. Кожны з гэтых кампанентаў мае свае спецыфічныя характарыстыкі, што ў цэлым дазваляе гаварыць пра ўнікальнасць тэхналогіі актыўнай ацэнкі.

Паходжанне тэрміна і развіццё тэхналогіі

У англамоўнай літаратуры выкарыстоўваецца тэрмін Formative assessment (даслоўна «фармавальнае ацэньванне»). Англійскі тэрмін у 1967 годзе ўвёў ва ўжытак Майкл Скрывэн, які паказаў, што такая ацэнка істотна адрозніваецца ад іншых варыянтаў ацэнкі з гледзішча інфармацыі, якую атрымліваюць суб’екты адукацыйнага працэсу. Бенджамін Блум пераняў тэрмін у 1968 годзе і разгледзеў фармавальнае ацэньванне ў якасці інструмента для паляпшэння эфектыўнасці навучання студэнтаў. Пол Блэк і Дылан Уільям на падставе аналізу шматлікіх публікацыяў паказалі, што фармавальнае ацэньванне — найлепшая стратэгія для забеспячэння матывацыі і адказнасці вучняў, а таксама іх вучэбных дасягненняў. З 2009 году з ініцыятывы Таварыства беларускай школы гэтая тэхналогія пачала ўкараняцца ў школах Беларусі. На першым семінары, які ў Мінску праводзіла педагог з Польшчы Данута Стэрна, удзельнікі прынялі рашэнне па-беларуску назваць тэхналогію «актыўная ацэнка» з увагі на патэнцыял актывізацыі пазнавальнай дзейнасці навучэнцаў.

Навуковыя падставы тэхналогіі

тэхналогія актыўнай ацэнкі грунтуецца на псіхалагічнай тэорыі дзейнасці, а таксама на шэрагу метадалагічных падыходаў:

• дзейнасным;
• сістэмным;
• кампетэнтнасным;
• асабова-арыентаваным.

Мэты тэхналогіі актыўнай ацэнкі

• забеспячэнне зваротнай сувязі паміж суб’ектамі адукацыйнага працэсу для разумення вучнямі таго, як яны вучацца;
• атрыманне дыягнастычнай інфармацыі і на гэтай аснове выяўленне і ліквідацыя індывідуальных і групавых недахопаў у навучальнай дзейнасці і яе выніках;
• разуменне вучнямі сваіх перспектыў у навучанні;
• перамяшчэнне фокуса з атрымання адзнак на працэс атрымання ведаў;
• забеспячэнне цэнтральнай ролі вучняў у адукацыйным працэсе;
• развіццё ў вучняў навыкаў самаацэнкі, выхаванне пачуцця ўласнай годнасці.

Асноўныя кампаненты тэхналогіі

Ключавой ідэяй тэхналогіі актыўнай ацэнкі з'яўляецца зваротная сувязь паміж усімі суб’ектамі адукацыйнага працэсу: настаўнікам, вучнямі, бацькамі. Сродкамі зваротнай сувязі й актыўнай ацэнкі з'яўляюцца:

• дыягнастычнае вызначэнне настаўнікам мэты вучэбнага занятку і самавызначэнне кожнага вучня на свой асабісты вынік пазнавальнай дзейнасці на ўроку,
• крытэрыі ацэнкі, якія ўяўляюць сабой дамову паміж настаўнікам і вучнямі, служаць арыенцірам для іх дзейнасці, з'яўляюцца сродкам для самаацэнкі, узаемнай ацэнкі і ацэнкі з боку настаўніка;
• размежаванне актыўнай ацэнкі без выстаўлення балаў і падсумоўчай ацэнкі ў балах;
• асаблівая тэхніка пастаноўкі пытанняў настаўнікам;
• вусныя і пісьмовыя каментарыі настаўніка да выкананых вучнямі працаў;
• рэфлексія як механізм для перманентнага аналізу і карэкцыі дзейнасці і яе вынікаў;
• далучэнне бацькоў да кантрольна-ацэначнай дзейнасці.

Літаратура

• Актыўная ацэнка: метадычны дапаможнік / укл. Н. Ільініч. — Мінск, 2011. — 83 с.
• Актыўная ацэнка ў дзеянні: вопыт настаўнікаў Беларусі: дапаможнік для настаўнікаў/ М. І. Запрудскі, М. Кудзейка, Т. П. Мацкевіч і інш. Пад рэд. М. І. Запрудскага. Мінск, 2014. 238 с.
• Запрудский, Н. И. Контрольно-оценочная деятельность учителя и учащихся: пособие для учителя /Н. И. Запрудский. — Минск: Сэр-Вит, 2012. — 160 с.
• Е. Радевич. Активная оценка — оценивание для эффективного обучения: Основные элементы и результаты новой педагогической стратегии, «Народная асвета», №2, 2016, С. 19
• Святлана КІРСАНАВА, Галіна СУХАВА. Не хваліся нажаўшы, а хваліся, намалаціўшы. Настаўніцкая газета, 23 ліпеня 2016 г.
• Міхась КУДЗЕЙКА. «Ацэнка, якая дапамагае вучыцца», Настаўніцкая газета 6 лютага 2016 года
• Надзея НІКАЛАЕВА. Актыўная ацэнка — новая мода?, газета «Звязда», 18 мая 2016 г.
• Алена ПАЛЕЙКА: «Ядро актыўнай ацэнкі — у зваротнай сувязі», Настаўніцкая газета 3 сакавіка 2016 г.
• Эла ЯКУБОЎСКАЯ. «Пытанні на ўроку», Настаўніцкая газета 2 красавіка 2016 г.
• Paul Black and Dylan Wiliam, «Assessment and Classroom Learning», Assessment in Education, March 1998, pp. 7-74.
• Bloom, Benjamin S. (1968). Learning for mastery. Los Angeles, USA: University of California press.
• Scriven, Michael (1967). «The methodology of evaluation». In Stake, R. E.Curriculum evaluation. Chicago: Rand McNally. American Educational Research Association (monograph series on evaluation, no. 1.
• Danuta Sterna. Ocenianie ksztaltujace w praktyce. Warszawa: Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2008. S. 58—69.

Спасылкі

• Сайт, прысвечаны Актыўнай ацэнцы ў Беларусі
• Аксючыц С. А. Актыўная ацэнка вучэбных дасягненняў як сродак фарміравання самаацэнкі малодшых школьнікаў
• Данута Стэрна. Ацэнка, не падобная ні на што
• Школьная адзнака: пернік ці бізун? — матэрыялы круглага стала ў газеце «Звязда», 26 сакавіка 2016.