Верхняпрыпяцкая нізіна
Верхняпрыпяцкая нізіна (укр.: Верхньоприп'ятська низовина) — заходняя частка Палескай нізіны ў межах Валынскай і Ровенскай абласцей Украіны, на паўднёвым захадзе Брэсцкай вобласці Беларусі.
| Верхняпрыпяцкая нізіна | |
|---|---|
 Від на возера Люб’язь, Украіна | |
| Каардынаты: 51°49′ пн. ш. 25°17′ у. д.HGЯO | |
| Размяшчэнне | Беларусь, Украіна |
  Верхняпрыпяцкая нізіна |
|
Выцягнута з захаду на ўсход. Мяжуе з Брэсцкай нізінай на паўночным захадзе і поўначы, раўнінай Загароддзе на поўначы і Лунінецкай нізінай на ўсходзе, Маларыцкай раўнінай на паўднёвым захадзе, з поўдня абмежавана Валынскай градой.
Геалогія правіць
Нізіна прымеркавана да Дзівінскай тэктанічнай ступені і паўднёва-заходняга схіла Палескай седлавіны. Фундамент (абсалютныя адзнакі ад −300 да −700 м) перакрыты тоўшчай адкладаў (магутнасць да 750 м) сярэдняга рыфея, венда, мела, палеаген-неагена і чацвярцічнымі (магутнасць 20-50 м, месцамі да 90 м).
Рэльеф правіць
Тэрыторыя ўяўляе сабою флювіягляцыяльную нізінную раўніну. Вышыні ад 128 м да 170 м. Паверхня пераважна плоская, слаба паніжаецца з поўдня на поўнач і ўсход. Асноўныя элементы рэльефу — пойма і дзве надпоймавыя тэрасы Прыпяці. Пашыраны дробнаградава-бугрысты эолавы рэльеф з адноснымі перавышэннямі 5-10 м і больш. Характэрны балотныя нізіны, шмат разлеглых затарфаваных лагчын (даўжыня да 10 км, шырыня 1-2 км, глыбіня ўрэза да 5 м) паўночна-ўсходняга і субшыротнага напрамкаў.
Гідраграфія правіць
Густая рачная сетка ўтворана далінамі дробных прытокаў Прыпяці і Мухаўца, рэчышчы якіх часта каналізаваныя. Шматлікія азёры (Турскае возера, Нобель, Люб’язь і інш.) праточныя з нізкімі забалочанымі берагамі, косамі і берагавымі валамі з перавеяных пяскоў. Да паніжаных, часта забалочаных участкаў лагчын прымеркаваны карставыя азёры з авальнай лейкападобнай катлавінай.
У пойме ракі Прыпяць на тэрыторыі Украіны створана Верхняпрыпяцкая асушальна-арашальная сістэма. Антрапагенізацыя ландшафтаў у выглядзе асушальна-меліярацыйных работ прыводзіць да значных пераўтварэнняў: скарачаюцца і знікаюць дробныя азёры, змяняюцца рэчышчы, актывізуецца эолавая дзейнасць.
Глебы і расліннасць правіць
Глебы дзярнова-падзолістыя, часта забалочаныя, тарфяна-балотныя.
Верхняпрыпяцкая нізіна характарызуецца значнай забалочанасцю (да 30—40 %) і лясістасцю (30—35 %; пераважна бары), пышыраны лугі. Ворныя землі складаюць 12—25 %.
Літаратура правіць
- Коротун І. М. Верхньоприп’ятська низовина // Географічна енциклопедія України : у 3 т. / редколегія: О. М. Маринич (відпов. ред.) та ін. — К. : «Українська радянська енциклопедія» ім. М. П. Бажана, 1989. Т. 1. (укр.)
- Нечипоренко Л. А. Верхнеприпятская низина // Природа Беларуси. Энциклопедия. В 3 томах. Том 1. Земля и недра / Редкол. Т. В. Белова и др. — Минск: Беларуская энцыклапедыя, 2010. — 464 с. — ISBN 978-985-11-0472-3 (руск.)