Вайна праз вядро
«Вайна праз дубовае вядро» (італ.: La battaglia della secchia rapita — даслоўна «бітва з-за выкрадзенага вядра» — адзін з узброеных канфліктаў у ходзе працяглага супрацьстаяння гвельфаў і гібелінаў. Гэты эпізод стаў прычынай гібелі больш за 2 тысяч чалавек і атрымаў вядомасць як ілюстрацыя чалавечай ваяўнічасці, ганарыстасці і дурасці. Супрацьстаянне адбылося ў 1325 годзе ў Італіі паміж гарадамі-дзяржавамі Балоння і Модэна.
| Вайна праз вядро | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: другая стадыя супрацьстаяння гвельфаў і гібелінаў | |||
 | |||
| Дата | 1325 | ||
| Месца | Эмілія-Раманья, паўночная Італія | ||
| Вынік | Перамога Модэны | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Сілы бакоў | |||
|
|||
| Страты | |||
|
|||
Ход падзей правіць
Падставай да адной з самых вялікіх бітваў Сярэднявечча каля італьянскага замка Цапаліна паслужыў крадзеж драўлянага дубовага вядра. Сярэднявечная Італія была падзелена на мноства гарадоў-дзяржаў, якія змагаліся паміж сабой за ваеннае, палітычнае і эканамічнае лідарства. Людзі, якія жылі ў іх, прытрымліваліся розных палітычных поглядаў. Прыхільнікі імператара Фрыдрыха Барбаросы былі гібелінамі, а тыя, хто прытрымліваўся іншага пункту гледжання і лічыў, што на пасадзе гаранта бяспекі павінен быць кіраўнік хрысціянскай царквы папа Ян XXII — гвельфамі. Да 1330-м гадоў прычына варожасці паступова забылася, але традыцыйнае супрацьстаянне і падзел на два лагеры захаваліся на доўгія гады[1].
Італія перажывала амаль бесперапынны стан вайны паміж шматлікімі палітычнымі групамі. Палітычныя супярэчнасці ўзмацняліся тэрытарыяльнымі спрэчкамі, якія ўзнікалі паміж блізка размешчанымі гарадамі. Такімі і былі гарады Балоння і Модэна, падзеленыя ўсяго 40-50 км і палітычнымі перакананнямі: большасць жыхароў Балонні былі за гвельфаў, а жыхары Модэны — за гібелінаў. Становішча ўскладнялася тым, што напружанне паміж жыхарамі гарадоў на працягу доўгага часу толькі ўзмацнялася, а пастаянныя сутычкі на памежных тэрыторыях станавіліся звычайнай справай[2].
Да пачатку 1325 года колькасць канфліктаў паміж гарадамі павялічылася. Балоння фактычна пашырыла свае тэрыторыі, Модэна імкнулася вярнуць іх, таму набегі і пераход сумежных зямель з рук у рукі працягваліся да таго часу, пакуль войскі Модэны не захапілі замак Мантэвельё, які быў важным бастыёнам для абароны Балонні. Замак Цапаліна і яго тэрыторыя сталі апошнім важным стаўпом у абароне гістарычнай сталіцы сучаснай вобласці Эмілія-Раманья — Балонні.
У ліпені ваяры Балонні здзейснілі набег на фермы паблізу Модэны, спалілі некалькі палёў перад адступленнем, затым працягвалі вылазкі і рабаванні на працягу 2 тыдняў. У верасні войскі Модэны захапілі балонскі форт, размешчаны ўсяго ў 19 км на захад ад Балонні.
Адносіны паміж двума гарадамі дайшлі да белага калення, і аднойчы дзеянні, учыненыя невялікім атрадам з Модэны, сталі апошняй кропляй у супрацьстаянні гарадоў. Карыстаючыся ўсеагульнай блытанінай, некалькі салдат з Модэны прабраліся ў Балонню. У цэнтры горада побач з варотамі Сан-Фелічэ знаходзіўся калодзеж і стаяла вядро. Салдаты скралі вядро, а затым вярнуліся ў свой горад і з гонарам дэманстравалі яго там. Раз’юшаныя гараджане Балонні запатрабавалі вярнуць вядро, якое не мела ніякай гістарычнай ці іншай каштоўнасці, іх абразіў сам факт яго крадзяжу. Модэна адмовілася, і Балоння абвясціла вайну[3].
Вайна з-за дубовага вядра пачалася раніцай 15 лістапада 1325 года. Бітва, якая адбылася ля падножжа пагорка прама за сценамі замка, прадстаўляла сабой адной з найвялікшых бітваў, якія мелі месца ў Сярэднія вякі. У ім прынялі ўдзел каля 35000 пяхотнікаў і 4000 рыцараў (звесткі аб колькасці ўдзельнікаў супярэчлівыя)[4]. Бітва адбылася ўвечары, да цемры заставалася не больш за дзве гадзіны. Мадэнцы атакавалі першымі, яны ўдарылі разрозненых і не гатовых да бітвы балонцаў. Сутыкненне было кароткім, мадэнцы прайгравалі ў колькасці, але выйгравалі ў тактыцы. Кавалерыя ўдарыла ў фланг балонцаў, і тыя пабеглі. Кавалерыя гналася за адступаючымі балонцамі да самай Балонні. Пасля крывапралітнай бітвы на полі бою засталося больш за 2000 чалавек. Нягледзячы на тое, што колькасць воінаў, якія прыйшлі на бітву з боку Балонні, у некалькі разоў перавышала сілы праціўніка, кароткія і напружаныя ваенныя дзеянні завяршыліся іх страшнай паразай і перамогай арміі Модэны[5].
Жыхары Модэны прыйшлі святкаваць перамогу да гарадской брамы праціўнікаў, разбурыўшы па дарозе невялікія замкі Крэспелана, Кастэльфранка-Эмілія і іншыя, але яны не ўваходзілі ў горад, абмяжоўваючыся тым, што заставаліся за яго сценамі і здзекаваліся над сваімі зрынутымі ворагамі, арганізаваўшы свайго роду сярэднявечнае спартовае мерапрыемства і святкуючы «вечную ганьбу Балонні». Па некаторых дадзеных, жыхары і салдаты вярнуліся ў Модэну з яшчэ адным трафеем — другім вядром, таксама скрадзеным з калодзежа за гарадскімі сценамі.
Пасля заканчэння вайны абодва бакі пагадзіліся на мір, і Модэна ў знак добрай волі вярнула некалькі аб’ектаў нерухомасці, якія яна раней захапіла на тэрыторыях, якія належаць Балонні. Але вядро так і не было вернута, з тых часоў яно выстаўлена на ўсеагульны агляд як рэліквія ў званіцы кафедральнага сабора ў Модэне. Каля экспанату ёсць таблічка, у якой гаворыцца, што вядро знаходзілася ў горадзе да бітвы і з тых часоў захоўваецца як трафей[6]. Аднак вядро, якое экспануецца цяпер, — толькі копія вядра, якое стала падставай да вайны[7].
Палітычнае супрацьстаянне і вайна праз вядро ў літаратуры правіць
Самы вядомы канфлікт у супрацьстаянні гвельфаў і гібелінаў — гэта варожасць паміж выдуманымі сем’ямі Мантэкі і Капулеці ў шэкспіраўскай п’есе «Рамэа і Джульета».
Непасрэдна да вайны праз дубовае вядро мае дачыненне сатырычная паэма «Выкрадзенае вядро» (італ.: La Secchia rapita)[8], якая прынесла вядомасць яе аўтару — італьянскаму пісьменніку Алесандра Тасоні, які выклаў гістарычную падзею ў вольным стылі і апублікаваў свой твор у 1615 годзе[9].
Аснова сюжэту — адмова Модэны вярнуць вядро і развязаная вайна за яго вяртанне. У ёй удзельнічаюць розныя ўяўныя персанажы і нават алімпійскія багі, якія выступаюць за той ці іншы горад. Вайна за выкрадзенае вядро перамяжоўваецца бітвамі, двубоямі і турнірамі, выкладзенымі ў выглядзе камічных і бурлескных эпізодаў. Цэнтральны персанаж і галоўны герой, граф Кулання, у канцы канфлікту прыходзіць да высновы, што нават калі б у Балонні ў той час у палоне знаходзіўся кароль Энцо, жыхары Модэны ўсё роўна трымалі б у якасці закладніка вядро і не абмянялі б яго на такога палоннага.
Акрамя апісання гістарычнай бітвы, твор быў адметны тым, што ў ім чаргаваліся драматычныя і камічныя сцэны, а таксама абсмейваліся каноны рыцарскага рамана, прадстаўленага ў жанры пародыі. Яно стала ўзорам іраікамічнай паэмы, якая аказала найбольш значны ўплыў на развіццё гэтага жанру ў Еўропе[10]. На сюжэт гэтай паэмы па лібрэта Джавані Бакерыні кампазітар Антоніа Сальеры стварыў оперу «Выкрадзеная баддзя» (італ.: La secchia rapita), прэм’ера якой прайшла ў 1772 годзе ў Венскім Бургтэатры[11].
Чарльз Дыкенс у сваёй кнізе італьянскіх нарысаў «Карціны Італіі» (англ.: Pictures from Italy, 1846) пісаў, што, знаходзячыся ў Модэне, ён агледзеў сабор, дзе выстаўлена на ўсеагульны агляд вядро, «якое беражліва захоўваецца ў старой вежы і якое яшчэ ў XIV стагоддзі было аднята грамадзянамі Модэны ў грамадзян Балонні, што спарадзіла вайну паміж імі, і, звыш таго, героіка-камічную паэму Тасоні». Аднак, да відавочнага расчаравання наглядчыка, Дыкенс не стаў аглядаць гэтае вядро: «Цалкам задаволіўшыся, аднак, аглядам знешніх сцен вежы і насыціўшыся ў сваім уяўленні выглядам вядра, захоўваемага за гэтымі сценамі, і аддаючы перавагу пабадзяцца ў цені высокай званіцы і каля сабора, я так і не зрабіў асабістага знаёмства з гэтым вядром і па цяперашні час»[12].
Крыніцы правіць
- ↑ Битва за деревянное ведро (руск.). https://kulturologia.ru/. Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2021. Праверана 25 верасня 2019.
- ↑ Battle of the bucket. So much blood shed over so little (англ.). https://bylinetimes.com/. Праверана 25 верасня 2019.
- ↑ The Bloodiest Medieval War Was Fought Because Of A Bucket (англ.). https://www.warhistoryonline.com/. Архівавана з першакрыніцы 25 верасня 2019. Праверана 25 верасня 2019.
- ↑ La battaglia di Zappolino e la storia della secchia rapita (англ.). http://www.geminimtb.it/. Архівавана з першакрыніцы 23 студзеня 2022. Праверана 25 верасня 2019.
- ↑ HIstorical battles (англ.)(недаступная спасылка). https://www.visitcollibolognesi.it/. Архівавана з першакрыніцы 25 верасня 2019. Праверана 25 верасня 2019.
- ↑ The War of the Bucket (англ.). http://www.geekshistoryoftheworld.net/. Архівавана з першакрыніцы 25 верасня 2019. Праверана 25 верасня 2019.
- ↑ Sala della Secchia Rapita. Архівавана з першакрыніцы 18 лістапада 2019. Праверана 15 снежня 2019.
- ↑ Алессандро Тассони «Похищенное ведро» (Фрагмент) (руск.). = https://www.e-reading.club/. Архівавана з першакрыніцы 25 верасня 2019. Праверана 25 верасня 2019.Гвельфы и гибеллины
- ↑ Тассони Алессандро (руск.). Большая российская энциклопедия (15 ліпеня 2022). Праверана 8 снежня 2023.
- ↑ Ирои-комическая поэма первой половины XVII в (руск.). http://belpaese2000.narod.ru/. Архівавана з першакрыніцы 25 верасня 2019. Праверана 25 верасня 2019.
- ↑ Нечаев С. Ю. Сальери. — М.: Молодая гвардия, 2014.. — С. с. 24 — 320. — ISBN ISBN 978-5-235-03654-3..
- ↑ Диккенс, Чарльз. Американские заметки. Картины Италии // Полное собрание сочинений в 30 томах.. — М.: Государственное издательство художественной литературы, 1958. — Т. 9. — С. 388—389. — 558 с.