Аменсалізм
Аменсалізм (ад лац.: mensa — трапеза) — тып межвідавых узаемаадносін, пры якім адзін від, названы аменсалам, перажывае прыгнёт росту і развіцця, а другі, які называецца інгібітарам, такім выпрабаванняў не схільны. Антыбіёз і алелапатыя — падобныя віды ўзаемаадносін.
Аменсалізм у раслін правіць
Аменсалізм шырока распаўсюджаны ва ўзаемаадносінах відаў раслін і інгібіруючым фактарам з'яўляецца альбо адмоўнае асяроддзеўтварэнне (аднабаковае або, радзей, узаемнае), альбо вылучэнне інгібітарам у навакольнае асяроддзе якіх-небудзь прыжыццёвых вылучэнняў, якія адмоўна ўздзейнічаюць на расліну-аменсал (алелапатыя).
Прыкладам аднабаковага адмоўнага асяроддзеўтварэння можа служыць уплыў дрэваў-дамінантаў на віды мохавага і травянога ярусаў. Пад полагам дрэў памяншаецца асветленасць, павышаецца вільготнасць паветра. Пры раскладанні ападаючых дрэў глеба збядняецца, паколькі пры гэтым утвараюцца кіслоты, якія спрыяюць вымыванню элементаў мінеральнага харчавання ўглыб глебавага пласта. Гэты працэс асабліва актыўны ў тайговым яловым лесе, таму што елка — моцны асяроддзеўтваральны від. Цягавітыя віды, якія ўдзельнічаюць у надглебавым покрыве, кампенсуюць згубнасць гэтага ўплыву і забяспечваюць экалагічную раўнавагу ў такім лесе. Пры гэтым дрэвы (інгібітары) не ўступаюць у канкурэнтныя адносіны з відамі надглебавага покрыва (аменсаламі), таму што канкурэнцыя мае на ўвазе спаборніцтва паміж відамі пры выкарыстанні пэўнага рэсурсу асяроддзя.
Прыклад узаемнага адмоўнага асяроддзеўтварэння — адносіны сфагнавых імхоў і сасудзістых раслін на сфагнавым балоце. Між сфагнавымі мохамі, якія неабмежавана растуць уверх, і судзінкавымі раслінамі — верасовымі (багун, балотны мірт, андрамеда, журавіны), хвояй і некаторымі аокамі — складваюцца адносіны ўзаемнага аменсалізму без канкурэнцыі. Сфагнавыя мохі даволі хутка растуць, павышаюць узровень паверхні балота і паступова хаваюць у сваёй тоўшчы шматгадовыя жывыя органы кветкавых раслін, выступаючы як інгібітары. Гэта прыводзіць да прыгнёту кветкавых раслін, якія вымушаныя перамяшчаць свае карэнішча і карані як уверх, так і да участкаў балота, дзе паверхня нарастае не гэтак хутка. У сваю чаргу кветкавыя расліны зацямняюць мохі ападаючы лісця, што прыводзіць да запаволення іх росту. Такім чынам, паміж сфагнавымі мохамі і кветкавымі раслінамі ўсталёўваецца раўнавага «ўмеранага ўзаемапрыгнятання» без узнікнення канкурэнтных адносін.