Віня-Пых

Ві́ня-Пых, Ві́ні-Пух (англ.: Winnie-the-Pooh) — плюшавы мішка, персанаж аповесцей і вершаў Алана Аляксандра Мілна (цыкл не мае агульнай назвы і звычайна таксама называецца «Віня-Пых», паводле першай кнігі). Адзін з самых вядомых герояў дзіцячай літаратуры XX стагоддзя.

Віня-Пых
англ.: Winnie-the-Pooh
Віня-Пых, ілюстрацыя Эрнэста Шэпарда да першага выдання кнігі «Віня-Пых» (1926)
Стваральнік:	Алан Аляксандр Мілн
Творы:	Віня-Пых (1926), Хатка ў Пыхавым закутку (1928), Калі мы былі зусім маленькімі (1924), Цяпер нам ужо шэсць (1927)

Паходжанне персанажа

Як і многія іншыя персанажы кнігі Мілна, медзведзяня Віні атрымала імя ад адной з рэальных цацак Крыстафера Робіна (бел. Крыштусь Родзька; 1920—1996), сына пісьменніка. У сваю чаргу, плюшавы мішка Віня-Пых быў названы ў гонар мядзведзіцы па мянушцы Вініпег (Вініфрэд, коратка Віня,), якая жыла ў 1920-х у Лонданскім заапарку.

Мядзведзіца Вініпег (амерыканскі чорны мядзведзь) трапіла ў Вялікабрытанію як жывы талісман (маскот) Канадскага армейскага ветэрынарнага корпуса з Канады, а менавіта з ваколіц горада Вініпега. Яна апынулася ў кавалерыйскім палку «Форт Гары Хорс» 24 жніўня 1914 года, яшчэ будучы медзведзянём (яе купіў у канадскага паляўнічага-трапера за дваццаць долараў 27-гадовы палкавы ветэрынар лейтэнант Гары Колбарн, які клапаціўся пра яе і ў далейшым). Ужо ў кастрычніку таго ж года медзведзяня было прывезена разам з войскамі ў Брытанію, а так як полк павінен быў быць у ходзе Першай сусветнай вайны перапраўлены ў Францыю, то ў снежні было прынята рашэнне пакінуць звера да канца вайны ў Лонданскім заапарку. Мядзведзіца палюбілася лонданцам, і вайскоўцы не сталі пярэчыць супраць таго, каб не забіраць яе з заапарка і пасля вайны. Да канца дзён (яна памерла 12 мая 1934 года) мядзведзіца знаходзілася на забеспячэнні ветэрынарнага корпуса, пра што ў 1919 годзе на яе клетцы зрабілі адпаведны надпіс.

У 1924 годзе Алан Мілн упершыню прыйшоў у заапарк з чатырохгадовым сынам Крыстаферам Робінам, які па-сапраўднаму пасябраваў з Віні. За тры гады да гэтага Мілн купіў ва ўнівермагу Harrods і падарыў сыну на яго першы дзень нараджэння плюшавага мядзведзя фірмы «Альфа Фарнэл». Пасля знаёмства гаспадара з Віні гэты мядзведзь атрымаў імя ў яе гонар. Але ва ўступе да кнігі хлопчык тлумачыць змену імені і ўсе звязаныя з ім складанасці. У далейшым мядзведзь быў «неразлучным спадарожнікам» Крыстафера: «у кожнага дзіцяці ёсць любімая цацка, і асабліва яна патрэбна кожнаму дзіцяці, якое адно ў сям’і».

Скульптура медзведзяня Віні ў парку Асінібойн (Вініпег).

Цыкл Мілна

Кнігі і ілюстрацыі

Віня-Пых — галоўны персанаж дзвюх паэтычных кніг Мілна:

• Winnie-the-Pooh (першы раздзел апублікаваны ў газеце «London Evening News» перад Калядамі, 24 снежня 1925 года, шосты — у жнівеньскім нумары «Royal Magazine» за 1926 год; першае асобнае выданне выйшла 14 кастрычніка 1926 года ў лонданскім выдавецтве «Methuen & Co»);
• The House at Pooh Corner (Хатка ў Пыхавым закутку, 1928 год).

Абедзве празаічныя кнігі прысвечаны «Ёй» — жонцы Мілна і маці Крыстафера Робіна Дафне Селенкур; гэтыя прысвячэнні напісаны ў вершах.

Акрамя таго, у двух зборніках дзіцячых вершаў Мілна, When We Were Very Young (Калі мы былі зусім маленькімі, 1924) і Now We Are Six (Цяпер нам ужо шэсць, 1927) ёсць некалькі вершаў пра Віня-Пыха, хоць у першай з іх ён яшчэ не носіць гэтага імя. Першую з гэтых кніг, якая выйшла раней празаічнай кнігі Winnie-the-Pooh, Мілн у прадмове да яе называе «іншай кнігай пра Крыстафера Робіна».

Усе гэтыя чатыры кнігі ілюстраваны Э. Х. Шэпардам, карыкатурыстам часопіса «Панч», дзе ён працаваў разам з Мілнам, і баявым таварышам Мілна па Першай сусветнай вайне. Графічныя ілюстрацыі Шэпарда цесна звязаныя з унутранай логікай апавядання і шмат у чым дапаўняюць тэкст, у якім, да прыкладу, не паведамляецца, што Мамантук (Heffalump) падобны на слана; Шэпарда нярэдка называюць «сааўтарам» Мілна. Часам ілюстрацыі Шэпарда адпавядаюць значнаму размяшчэнню тэксту на старонцы. Хлопчык быў змаляваны непасрэдна з Крыстафера Робіна, і вобраз хлопчыка, створаны мастаком, — у свабодным каптане і кароткіх штоніках, як Крыстафэр і апранаўся ў рэчаіснасці, — увайшоў у моду.

На хвалі ашаламляльнага поспеху кніг пра Пыха з’явілася цэлая бібліятэчка кніг — «Гісторыі пра Крыстафера Робіна», «Кніга для чытання пра Крыстафера Робіна», «Гісторыі да дня нараджэння Крыстафера Робіна», «Буквар Крыстафера Робіна» і шэраг кніжак-малюнкаў, аднак новых тэкстаў гэтыя зборнікі не ўтрымлівалі, а ўключалі толькі перадрук з папярэдніх.

Спіс апавяданняў/раздзелаў

«Віня-Пых» уяўляе сабой дылогію, але кожная з дзвюх кніг Мілна распадаецца на 10 апавяданняў (stories) з уласным сюжэтам, якія могуць чытацца, экранізавацца і г. д. незалежна адзін ад аднаго. У некаторых перакладах дзяленне на дзве часткі не захавана, у іншых не перакладзеная другая («Хатка ў Пыхавым закутку»). Часам першая і другая кнігі выкананы рознымі перакладчыкамі. Такі незвычайны лёс нямецкага Віня-Пыха: першая кніга выйшла ў нямецкім перакладзе ў 1928 годзе, а другая толькі ў 1954; паміж гэтымі датамі — шэраг трагічных падзей германскай гісторыі. Далей у дужках даецца назву адпаведнай раздзелу ў перакладзе Барыса Захадэра (па «поўнай» версіі, гл. ніжэй у раздзеле аб рускіх перакладах).

• Першая кніга — Віня-Пых (Winnie-the-Pooh):
  1. У якой мы знаёмімся зь Віня-Пыхам і грамадкай Пчолаў, і тут акурат пачынаюцца ўсе прыгоды
  2. У якой Пых ідзе ў госці і захрасае ў дзірцы
  3. У якой Пых і Парсючок пайшлі на паляванне і ледзь не злавілі Лыску
  4. У якой Вослік Іа губляе хвост, а Пых ягоны хвост знаходзіць
  5. У якой Парсючок сустракае Мамантука
  6. У якой Іа святкуе свой Дзень Нараджэння і атрымлівае два падарункі
  7. У якой Кенга і Малеча Ру з’яўляюцца ў Лесе, а Парсючку даюць лазню
  8. У якой Крыштусь Родзька вядзе палярную Ікспыдыцыю на Паўночнае Канцавоссе
  9. У якой Парсючок цалкам акружаны вадою
  10. У якой Крыштусь Родзька ладзіць імпрэзу ў гонар Пыха, а пасля мы ўсе развітваемся
• Другая кніга — Хатка ў Пыхавым закутку (The House at Pooh Corner):
  1. У якой у Пыхавым закутку будуюць хатку для Іа
  2. У якой у лес прыбывае Тыгрык і снедае
  3. У якой ладзяцца пошукі, а Парсючок ізноў ледзь не сустракае Мамантука
  4. У якой выяўляецца што Тыгрыкі не надта лазяць па дрэвах
  5. У якой Трус вельмі заняты, і мы ўпершыню сустракаемся з плямістым Заразвярнусем
  6. У якой Пых вынаходзіць новую гульню, і ў яе ўключаецца Іа
  7. У якой Тыгрыка ўтаймоўваюць
  8. У якой Парсючок здзейсніў вялікі подзвіг
  9. У якой Іа знаходзіць месца для соў, і Сава пераязджае
  10. У якой мы пакідаем Крыштуся Родзьку і Віня-Пыха ў зачараваным месцы

Беларускі пераклад

Першы поўны пераклад кнігі з’явіўся ў 2007 годзе, у выдавецтве «Белы крумкач» у Познані. У беларускім перакладзе, выдадзеным з захаваннем аўтарскіх правоў, галоўнага героя завуць «Віня-Пых» («Віня», ад жаночага імя «Вініфрэд» — імя мядзведзіцы), і «Пых» ад англійскага вокліча «Пу» — асацыятыўны рад са словамі пыха (Віня-Пых вельмі ганарлівы мядзведзік), пыхкаць (сапець ад нейкай працы ці іншых няўклюдных дзеянняў), а таксама перагукаецца з героем беларускай народнай казкі «Пых». Імёны астатніх герояў: Крыштусь Родзька, Парсючок, Вослік Іа, Трус, Кенга, Ру, Мамантук, Лыска і Лысіца і інш.

Прэзентацыі кнігі прайшлі ў наступных гарадах: Прага (27.12.2007), Беласток (5.1.2008), Варшава (28.02.2008), Гродна (29.02.2008), Познань (5.3.2008) з удзелам Станіслава Шушкевіча, Масква (4.4.2008), Вільня (10.4.2008 і 11.4.2008), Кракаў (9.5.2008), Лондан (17.5.2008) з удзелам Айца Надсана, Торунь (29.5.2008), Гарадок на Падляшшы (19.7.2008) у межах рок-фестывалю Басовішча, Бяроза (20.7.2008) (з ваколіц Бярозы паходзіць беларускі плюшавы мядзведзік, які змешчаны на фотаздымку ў кнізе), Маладзечна (24.7.2008) з удзелам Уладзіміра Арлова, Глыбокае (27.8.2008), Гомель (29.7.2008), Мінск (30.7.2008) у брытанскай амбасадзе з удзелам амбасадара Вялікабрытаніі — Найджэла Гоўлд-Дэйвіса, Кіеў (14.8.2008), Орша (22.7.2009), Беласток (27.12.2011 і 24.1.2012), Старыя Ранчыцы (17.6.2012). Вялікая колькасць прэзентацый прайшла ў Глыбоцкім краі, у такім мясцовасцях як Глыбокае, Падвсілле, Шунеўцы і Удзела. Дакладны дзённік з цэлага турнэ прэзентацый вёўся аўтарам перакладу ў папулярным у той час сярод беларускіх літаратараў livejournal. Да гэтага ніводная кніжка на беларускай мове не мела такога вялікага геаграфічнага ахопу і такой колькасці прэзентацый у замежжы.

Публікацыя перакладу выклікала шырокі розгалас у СМІ. Пра кнігу напісаў інтэрнэт партал РИА Новости, што прывяло да сапраўднага ажыятажу і актыўнага абмеркавання ў інтэрнэце. Навіна пра першы беларускі пераклад трапіла ў top30 на Яндэксе (6.1-2008). Інфармацыю падавалі многія польскія, украінскія і расійскія СМІ, напрыклад украінскія 1+1 і 5 канал. Пераклад быў у цэнтры абмеркавання ў межах навуковых канферэнцый, у Торуні (Białoruś i jej współczesne konteksty historyczno-kulturowe) і прадметам ліставання з Расійскай акадэміяй навук (Інстытутам рускай мовы). Піваварня 13 Litar выпусціла цёмны портэр «Віня-Пых».

Аўдыёкніга з беларускім перакладам выйшла ў 2022 годзе, у выдавецтве «Кніжны Воз». Ролі агучылі Андрэй Дробыш (Трус), Алег Гарбуз (Віня-Пых, Сава), Крысціна Дробыш (Крыштусь Родзька, Кенга, Малеча Ру), Андрэй Мілюхін (апавядальнік, Парсючок, Іа).

Сусвет твору

Дзеянне кніг пра Пыха адбываецца ў 500-акравым лесе Эшдаўн блізу набытай Мілнамі ў 1925 годзе фермы Кочфард у графстве Усходні Сасекс, Англія, прадстаўленым у кнізе як Стоакравы лес (англ.: The Hundred Acre Wood, у перакладзе Воранава — Стосоткавы лес). Рэальнымі з’яўляюцца таксама Шэсць соснаў і ручаёк, ля якога быў знойдзены Паўночны Полюс, а таксама згадваная ў тэксце расліннасць, у тым ліку калючы улекс (gorse-bush, дзядоўнік у Воранава), у які падае Пых. Маленькі Крыстафер Робін любіў залазіць у дуплы дрэў і гуляць там з Пыхам, таму шматлікія персанажы кніг жывуць у дуплах, і значная частка дзеянні адбываецца ў такіх дамах або на галінах дрэў.

Карта Стосоткавага лесу з беларускага перакладу кнігі.

Дзеянне «Віня-Пыха» разгортваецца адначасова ў трох планах — гэта свет цацак у дзіцячым, свет звяроў «на сваёй тэрыторыі» у Стосоткавым лесе і свет персанажаў у апавяданнях бацькі сыну (гэта найбольш выразна паказана ў самым пачатку). У далейшым апавядальнік знікае з апавядання, і казачны свет пачынае ўласнае існаванне, разрастаючыся ад раздзела да раздзела. Адзначалася падабенства прасторы і свету персанажаў «Віня-Пыха» з класічным антычным і сярэднявечным эпасам. Шматабяцаючыя эпічныя пачынанні персанажаў (падарожжы, подзвігі, паляванні, гульні) аказваюцца камічна нязначнымі, у той час як сапраўдныя падзеі адбываюцца ва ўнутраным свеце герояў (дапамога ў бядзе, гасціннасць, сяброўства).

Кнігі Мілна выраслі з вусных апавяданняў і гульняў з Крыстаферам Робінам; вуснае паходжанне характэрна і для многіх іншых знакамітых літаратурных казак. «Я, уласна, нічога не прыдумляў, мне заставалася толькі апісваць», як казаў пасля Мілн. Рэальнымі цацкамі Крыстафера Робіна былі таксама Парсючок (падарунак суседзяў), Іа без хваста (ранні падарунак бацькоў), Кенга з Малечай Ру ў сумцы і Тыгрык (набытыя бацькамі пазней адмыслова для развіцця сюжэту вячэрніх апавяданняў сыну). У апавяданнях яны з’яўляюцца менавіта ў такім парадку. Саву і Труса Мілн прыдумаў сам; на ілюстрацыях Шэпарда яны выглядаюць не як цацкі, а як сапраўдныя жывёлы, Трус кажа Саве: «Толькі ў мяне і цябе ёсць мазгі. У астатніх — пілавінне». У працэсе гульні ўсе гэтыя персанажы атрымалі індывідуальныя звычкі, звычкі і манеру размовы. На створаны Мілнам свет жывёл паўплывала аповесць Кенета Грэма «Вецер у вербах», якой ён захапляўся і якую раней ілюстраваў Шэпард, магчымая таксама прыхаваная палеміка з «Кнігай джунгляў» Кіплінга.

У кнізе прысутнічае атмасфера ўсеагульнай любові і клопату, «нармальнага», абароненага дзяцінства, без прэтэнзій на рашэнне дарослых праблем, што шмат у чым спрыяла пазнейшай папулярнасці гэтай кнігі ў СССР, у тым ліку паўплывала на рашэнне Барыса Захадэра перакласці гэтую кнігу. У «Віня-Пыху» адлюстраваны сямейны побыт брытанскага сярэдняга класа 1920-х гадоў, пасля ўваскрэшаны Крыстаферам Робінам у сваіх успамінах для разумення кантэксту, у якім узнікла казка.

Прыёмы

Кнігі Мілна прасякнуты шматлікімі каламбурамі і іншымі відамі моўнай гульні, для іх тыпова абыгрыванне і скажэнне «дарослых» слоў (відавочна паказанае ў сцэне дыялогу Савы з Пыхам), выразаў, запазычаных з рэкламы, навучальных тэкстаў і г. д. (шматлікія канкрэтныя прыклады сабраны у каментары А. І. Паўтарацкага). Выдасканаленае абыгрыванне фразеалогіі, моўнай неадназначнасці (часам больш чым двух значэнняў слова) не заўсёды даступнае дзіцячай аўдыторыі, затое высока цэніцца дарослымі.

Да ліку тыповых прыёмаў дылогіі Мілна ставіцца прыём «значнай пустаты» і гульні з рознымі фікцыя: у «Супярэчнасці» (прадмова да другой часткі) сцвярджаецца, што маючыя адбыцца падзеі прысніліся чытачу; Пыху прыходзяць на розум «вялікія думкі ні пра што», Трус адказвае яму, што дома няма «зусім нікога», Парсючок апісвае Мамантука — «вялікая штука, як велізарнае нішто». Падобныя гульні разлічаны ў тым ліку і на дарослую аўдыторыю.

Абедзве кнігі насычаны вершамі, укладзенымі ў вусны Пыху; гэтыя вершы напісаны ў англійскай традыцыі дзіцячых абсурдных вершаў — нонсэнсу, працягваючы вопыт Эдварда Ліра і Льюіса Кэрала. С. Я. Маршак (першы перакладчык дзіцячых вершаў Мілна) у лісце да Г. І. Зінчанкі ад 11 ліпеня 1962 г называў Мілна «апошнім <…> прамым спадчыннікам Эдварда Ліра».

З пункту гледжання Ліліяны Лунгіной, «Віня-Пых» спалучае рысы дзіцячай казкі, рамана выхавання, народнага гераічнага эпасу і паэтычнай прозы.

Месца ў творчасці Мілна

Цыкл пра Віня-Пыха зацямніў усю досыць разнастайную і папулярную ў свой час дарослую творчасць Мілна: «зваротны шлях у „дарослую“ літаратуру ён сабе адрэзаў. Усе яго спробы вырвацца з лап цацачнага мядзведзя апынуліся беспаспяховымі». Сам Мілн цяжка перажываў такі збег абставін, не лічыў сябе дзіцячым пісьменнікам і сцвярджаў, што для дзяцей піша з такой жа адказнасцю, як і для дарослых.

Персанаж

Характар

Віня-Пых, ён жа С. П. (Сябар Парсючка), П. Т. (Прыяцель Труса), А. П. (Адкрывальнік Полюса), С. І.-І. (Суцяшальнік Іа) і З. Х. (Той, хто знайшоў Хвост) — гэта наіўны, лагодны і сціплы «Мядзведзь з Маленькімі Мазгамі» (англ.: Bear of Very Little Brain); у перакладзе Захадэра Віні неаднаразова кажа пра тое, што ў яго галаве пілавінне, хоць у арыгінале толькі адзін раз гаворыцца пра мякіну (pulp). Любімыя заняткі Пыха — складаць вершы і есці мёд. Пыха «палохаюць доўгія словы», ён забыўлівы, але нярэдка ў яго галаву прыходзяць бліскучыя ідэі. Характар ​​Пыха, які пакутуе ад «адсутнасці розуму», але ў той жа час «вялікага наіўнага мудраца», шэраг даследчыкаў адносіць да архетыпаў сусветнай літаратуры, так, Барыс Захадэр збліжае яго з вобразамі Дон Кіхота, Гамлета і Швейка. Л. З. Лунгіна лічыць, што Пых нагадвае дыкенсаўскага містэра Піквіка (любоў да ежы, цікавасць да надвор’я, парасон, «бескарыслівы запал да вандраванняў»). Яна ж бачыць у ім «дзіця, якое нічога не ведае, але хоча ведаць усё». У англамоўнай дзіцячай літаратуры да яго блізкі Страшыла Мудры у аповесці «Чараўнік краіны Оз» Л. Ф. Баўма.

У Пыху сумешчана адразу некалькі вобразаў — плюшавы мішка, жывое медзведзяня і грозны Мядзведзь, якім ён хоча здавацца. Характар ​​Пыха самастойны і ў той жа час залежыць ад характару Крыстафера Робіна, Пых такі, якім яго хоча бачыць маленькі гаспадар.

Вобраз Пыха знаходзіцца ў цэнтры ўсіх дваццаці апавяданняў. У шэрагу пачатковых гісторый, такіх, як гісторыя з нарой, пошукі Лыскі, злоў Мамантука, Пых трапляе ў тое ці іншае «Безвыходнае становішча» і часта выходзіць з яго толькі з дапамогай Крыстафера Робіна. У далейшым камічныя рысы ў вобразе Пыха адступаюць на другі план перад «гераічнымі». Вельмі часта сюжэтны паварот у аповедзе — гэта тое ці іншае нечаканае рашэнне Пыха. Кульмінацыя ладу Пыха-героя прыпадае на 9 раздзел першай кнігі, калі Пых, прапанаваўшы выкарыстоўваць парасон Крыстафера Робіна як транспартны сродак («Мы паплывём на тваім парасоніку»), ратуе ад немінучай гібелі Парсючка; вялікаму балю ў гонар Пыха прысвечаны ўвксь дзясяты раздзел. У другой кнізе подзвігу Пыха кампазіцыйна адпавядае Вялікі Подзвіг Парсючка, які ратуе герояў, замкнёных у абваленым дрэве, дзе жыла Сава.

Акрамя таго, Пых — творца, галоўны паэт Стосоткавага лесу, ён увесь час складае вершы з шуму, які гучыць у яго ў галаве. Пра сваё натхненні ён кажа: «Бо Паэзія, Крычалкі — гэта не такія рэчы, якія вы знаходзіце, калі хочаце, гэта рэчы, якія знаходзяць вас». Дзякуючы вобразу Пыха ў казку ўваходзіць яшчэ адна дзеючая асоба — Паэзія, і тэкст набывае новае вымярэнне.

Імя

Імя Winnie (яго насіла мядзведзіца Вініпег, у гонар якой быў названы Пых) на англійскі слых успрымаецца як характэрна жаночае, памяншальнае ад жаночага імя Уініфрыд (Winifred); «А я думаў, што гэта дзяўчынка», — кажа ў пралогу бацька Крыстаферу Робіну. У англійскай традыцыі плюшавыя мішкі могуць успрымацца і як «хлопчыкі», і як «дзяўчынкі», у залежнасці ад выбару гаспадара. Мілн часцей называе Пыха займеньнікам мужчынскага роду (he), але часам і пакідае яго пол нявызначаным (it).

Імем Пых (Pooh, выклічнік накшталт «ух!» ці «фу!», звязаны з гукам, калі дзьмуць) клікалі лебедзя, які жыў у знаёмых Мілна (ён фігуруе ў зборніку «Калі мы былі зусім маленькімі»). У англійскай мове «h» у імя Pooh не вымаўляецца, гэтае імя рыфмуецца пастаянна з who або do. У канцы першай часткі кнігі, пасля Пыхавага палявання на мёд, апавядальнік дае такое тлумачэнне: «Але з той прычыны, што Пых вельмі доўга трымаўся за матузок ад шарыка, ягоныя лапы зранцвелі і засталіся ўзнятымі ўверх яшчэ на працягу тыдня. Мух ён цяперака не зганяў з носа, з здзмухваў, а каб пазбавіцца іншых надакучлівых кузурак, ён і пыхаў і чмыхаў, і пырхаў, і пыхкаў. Падаецца, хоць я і не ўпэўнены, што ўсё ж менавіта таму яго клікалі „Пых“.»

Па-англійску паміж імем Віня і мянушкай Пых ідзе артыкль the (Winnie-the-Pooh), як гэта звычайна з мянушкамі і эпітэтамі (пар. імёны манархаў Alfred the Great — Альфрэд Вялікі, Charles the Bald — Карл Лысы, або літаратурна-гістарычных персанажаў John the Baptist — Ян Хрысціцель, Tevye the Milkman — Цяўе-малочнік). Камізм імя Winnie-the-Pooh у цэлым заключаецца не толькі ў змене гендара, але і ў неадпаведнасці эпічнай формы зместу.

У Віня-Пыха ёсць і іншае імя — Edward (Эдуард), памяншальных ад якога (разам з Тэадор) з’яўляецца традыцыйная англійская назва плюшавых мішак — Тэдзі. У якасці «прозвішчы» Пыха заўсёды выкарыстоўваецца Bear (Мядзведзь), у Воранава — Міхневіч. Пасля пасвячэння яго Крыштусем Родзькам у рыцары Пых атрымлівае тытул Sir Pooh de Bear (сэр Пых дэ Мядзведзь); спалучэнне нарманскага старафранцузскага прыназоўніка de з спрадвечна англійскім словам робіць камічны эфект.

У першым выданні кнігі Барыса Захадэр пра Віня-Пыха (1960 г.) імя галоўнага персанажа было Мішка-Плюх.

Перадача імя на іншых мовах

Вуліца Віня-Пыха (Kubusia Puchatka) у Варшаве.

У пераважнай большасці перакладаў «жаночая» семантыка імя Winnie ніяк не перадаецца. У перакладзе Монікі Адамчык-Гарбоўскай на польскую мову (1986) галоўны персанаж носіць жаночае імя Fredzia Phi-Phi (пры гэтым ён усё ж мужчынскага роду). Але гэты пераклад не заваяваў усеагульнага прызнання; у Польшчы лічыцца класічным даваенны пераклад Ірэны Тувіма (сястры паэта Юліяна Тувіма), дзе імя мядзведзя Kubuś Puchatek адназначна мужчынскае — Kubuś з’яўляецца памяншальных ад Jakub. У рускім перакладзе Руднева і Міхайлавай Winnie выкарыстоўваецца ў арыгінальным напісанні; паводле задумы перакладчыкаў, гэта павінна нагадваць пра гендэрную неадназначнасць гэтага імя.

Гэтак жа, як англійскае імя (з артыклем пасярэдзіне), уладкаваныя, напрыклад, нідэрл.: Winnie de Poeh, эспер.: Winnie la Pu і ідыш ідыш: װיני-דער-פּו (Віні-дэр-Пу), амаль гэтак жа — лац.: Winnie ille Pu (дзе ille — займеннік «ён», «той», ад якога паходзіць артыкль у раманскіх мовах). На многіх мовах персанажа клічуць нейкім адным з гэтых двух імёнаў: «Мядзведзем Пухам» (ням.: Pu der Bär, чэшск.: Medvídek Pú, балг.: Мечо Пух, іўр.: פו הדוב (Пу а-Доў)) або «Медзведзянём Віні» (фр.: Winnie l’ourson); да гэтай жа катэгорыі адносіцца згаданая польская назва Kubuś Puchatek. Сустракаюцца таксама імёны, дзе няма ні Віні, ні Пуха, напрыклад, венг.: Micimackó, дацк.: Peter Plys, нарв.: Ole Brumm або Мишка-Плюх у першапачатковай рэдакцыі перакладу Захадэра (1958).

На нямецкай, чэшскай, латыні і эсперанта імя Pooh перадаецца як Pu, у адпаведнасці з англійскім вымаўленнем. Тым не менш, дзякуючы Захадэру ў рускую (а затым і ўкраінскую, укр.: Вінні-Пух) традыцыю вельмі ўдала ўвайшло імя Пух, якое натуральна гучыць (абыгрываннем славянскіх слоў пух, пухлы відавочна і ў польскай назве Puchatek). У беларускім перакладзе Віталя Воранава — бел.: Віня-Пых, другая частка імя перакладзеная як «Пых», што сугучна з беларускімі словамі пыха (пыха і гонар) і запыхацца, а таксама перагукаецца з іменем іншага героя беларускай народнай казкі «Пых».

У перакладзе Захадэра і ў тытрах савецкіх мультфільмаў імя Пыха пішацца, як і ў арыгінале Мілна, праз злучок: Віня-Пых. У 1990-я гады, магчыма, пад уплывам дыснэеўскіх мультфільмаў, дзе Winnie the Pooh без злучка, распаўсюджванне атрымаў арфаграфічны варыянт руск.: Винни Пух (так, напрыклад, у працах Руднева і Міхайлавай; у адных выданнях перакладу Вебера злучок ёсць, у іншых — няма). У Рускім арфаграфічных слоўніку РАН пад рэдакцыяй В. В. Лапаціна імя пішацца праз злучок. У граматычных слоўніку рускай мовы А. А. Залізняка, выданне 2003 г., таксама дадзена руск.: Винни-Пух. У адпаведнасці з тэкстамі, праз якія гэтае імя ўвайшло ў рускую культуру, у гэтым артыкуле прынята традыцыйнае напісанне — праз злучок.

Іншае

Днём нараджэння Пыха лічыцца:

• альбо 21 жніўня 1921 года, гэта значыць дзень, калі Крыстаферу Робіну Мілну споўніўся год. У гэты дзень Мілн падарыў сыну плюшавага мядзведзя (які, праўда, атрымаў імя Пыха толькі праз чатыры гады). У апошнім раздзеле «Пыхавага закутка» Крыстафер Робін кажа, што, калі яму будзе сто гадоў, Пыху будзе дзевяноста дзевяць;
• альбо 14 кастрычніка 1926 года, калі выйшла ў свет першая кніга пра Віня-Пыха (хоць асобныя яе фрагменты з’яўляліся ў друку і раней).

Сапраўдныя цацкі Крыштуся Родзькі: (ад нізу па гадзіннікавай стрэлцы) Тыгрык, Кенга, Пых, Іа і Парсючок. Нью-Ёркская публічная бібліятэка.

Плюшавы мядзведзь Віня-Пых, які належаў Крыстаферу Робіну, зараз знаходзіцца ў дзіцячым пакоі Нью-Йоркскай бібліятэкі. Ён не вельмі падобны на мядзведзя, якога мы бачым на ілюстрацыях Шэпарда. Мадэллю ілюстратару паслужыў «Growler» (буркун), плюшавы мішка яго ўласнага сына. На жаль, ён не захаваўся, стаўшы ахвярай сабакі, якая жыла ў сям’і мастака.

Першыя ілюстрацыі і эскізы былі зробленыя вядомым карыкатурыстам Эрнэстам Шэпардам. 10 ліпеня 2013 года аўкцыённы дом Sotheby’s пусціў з малатка восем ілюстрацый.

Найлепшы сябар Пыха — парасёнак Пятачок (Piglet). Іншыя персанажы:

• Крыштусь Родзька (Крыстафер Робін) (Christopher Robin)
• Ослік Іа (Eeyore)
• Кенга (Kanga)
• Малеча Ру (Little Roo)
• Сава (Owl), у арыгінале мужчынскага полу; гэты вобраз асацыюецца ў англамоўнага чытача з мудрасцю і кемлівасцю.
• Трус (Rabbit)
• Тыгрык (Tigger)
• Лыска (Woozle) — «віртуальны» персанаж, згадваецца ў тэксце, але не ўдзельнічае ў сюжэце як дзеючая асоба.
• Мамантук (Heffalump) — «віртуальны» персанаж, згадваецца ў тэксце, але не ўдзельнічае ў сюжэце як дзеючая асоба.

Працяг Дэвіда Бенядзіктуса

Асноўны артыкул: Вяртанне ў зачараваны лес

У 2009 годзе ў Вялікабрытаніі выйшла працяг кніг пра Віня-Пыха «Вяртанне ў зачараваны лес», ухвалены арганізацыяй Pooh Properties Trust. Аўтарам кнігі стаў Дэвід Бенядзіктус, які імкнецца блізка пераймаць стылістыцы і кампазіцыі мілнаўскай прозы. Ілюстрацыі да кнігі таксама арыентаваны на захаванне стылю Шэпарда. «Вяртанне ў зачараваны лес» перакладзена на некалькі моў.

Дыснэеўскія экранізацыі і фільмы-працягі

У 1929 годзе Мілн прадаў правы на камерцыйную эксплуатацыю вобраза Віня-Пыха (англ.: merchandising right) амерыканскаму прадзюсару Стывена Шлезінгеру (памёр у 1953 годзе). У гэты перыяд былі выпушчаныя, у прыватнасці, некалькі пласцінак-спектакляў па кнігах Мілна, вельмі папулярныя ў ЗША.

У 1961 годзе права на персанаж былі набытыя ва ўдавы Шлезінгера студыяй Дыснея. Паводле сюжэта некаторых раздзелаў першай кнігі студыя выпусціла кароткаметражныя мультфільмы (Віня-Пых і мядовае дрэва, Віня-Пых і дзень клопатаў, Віня-Пых, а з ім і Тыгра! і Віня-Пых і свята для Іа). У дыснэеўскіх фільмах і выданнях імя персанажа, у адрозненне ад кніг Мілна, пішацца без дэфісаў (Winnie the Pooh), што можа адлюстроўваць амерыканскую пунктуацыю, у адрозненне ад брытанскай. Пачынаючы з 1970-х гадоў студыя Дыснея выпускае мультфільмы на зноў прыдуманыя сюжэты, ужо не звязаныя з кнігамі Мілна.

Многія аматары твораў Мілна лічаць, што сюжэты і стыль дыснэеўскіх фільмаў маюць мала агульнага з духам кніг пра Віню. Рэзка адмоўна аб прадукцыі Дыснея адклікалася сям’я Мілна (у прыватнасці, Крыстафер Робін Мілн, які памёр у 1996 годзе). Амерыканская даследчыца творчасці Мілна Паола Коналі сцвярджае: «раскручаныя, парадыруемыя і перайначаныя ў камерцыйнай прадукцыі, персанажы казкі сталі культурным міфам, але міфам, вельмі далёкім ад аўтара. Асабліва гэты працэс адчужэння узмацніўся пасля смерці Мілна». Знешнасць персанажаў мультфільмаў, увогуле, узыходзіць да ілюстрацый Шэпарда, але малюнак спрошчаны, а некаторыя запамінальныя рысы перабольшаныя. Віня-Пых Шэпарда носіць кароткую чырвоную кофтачку толькі ўзімку (пошукі Лыскі), у той час як дыснэеўскі ходзіць у ёй круглы год.

Другі мультфільм пра Віня-Пыха пад назвай Winnie the Pooh and the Blustery Day заваяваў прэмію «Оскар» у 1968 годзе за лепшы кароткаметражны мультфільм.

Кампанія Дыснею набыла аўтарскія правы і на малюнкі Шэпарда: адпаведны вобраз называецца «Класічны Пых».

У 1960-я кампанія The Walt Disney Company выпусціла 4 кароткаметражныя фільмы пра Віня-Пыха: («Віня-Пых і мядовае дрэва», «Віня-Пых і дзень клопатаў», «Віня-Пых, а з ім і Тыгра!» і «Віня-Пых і свята для Іа»). Далей было тэлевізійнае лялечнае шоў («Сардэчна запрашаем на Пыхавы ўзлесак»).

Самай яркай рысай амерыканізацыі сюжэту стала з’яўленне ў паўнаметражным фільме The Many Adventures of Winnie The Pooh (Мноства прыгод Віня-Пыха) (1977; уключае нароўні з новымі сцэнамі тры кароткія мультфільмы, якія раней выйшлі, новага персанажа па імі Gopher (у рускіх перакладах мультфільмаў Дыснея ён называецца Суслік). Справа ў тым, што звярок гофер водзіцца толькі ў Паўночнай Амерыцы. З’яўленне суслік стала праграмным — ён усклікае: «Вядома, мяне няма ў кнізе!»

У 1988 годзе Суслік з’яўляецца ў мультсерыяле «Новыя прыгоды Віня-Пыха» (The New Adventures of Winnie the Pooh), які налічвае чатыры сезоны (1988—1991). Мультсерыял здабыў велізарную папулярнасць як у свеце, так і на тэрыторыі былога СССР.

У 1997 годзе быў зняты мультфільм «Вялікае падарожжа Пыха: У пошуках Крыстафера Робіна»/Pooh’s Grand Adventure: The Search for Christopher Robin.

У 1999 годзе кампанія выпускае «Віня Пых — Час рабіць падарункі»/Winnie the Pooh Seasons of Giving.

У 2000 годзе з’яўляецца «Прыгоды Тыгры»/The Tigger Movie.

У 2001 годзе выдаецца «Кніга Пыха: Гісторыі ад усяго сэрца»/The Book of Pooh: The Stories From the Heart, а таксама новы мультсерыял, які здымаўся тры гады, аж да 2003 года.

У 2002 годзе выходзіць у свет «Калядны Пых»/Winnie the Pooh: A Very Merry Pooh Year.

У 2003 годзе — «Вялікае Кіно Парсючка»/Piglet’s Big Movie

У 2004 годзе Студыя Дыснея выпускае «Віня Пых: Вясновыя дзянькі з малым Ру»/Winnie the Pooh: Springtime with Roo

У 2005 годзе выйшаў поўнаметражны мультфільм «Віня і Мамантук»/Pooh’s Heffalump Movie

У 2005 годзе таксама выходзіць «Віня і Мамантук на Хэлоўін»/Pooh’s Heffalump Halloween Movie. У 2011 годзе выходзіць 51-ы мультфільм карпарацыі «Медзведзяня Віня і яго сябры»

Аўтарскія правы на вобраз Віня-Пыха і яго сяброў — адны з самых даходных ў свеце, ва ўсякім выпадку, што тычыцца менавіта літаратурных персанажаў. Цяпер кампанія Дыснею зарабляе на продажы відэа- і іншай прадукцыі, звязанай з Пыхам, 1 мільярд долараў у год — столькі ж, колькі на створаных уласна Дыснеем знакамітых вобразах Мікі Маўса, Міні Маўс, Дональда Дака, Гуфі і Плута, разам узятых. Паводле вынікаў апытання насельніцтва Ганконга ў 2004 годзе Віня апынуўся ўлюбёным персанажам дыснэеўскіх мультфільмаў усіх часоў. У 2005 годзе аналагічныя сацыялагічныя вынікі былі атрыманы і на Філіпінах.

11 красавіка 2006 года на Алеі славы ў Галівудзе была адкрыта зорка Віня-Пыха.

У 2007 годзе выйшаў новы дыснэеўскі мультсерыял пра Пыха «Мае сябры Тыгра і Пых». У ім дададзены новы персанаж — 6-гадовая рудая дзяўчынка Дарбі, аднак, насуперак першапачатковым паведамленняя, яна не замяніла Крыстафера Робіна, які таксама фігуравала ў серыяле. Трансляцыя серыяла працягваецца па гэты дзень.

У 2009 годзе паводле яго матываў выйшлі тры поўнаметражныя дыснэеўскія фільмы пра Пыха, уключаючы «Мае сябры Тыгра і Віня: Мюзікл чароўнага лесу» (Tigger and Pooh and a Musical Too).

У 2011 годзе выйшаў новы поўнаметражны фільм пра Пыха і кампанію: «Медзведзяня Віня і яго сябры»

Акрамя таго, насельнікі стаакравага лесу з’яўляюцца ў спецыяльных выпусках, якія трансляваліся толькі каналам ABC; пасля выпушчаных на DVD:

1. Віня-Пых і Каляды таксама! (выйшаў 14 снежня 1991 года)
2. Буу! Табе таксама! Віня-Пых (выйшаў 25 кастрычніка 1996 года; трансляваўся толькі па канале CBS)
3. Віня-Пых і Дзень Падзякі (выйшаў 26 лістапада 1998 года)
4. Віня-Пых, табе валянцінка (выйшаў 13 лютага 1999 года)

а таксама ў мультфільмы «Мышыны дом» і «Чароўныя Каляды ў Мікі. Занесеныя снягамі ў мышынай Доме».

Барацьба за аўтарскія правы

У 1991 годзе ўдава Шлезінгера, Шырлі Ласуэл, падала пазоў супраць Дыснея, сцвярджаючы, што за трыццаць гадоў да таго пры продажы Дыснея аўтарскіх правоў яна была ашукана. Хоць сп. Слезінгер да таго часу ўжо зарабіла на Пуху 66 мільёнаў долараў, яна патрабавала звыш таго 200 мільёнаў. Справа скончылася толькі праз 13 гадоў, у сакавіку 2004 года, перамогай Дыснея.

У ходзе гэтай барацьбы Дысней распачаў зваротны крок, аб’яднаўшыся (на фінансавай глебе) з нашчадкамі Мілна, нягледзячы на ​​іх непрыманне дыснэеўскіх мультфільмаў. У 1998 годзе, пасля прыняцця амерыканскага закона аб заканчэнні аўтарскіх правоў, Клара Мілн, дачка Крыстафера Робіна, зрабіла спробу наогул спыніць аўтарскія правы кампаніі Шлезінгера на стварэнні свайго дзеда, падаўшы аб гэтым сумесны пазоў з кампаніяй Дыснея. Але на гэты раз суд падтрымаў Шлезінгера, гэта рашэнне пацвердзіў Апеляцыйны суд ЗША дзявятай акругі. У панядзелак 26 чэрвеня 2006 года Вярхоўны суд ЗША адмовіўся разглядаць гэтую справу, тым самым падтрымаўшы рашэнне Апеляцыйнага суду.

У краінах, дзе тэрмін аўтарскага права не пераўзыходзяць патрабаваныя Бернскай канвенцыяй, усякае аўтарскае права на тэксты Мілна спынілася ў канцы 2006 года, гэта значыць па сканчэнні паўвекавога тэрміну (50-годдзе смерці Мілна — 31 студзеня 2006 года) плюс час да заканчэння каляндарнага года. (Аўтарскія правы на ілюстрацыі Шэпарда захаваюцца даўжэй на дваццаць гадоў, так як ён памёр у 1976 годзе).

У СССР

У часопісе «Мурзілка» за 1939 год былі апублікаваныя два першыя раздзелы казкі Мілна — «Аб мядзведзі Віні-Пу і пчолах» (№ 1) і «Пра тое, як Віні-Пу пайшоў у госці і трапіў у бяду» (№ 9) у перакладзе А. Калтынінай і О. Галанінай. Імя аўтара паказана не было, стаяў падзагаловак «Англійская казка». У гэтым перакладзе выкарыстоўваюцца імёны Віні-Пу, Піглет і Хрыстафор Робін.

Першы поўны пераклад «Віні-Пуха» ў СССР выйшаў ў 1958 годзе ў Літве (літ.: Mikė Pūkuotukas), яго выканаў 20-гадовы літоўскі пісьменнік Віргіліюс Чэпайтыс, які карыстаўся польскім перакладам Ірэны Тувім. Пазней Чэпайтыс, пазнаёміўшыся з англійскім арыгіналам, істотна перапрацаваў свой пераклад, які перавыдаваўся ў Літве неаднаразова.

У 1960—1970-я гады, дзякуючы пераводу Барыса Захадэра «Віні-Пух і ўсе-ўсе-ўсе», а затым і фільмам студыі «Саюзмультфільм», дзе мішку агучваў Яўген Лявонаў, Віня-Пых стаў вельмі папулярны і ў Савецкім Саюзе.

Пераклад (пераказ) Барыса Захадэра

У тым жа 1958 годзе з кнігай пазнаёміўся Барыс Уладзіміравіч Захадэр. Знаёмства пачалося з энцыклапедычнага артыкула. Вось як распавядаў ён сам пра гэта:

Наша сустрэча адбылася ў бібліятэцы, дзе я перачытваў англійскую дзіцячую энцыклапедыю. Гэта было каханне з першага погляду: я ўбачыў малюнак сімпатычнага медзведзяня, прачытаў некалькі вершаваных цытат — і кінуўся шукаць кніжку. Так наступіў адзін з найшчасных момантаў майго жыцця: дні працы над «Пухам».

У № 8 часопіса «Мурзілкі» за 1958 года з’явілася публікацыя аднаго з раздзелаў у пераказванні Захадэра: «Як Мішка-Плюх пайшоў у госці і трапіў у бязвыхаднае становішча». У гэтым тэксце галоўнага героя яшчэ клікалі Мішка-Плюх (у загалоўку з злучком, у тэксце без злучка).

«Дзятгвыд» адхіліў рукапіс кнігі (кур’ёзныя чынам яе палічылі «амерыканскай»). У 1960 годзе (падпісана да друку 13 ліпеня) яе атрымалася выдаць у толькі што заснаваным выдавецтве Мінкультуры РСФСР «Дзіцячы свет» тыражом у 215 тысяч асобнікаў з ілюстрацыямі Алісы Іванаўны Парэт. Першае выданне выйшла пад назвай «Віні-Пух і ўсе астатнія», пазней зацвердзілася назва «Віні-Пух і ўсе-ўсе-ўсе». У 1965 годзе кніга, якая ўжо стала вельмі папулярнай, выйшла і ў Дзятгвыдзе. У выходных дадзеных першых некалькіх выданняў аўтарам кнігі быў памылкова паказаны «Артур Мілн» (хоць адна кніга Алана Аляксандра Мілна да «Віні-Пуха» па-руску ўжо выходзіла — гэта п’еса «Містэр Пім праходзіць міма», якая выйшла ў выдавецтве «Мастацтва» праз усяго год пасля смерці аўтара, у 1957 годзе, — а акрамя таго, пры жыцці аўтара друкаваліся яго дзіцячыя вершы ў перакладзе С. Я. Маршака). Ужо ў 1967 годзе рускі Віні-Пух быў выдадзены ў амерыканскім выдавецтве «Датан», дзе выпускалася большасць кніг пра Пуха і ў будынку якога ў той час захоўваліся цацкі Крыстафера Робіна.

Кампазіцыя і склад арыгінала ў тэксце Захадэра выкананы не цалкам. У рэдакцыі, якая з’явілася ў 1960 годзе, маецца толькі 18 раздзелаў; два з арыгінальных раздзелаў Мілна — дзясятая з першай кнігі і трэцяя з другой — прапушчаны (дакладней, дзясяты раздздел скарочаны да некалькіх абзацаў і «прышпілены» у канцы дзявятага). Адсутнічаюць прадмовы і прысвячэнні да абедзвюх кніг, як і само аўтарскі падзел на дзве кнігі; фрагменты прадмовы да першай часткі выкарыстаны ў тэксце першага раздзела. У 1990 годзе, да 30-годдзя рускага Віні-Пуха, Захадэр перавёў абодва прапушчаныя раздзелы. Трэці раздзел другой кнігі друкавалася асобна ў часопісе «Трамвай», у лютаўскім выпуску 1990 года. Абодва раздзелы ўвайшлі ў канчатковую рэдакцыю захадэраўскага перакладу ў складзе зборніка «Віні-Пух і многае іншае», які выйшаў у тым жа 1990 годзе і ў далейшым перавыдавалася неаднаразова. У гэтай рэдакцыі, як і ў першай, адсутнічаюць прадмовы і прысвячэнні, хоць дзяленне на дзве кнігі («Віні-Пух» і «Дом на Пухавым узлеску») адноўлена, а скразная нумарацыя раздзелаў замененая на асобную для кожнай кнігі. Фрагмент у канцы дзявятага раздзела пра свята ў гонар Віні-Пуха, цяпер фактычна дублюючы тэкст дзясятага раздзела, у поўным тэксце захаваны.

Захадэр заўсёды (пачынаючы з першай часопіснай публікацыі 1958 года) падкрэсліваў, што яго кніга — не пераклад, а пераказ, плод сатворчасці і «перастварэння» Мілна па-руску, і настойваў на сваіх (са)аўтарскіх правах на яе. Сапраўды, яго тэкст не заўсёды літаральна ідзе за арыгіналам. Шэраг знаходак, якія адсутнічаюць у Мілна (напрыклад, разнастайныя назвы песень Пуха — Шумелкі, Крычалкі, Лямантоўкі, Сапелкі, Пыхцелкі, — ці знакамітае пытанне Пятачка: «Ці любіць Сланапатам парасят? І як ён іх любіць?»), удала ўпісваецца ў кантэкст твору. Не мае поўнай паралелі ў Мілна і шырокае ўжыванне вялікіх літар (Невядома Хто, Родныя і Знаёмыя Труса), частае увасабленне неадушаўлёных прадметаў (Пух падыходзіць да «знаёмай лужыны»), большая колькасць «казачнай» лексікі, не кажучы ўжо пра нешматлікія схаваныя спасылкі да савецкай рэчаіснасці. Неадназначна ўспрыняў стыль захадэраўскага «Пуха» Карней Чукоўскі: «Яго пераклад Віні Пуха будзе мець поспех, хоць стыль перакладу расхістаны (у англійскай казцы бацюшкі, пятачок і г. д.)». (У рэдакцыі 1965 года Захадэр замяніў слова «бацюшкі» на слова «караул»).

У той жа час шэраг даследнікаў, уключаючы Я. Р. Эткінда, адносяць гэты твор усё ж да перакладаў. Тэкст Захадэра таксама захоўвае моўную гульню і гумар арыгінала, «інтанацыю і дух арыгінала» і «з ювелірнай дакладнасцю» перадае шматлікія важныя дэталі. Да вартасцей перакладу ставіцца таксама адсутнасць залішняй русіфікацыі свету казкі, захаванне парадаксальнай англійскай ментальнасці.

Кніга ў пераказванні Захадэра з 1960-1970-х гадоў была выключна папулярная не толькі як дзіцячае чытанне, але і сярод дарослых, у тым ліку навуковай інтэлігенцыі. У постсавецкі перыяд працягваецца традыцыя прысутнасці захадэраўскага «Віні-Пуха» ва ўстойлівым крузе сямейнага чытання.

З першай, скарочанай рэдакцыі пераказвання Захадэра, а не з англійскага арыгіналу, выкананы некаторыя пераклады «Віні-Пуха» на мовы народаў СССР: грузінскую (1988), армянскую (1981), адна з украінскіх версій (А. Касцецкага).

Ілюстрацыі

У савецкі час атрымалі вядомасць некалькі серый ілюстрацый да «Віня-Пыха».

Ілюстратарам першай публікацыі ў «Мурзілкі» ў 1939 годзе (№ 1) быў вядомы графік Аляксей Лапцеў, які выступаў як ілюстратар «Нязнайкі» і іншых кніг; раздздел у № 9 за 1939 год ілюстраваў Міхаіл Храпкоўскі.

Аліса Парэт, ленінградская мастачка, вучаніца Пятрова-Водкіна і Філонава, ілюстравала самае першае асобнае выданне пераказвання Захадэра (1960) і шэраг наступных (выдавецтва «Малыш», М., 1970). Нароўні з невялікімі чорна-белымі малюнкамі Парэт стварыла і каляровыя шматфігурныя кампазіцыі («Выратаванне Малечы Ру», «Савешнік» інш.), а таксама першую карту Стаакравага лесу на рускай мове.

Эдуард Назараў — адзін з мастакоў-аніматараў, якія ўдзельнічалі ў стварэнні мультфільмаў Хітрука. Яму належаць графічныя чорна-белыя ілюстрацыі, якія вельмі блізкія да вобразаў мультфільма і таксама атрымалі вялікую папулярнасць (1985). На некаторых з іх фігуруюць Тыгра, Малечв Ру, сваякі і знаёмыя Труса, якіх няма ў мультфільмах.

Іншае выданне кнігі пра Віня-Пыха ілюстраваў ў колеры Віктар Чыжыкаў.

Больш за 200 каляровых ілюстрацый, заставак і маляваных загалоўкаў да «Віня-Пыха» належыць Барысу Дыядораву. Б. Дыядораў і Г. Каліноўскі з’яўляюцца аўтарамі чорна-белых ілюстрацый і каляровых ўкладак у выданні «Дзіцячай літаратуры» 1969 г.; цыкл каляровых дыядораўскіх ілюстрацый створаны ў 1986—1989 г. і з’яўляўся ў некалькіх выданнях.

Украінскі пераклад Леаніда Саланько (першае выданне — Вінні-Пух та його друзі, К.: Дитвидав УРСР, 1963) ілюстраваў Валянцін Чарнуха.

Мультфільмы Фёдара Хітрука

Асноўны артыкул: Віні-Пух (мультфільм)

У студыі «Саюзмультфільм» пад кіраўніцтвам Фёдара Хітрука былі створаны тры мультфільмы:

• Віні-Пух (1969) — заснаваны на першым раздзеле кнігі.
• Віні-Пух ідзе ў госці (1971) — заснаваны на другім раздзеле кнігі.
• Віні-Пух і дзень клопатаў (1972) — заснаваны на чацвёртым (аб страчаным хвасце) і шостым (пра дзень нараджэння) раздзелах кнігі.

Сцэнарый напісаў Хітрук у суаўтарстве з Захадэрам; праца суаўтараў не заўсёды ішла гладка, што стала ў канчатковым рахунку прычынай спынення выпуску мультфільмаў (першапачаткова планавалася выпусціць серыял па ўсёй кнізе). Некаторыя эпізоды, фразы і песні (перш за ўсё знакамітая «Куды ідзем мы з Пятачком…») адсутнічаюць у кнізе і складзеныя спецыяльна для мультфільмаў; пазней гэтыя песні Захадэр у некалькі іншай рэдакцыі публікаваў асобным выданнем (кніжка-кардонка для малых «Песенькі Віня-Пыха», К., «Веселка», 1987) і уключаў як прыкладанне ў зборнік «Віня-Пых і многае іншае». З іншага боку, з сюжэту мультфільма выключаны (насуперак волі Захадэра) Крыстафер Робін; у першым мультфільме яго сюжэтная ролю перададзена Пятачку, у другім — Трусу.

Для агучвання серыяла былі прыцягнутыя акцёры першай велічыні. Віня-Пыха агучваў Яўген Лявонаў, Парсючка — Ія Савіна, Іа — Эраст Гарын.

Цыкл мультфільмаў атрымаў велізарную папулярнасць. Цытаты з яго сталі агульным здабыткам савецкіх дзяцей і дарослых і паслужылі асновай для стварэння ладу Віня-Пыха ў савецкім гумарыстычным фальклоры. Усяго ў гутарковую гаворку гараджан ўвайшла 21 цытата з фільма, палова якіх прыпадае на фільм «Віня-Пых і дзень клопатаў».

За гэты цыкл у ліку іншых работ Хітрук атрымаў у 1976 годзе Дзяржаўную прэмію СССР.

Падчас працы над фільмам рэжысёр не ведаў пра існаванне мультфільмаў студыі Дыснея пра Віня-Пыха. Пазней, паводле слоў Фёдара Хітрука, яго версія спадабалася дыснэеўскаму рэжысёру Вольфгангу Райтэрману. У той жа час тое, што савецкія мультфільмы былі створаны без уліку выключных правоў на экранізацыю, якія належаць студыі Дыснея, зрабіла немагчымым іх паказ за мяжой і ўдзел у міжнародных кінафестывалях.

Анекдоты

Віня-Пых і Парсючок сталі персанажамі цыклу савецкіх і постсавецкіх анекдотаў, якія звычайна адносяць да «дзіцячых анекдотаў». Гэты цыкл з’яўляецца таксама і сведчаннем папулярнасці мультфільмаў сярод дарослых, бо анекдоты выходзяць далёка за межы «дзіцячага гумару», а шматлікія і падкрэслена «недзіцячыя». «Папулярнасць Віня-Пыха і кампаніі падтрымлівалася яшчэ й іх функцыянаваннем ў кніжным асяроддзі, хоць, вядома, асноўную ролю ва ўтварэнні анекдотаў згулялі ўсё-такі мультфільмы: па-першае, у анекдотах парадыруюцца фразы і сюжэты з мультфільмаў, а па-другое, многія дзеці, якія распавядаюць анекдоты, дадзеных кніг яшчэ не чыталі (або ім не чыталі), затое глядзелі мультфільмы».

У іх на першы план выходзіць відавочная ўжо ў фільме Хітрука некаторая брутальнасць і просталінейнасць вобразу Пыха. Як адзначае даследчык, «Ф. Хітруку прыйшлося зрабіць самога Віня-Пыха больш дарослым і агрэсіўным, пераадолеўшы цяжар інфантылізму цалкам на Пятачка». У анекдотах мядзведзю таксама прыпісваюцца «дарослыя» рысы — у дадатак да «аматара пажраць», Пых становіцца аматарам выпіць і адпусціць вастрыню з сексуальным падтэкстам. Аб’ектам пародыі паўстае сяброўства Пыха і Парсючка, якое ператвараецца ў саперніцтва: «вялікі і моцны» Пых праяўляе агрэсію да безабароннага і несамастойнага Парсючка. Нярэдка ў анекдотах ў духу «дзіцячай жорсткасці» і чорнага гумару абгульваюцца «гастранамічныя» якасці Парсючка. Камічны эфект часта ўзнікае з-за неадпаведнасці камунікатыўнай сітуацыі Пыха («дарослай» і цынічнай) і Парсючка (інфантыльнай і наіўнай). Нарэшце, анекдоты пра Пыха і Парсючка, як і цыкл аб Штырліцы, утрымліваюць элементы моўнай гульні (у прыватнасці, каламбур).

Сеткавы гумар

Віня-Пых выклікаў да жыцця вялікі пласт сеткавага гумару. Гэта не толькі анекдоты, але і аповесці розных аўтараў. Найбольш папулярная тэма — Віня-Пых як хакер і сісоп.

Публікацыя арыгінала

У 1983 годзе пад рэдакцыяй і з нататкамі філолага-англиста А. І. Паўтарацкага ў Маскве ў выдавецтве «Вясёлка» былі выдадзены ў адным томе ўсе чатыры празаічныя і вершаваныя кнігі пра Пыха (Milne A. Winnie-the-Pooh; The House at Pooh Corner; When we were very young; Now we are six. M., 1983) і, у дадатку да іх, шэсць эсэ Мілна; так савецкі чытач, які валодаў англійскай мовай, змог пазнаёміцца ​​і з арыгінальным тэкстам. Прадмову да кнігі напісаў савецкі літаратуразнаўца Д. М. Урноў: гэтая праца ўтрымоўвала адзін з першых «дарослых» разбораў тэксту мілнаўскага цыклу ў СССР. Цікавасць Паўтарацкага (ініцыятара выдання) да Віня-Пыха абудзілі студэнты Аддзялення структурнай і прыкладной лінгвістыкі філалагічнага факультэта МДУ, якія прапанавалі разбіраць англійскі тэкст «Віня-Пыха» падчас заняткаў на спецкурсе.

У літаратуры і філасофіі

«Віня-Пых» на працягу XX стагоддзя стаў прадметам для розных філасофскіх, псіхааналітычных і сатырычных варыяцый.

Бенджамін Хофэ ў сваіх кнігах The Tao of Pooh («Даа Пыха») і The Te of Piglet («Дэ Парсючка») пры дапамозе герояў Мілна папулярна тлумачыць філасофію даасізму. Тэкст Мілна пры гэтым перайначаны.

Дж. Т. Уільямс выкарыстаў вобраз мядзведзя для сатыры на філасофію (Pooh and the Philosophers, «Пых і філосафы»), а Фрэдэрык Крус — на літаратуразнаўства (The Pooh Perplex, «Пыхава блытаніна» і Postmodern Pooh, «Постмадэрнісцкі Пых»). У «Пыхавай блытаніне» зроблены жартоўны аналіз «Віня-Пыха» з пункту гледжання фрэйдызму, фармалізму і т. п.

Усе гэтыя англамоўныя працы паўплывалі на кнігу семіётыка і філосафа В. П. Руднева «Віня Пых і філасофія штодзённай мовы» (імя героя — без злучка, 1996). Тэкст Мілна прэпаруецца ў гэтай кнізе пры дапамозе структуралізму, ідэй Бахціна, філасофіі Людвіга Вітгенштэйна і шэрагу іншых ідэй 1920-х, у тым ліку псіхааналізу. Паводле думкі Руднева, «эстэтычныя і філасофскія ідэі заўсёды носяцца ў паветры… ВП з’явіўся ў перыяд самага магутнага росквіту прозы XX стагоддзя, што не магло не паўплываць на структуру гэтага твора, не магло, так бы мовіць, не адкінуць на яго сваіх прамянёў». Гэтая кніга змяшчае таксама поўны пераклад абедзвюх кніг Мілна пра Пыха.

Літаратура

• Заходер Б. Приключения Винни-Пуха (Из истории моих публикаций) // Вопросы литературы. 2002, № 5. С. 197—225 Архівавана 9 студзеня 2006.
• Руднев В. П. Винни Пух и философия обыденного языка. — М., 1994, 1996, 2000, 2002.
• Наталия Смолярова. Детский «недетский» Винни-Пух // Кукулин И., Липовецкий М., Майофис М. Веселые человечки: Культурные герои советского детства. Сборник статей. — Новое литературное обозрение, 2008. — 544 с. — ISBN 978-5-86793-649-5.
• Matthew O Grenby, Kimberley Reynolds. 5 Research and Theory → Case Study: The International Reception of Winnie-the-Pooh // Children's Literature Studies: A Research Handbook. — 2011. — С. 248. — 248 с. — ISBN 9780230343801.
• Shirley Harrison. Life and Times of the Real Winnie-the-Pooh, The: The Teddy Bear Who Inspired A. A. Milne. — Pelican Publishing, September 27, 2011. — 192 p. — ISBN 978-1455614820.
• Christopher Robin Milne. The Enchanted Places, L., Penguin Books, 1976
• Сергей Курий Как попасть в Зачарованное Место (Винни-Пух и всё-всё-всё) // Твоё время. — Киев: 2003. — № 4. Архівавана з першакрыніцы 2 кастрычніка 2015.
• Александра Борисенко Песни невинности и песни опыта. О новых переводах «Винни-Пуха» // «Иностранная литература». — 2002. — № 4.

Спасылкі

• Винни Пух Вики — Вики на Викии, полностью посвященная миру Винни Пуха
• Официальный сайт Винни Пуха
• Медведица Винни Архівавана 28 верасня 2007.: фотоальбом из канадских архивов.
• Медведь по имени Винни — игровой фильм о судьбе медведицы Виннипег.
• Русский сайт о Винни-Пухе: оригинальный текст, перевод Заходера, собрание иллюстраций, библиотека литературы о Винни-Пухе, фрагменты фильмов и аудиозаписей
• О судебном деле относительно авторских прав на Пуха Архівавана 12 кастрычніка 2004.
• «Патология в Стоакровом лесу»: медицинское исследование «Винни-Пуха»(pdf)
• Официальный сайт последнего диснеевского фильма о Пухе «Пухов Слонопотам»
• Винни-Пух и все-все-все на сайте «Аниматор.ру»
• Фоторепортаж с открытия выставки «Винни-Пух и всё-всё-всё», Москва,19 октября 2005 г.
• Ирина Линкова. «Герой нашего времени»
• Пух Райтермана и Пух Хитрука: сравнительная характеристика персонажей оригинал
• Памятник Винни-Пуху в Москве
• Winnie the Pooh In the Classroom, Elisabeth M. Knudsen, Master’s Thesis in English and Education Faculty of Humanities, Social Sciences and Education University of Tromsø. Spring 2012