Георг Фрыдрых Гендэль

Запыт «Гендэль» перанакіроўваецца сюды; гл. таксама іншыя значэнні.

Гео́рг Фры́дрых Ге́ндэль (ням.: Georg Friedrich Händel, англ.: George Frideric Handel; 23 лютага 1685, Гале — 14 красавіка 1759, Лондан) — нямецкі кампазітар эпохі барока, вядомы сваімі операмі, араторыямі і канцэртамі. Ён нарадзіўся ў Германіі ў адзін год з Іаганам Себасцьянам Бахам і Даменіка Скарлаці. Атрымаўшы музычную адукацыю і досвед у Італіі, ён затым перасяліўся ў Лондан, а пасля стаў англійскім падданым. У лік яго найбольш знакамітых твораў уваходзяць «Месія», «Музыка на вадзе» і «Музыка для каралеўскага феерверка».

Георг Фрыдрых Гендэль
ням.: Georg Friedrich Händel
Асноўная інфармацыя
Дата нараджэння	23 лютага 1685(1685-02-23)
Месца нараджэння	Гале, Свяшчэнная Рымская імперыя
Дата смерці	14 красавіка 1759(1759-04-14) (74 гады)
Месца смерці	Лондан, Каралеўства Вялікабрытанія
Месца пахавання	Poets' Corner[d]
Краіна	Свяшчэнная Рымская імперыя Каралеўства Вялікабрытанія
Бацька	Georg Händel[d]
Маці	Dorothea Händel[d]
Альма-матар	Гале-Вітэнбергскі ўніверсітэт (1703)
Музычная дзейнасць
Педагог	Friedrich Wilhelm Zachow[d]
Прафесіі	кампазітар, арганіст, клавесініст
Інструменты	клавесін, арган, габой
Жанры	опера, араторыя, concerto[d], anthem[d], класічная музыка і coronation anthem[d]
Выхаванцы	Soo Eun Lee[d]
Аўтограф
gfhandel.org
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы
Цытаты ў Вікіцытатніку

Біяграфія

Раннія гады

Паходжанне

Георг Гендэль, бацька кампазітара

Хутчэй за ўсё, сям’я Гендэля перамясцілася ў саксонскі горад напачатку XVII стагоддзя. Дзед кампазітара Валянцінаў Гендэль быў меднікам з Брэслау; у Гале ён ажаніўся з дачкой майстра-медніка Сэмюэля Бейчлінга. Яго сын, Георг быў прыдворным цырульнікам-хірургам, які служыў у судзе Брандэнбурга і Саксоніі, і ганаровым грамадзянінам Гале. Калі нарадзіўся Георг Фрыдрых, першае дзіця Георга ад другога шлюбу, яму было 63 года.

Маці Георга Фрыдрыха Даратэя вырасла ў сям’і святара. Калі яе брат, сястра і бацька паміралі ад чумы, яна да канца заставалася побач з імі і адмаўлялася іх пакідаць. Георг і Даратэя абвянчаліся ў 1683 годзе ў электараце Брандэнбурга. Бацькі Гендэля былі вельмі рэлігійныя і з’яўляліся тыповымі прадстаўнікамі буржуазнага грамадства канца XVII стагоддзя.

Дзяцінства і вучоба (1685—1702)

Дом у Гале, у якім нарадзіўся будучы кампазітар

Запіс аб шрышчэнні (Марыінская бібліятэка ў Гале)

Гендэль нарадзіўся 23 лютага 1685 года ў Гале. Бацька жадаў каб Георг Фрыдрых стварыў кар’еру юрыста і ўсяляк пярэчыў яго прыхільнасці да музыкі, з прычыны таго, што прытрымваўся меркаванні, што ўмацавалася ўГерманіі, што музыкант — несур’ёзная прафесія, а толькі забаўляльная. Аднак пратэсты бацькі не падзейнічалі належны чынам на Георга Фрыдрыха: ён ва ўзросце чатырох гадоў самастойна навучыўся іграць на клавесіне. Гэты інструмент знаходзіўся на гарышчы, куды Георг Фрыдрых прыходзіў па начах, калі члены сям’і спалі.

У 1692 годзе Георг Фрыдрых разам з бацькам з’ехаў у Вейсенфельс да свайго стрыечнага брата Георга Крысціяна. Тут герцаг Саксен-Вейсенфельса Іаган Адольф I ацаніў талент сямігадовага Гендэля, які іграў на аргане, і параіў бацьку не перашкаджаць музычнаму развіццю дзіцяці.

Бацька паслухаўся гэтага савета: у 1694 годзе Гендэль пачаў займацца ў кампазітара і арганіста Ф. В. Цахау у Гале, пад кіраўніцтвам якога вывучаў кампазіцыю, генерал-бас, ігру на аргане, клавесіне, скрыпцы і габоі. Менавіта ў перыяд навучання ў Цахау Гендэль сфармаваўся як кампазітар і выканаўца. Цахау навучыў Гендэля надаваць музычным ідэям дасканалую форму, навучыў розным стылям, паказаў розныя метады запісу, уласцівыя розным нацыянальнасцям. На Гендэля таксама паўплываў стыль Цахау; уплыў настаўніка прыкметны ў некаторых творах кампазітара (напрыклад, у «Алілуі» з «Месіі»).

Скончыўшы навучанне ў Цахау, Гендэль у 1696 годзе наведаў Берлін, дзе ўпершыню пачаў выступаць у якасці клавесініста і акампаніятара на канцэртах пры двары курфюста. Адзінаццацігадовы клавесініст карыстаўся поспехам у вышэйшых кругах і курфюст Брадэнбургскі пажадаў, каб Георг Фрыдрых служыў у яго і прапанаваў бацьку хлопчыка адправіць Георга Фрыдрыха ў Італію для канчатка навучання, аднак Георг Гендэль адмовіўся, пажадаўшы бачыць сына побач з сабой. Гендэль вярнуўся ў Гале, але не паспеў заспець бацьку: той сканаў 11 лютага 1697 года.

У 1698—1700 гадах Георг Фрыдрых вучыўся ў гімназіі ў Гале. У 1701 годзе замяшчаў арганіста ў кальвінісцкім саборы. У гэты перыяд ён пазнаёміўся з кампазітарам Георгам Філіпам Тэлеманам. Два маладых кампазітара мелі шмат агульнага, і сяброўства паміж імі ўмацавалася.

У 1702 годзе Гендэль паступіў на юрыдычны факультэт універсітэта Гале-Вітэнберга. Тут ён вывучаў багаслоўе і права. Факультэт багаслоўя быў цэнтрам піетызму, але Гендэль, быўшы вельмі рэлігійным, усё ж не падзяляў поглядаў піетыстаў. Праву кампазітар навучаўся пад кіраўніцтвам прафесара Хрысціяна Тамазія, аднак прадмет не выклікаў у яго цікавасці. Паралельна з вучобай Гендэль выкладаў тэорыю і спеў у пратэстанцкай гімназіі, быў музычным кіраўніком і арганістам у саборы.

Гамбург (1703—1706)

Гамбургскі оперны тэатр у 1726 годзе

У 1703 годзе малады Гендэль пераехаў у Гамбург, дзе знаходзіўся адзіны на той момант нямецкі оперны тэатр. Абгрунтаваўшыся тут, кампазітар пазнаёміўся з Іаганам Матэзонам і Райнгардам Кайзерам. Апошні кіраваў аркестрам опернага тэатра, у які Гендэль паступіў на працу ў якасці скрыпача і клавесініста. Кейзер шмат у чым паслужыў прыкладам для Гендэля: кіраўнік аркестра выступаў супраць выкарыстання нямецкай мовы ў операх і ў сваіх сачыненнях змешваў нямецкія словы з італьянскімі; Гендэль, складаючы першыя оперы, паступіў гэтак жа.

Гендэль нейкі перыяд быў у вельмі блізкіх адносінах з Матэзонам. Разам з ім кампазітар улетку 1703 года наведаў Любек, каб паслухаць вядомага кампазітара і арганіста Дытрыха Букстэхудэ, які прапанаваў двум музыкантам замяніць яго на пасадзе арганіста, для чаго трэба было ажаніцца з яго дачкой. Гендэль і Матэзон адмовіліся ад гэтай прапановы. Праз два гады яны сустрэлі Іагана Себасцьяна Баха, які таксама накіроўваўся ў Любек, каб паслухаць Букстэхудэ.

У 1705 годзе ён напісаў свае першыя оперы, «Альміра» і «Нерон». Яны былі пастаўлены ў Гамбургскім тэатры пры садзейнічанні Райнгарда Кейзера. Прэм’ера «Альміры» адбылася 8 студзеня, а «Нерон» быў пастаўлены 25 лютага. У абедзвюх пастаноўках Іаган Матэзон выканаў другарадныя ролі. Аднак тэатр быў у бядотным матэрыяльным становішчы, не было перадумоў для развіцця нямецкай нацыянальнай оперы. У творчасці Гендэля праяўлялася прыхільнасць да італьянскага барока, і ён з’ехаў у Італію ў 1706 годзе па запрашэнні герцага Тасканскага Джана Гастонэ Медычы, які наведваў Гамбург у 1703—1704 гадах.

У 1708 годзе ў Гамбургскім тэатры пад кіраўніцтвам Кейзера былі пастаўлены дзве оперы Гендэля, напісаныя ім у 1706 годзе, якія ўяўлялі сабой дылогію, — «Фларында» і «Дафна».

Італія (1706—1709)

Гендэль прыехаў у Італію ў 1706 годзе, у самы разгар вайны за іспанскую спадчыну. Ён пабываў у Венецыі, пасля чаго пераехаў ў Фларэнцыю. Тут музыкант гасцяваў у герцага Тасканскага Джана Гастонэ Медычы і яго брата Фердынанда III Медычы, які цікавіўся музыкай і іграў на клавіры. Фердынанда спансаваў шмат якія пастаноўкі опер у Фларэнцыі, першае фартэпіяна было зроблена пад яго заступніцтвам. Усё ж Гендэля тут прынялі даволі суха, збольшага з-за таго, што яго нямецкі стыль быў чужым для італьянцаў. У Фларэнцыі Гендэль напісаў некалькі кантат (HWV 77, 81 і інш.).

У 1707 годзе Гендэль наведаў Рым і Венецыю, дзе пазнаёміўся з Даменіка Скарлаці, з якім змагаўся ў гульні на клавіры і аргане. У Рыме, дзе Гендэль жыў з красавіка па кастрычнік, опера была пад папскай забаронай, і кампазітар абмежаваўся сачыненнем кантат і дзвюх араторый, у тым ліку араторыі «Трыўмф Часу і Праўды», лібрэта якой напісаў кардынал Бенедэта Памфілі. Гендэль хутка асвоіў стылістыку італьянскай оперы і вярнуўшыся з Рыма ў Фларэнцыю, заняўся першай пастаноўкай оперы «Радрыга» (прэм’ера адбылася ў лістападзе), якая мела поспех у італьянскай публікі.

У наступным годзе Гендэль ізноў наведаў Рым, дзе пазнаёміўся з Алесандра Скарлаці, Арканджэла Карэлі, Бенедэта Марчэла і Бернарда Паскуіні. Ён карыстаўся папулярнасцю ў вышэйшых колах італьнскага грамадства і заваяваў славу першакласнага кампазітара. Кампазітар часта прыходзіў на канцэрты і сустрэчы ў Аркадыянскую акадэмію, дзе выступалі Скарлаці, Карэлі і шмат хто іншыя. У тым жа годзе ім была напісана пастаральная серэнада «Аціс, Галатэя і Паліфем». У чэрвені Гендэль з’ехаў у Неапаль, дзе таксама быў вельмі цёпла прыняты.

Другая італьянская опера кампазітара, — «Агрыпіна», была пастаўлена ў 1709 годзе ў Венецыі. «Агрыпіна» мела аглушальны поспех і лічыцца лепшай «італьянскай» операй Гендэля.

Гановер і Лондан (1710—1712)

Гендэль у 1710-х гг.

У 1710 годзе Гендэль прыехаў у Гановер па парадзе нейкага барона Кілмансека, якога музыкант сустрэў у Італіі. Кампазітар Агасціна Стэфані, якому падабалася творчасць Гендэля, дапамог яму стаць капельмайстарам пры двары гановерскага курфюрста Георга I, які па закону 1701 года павінен быць стаць каралём Вялікабрытаніі. Падчас працы капельмайстрам у Гановеры Гендэль наведаў сваю састарэлую, аслеплую маці ў Гале. Гендэль папрасіў дазволу ехаць у Лондан і, атрымаўшы яго, увосень адправіўся ў сталіцу Вялікабрытаніі праз Дзюсельдорф і Галандыю.

Англійская музыка перажывала заняпад, тут яшчэ не быў развіты жанр оперы, якая была папулярна толькі ў арыстакратычных колах, а ў Лондане не засталося ніводнага кампазітара. Прыехаўшы сюды ўзімку, Гендэль быў прадстаўлены каралеве Ганне і адразу здабыў яе прыхільнасць.

Тэатр Яе Вялікасці ў XVIII стагоддзі

Заваяваўшы папулярнасць у Лондане, Гендэль узяўся за сачыненне новай оперы. Лібрэта для яго будучага сачынення напісаў італьянскі пісьменнік, які жыў у Англіі, Джакама Росі па сцэнарыі Аарона Хіла, дырэктары Тэатра Яе Вялікасці ў Хеймаркеце. Першая італьянская опера кампазітара для англійскай сцэны «Рынальда» была пастаўлена 24 лютага 1711 года ў Тэатры Яе Вялікасці, мела вялізны поспех і прынесла Гендэлю славу першакласнага кампазітара, аднак ўдастоілася негатыўных водгукаў праціўнікаў італьянскай оперы Рычарда Стыла і Джозефа Адысона. Пасля вяртання ў чэрвені 1711 года у Гановер Гендэль напісаў каля дваццаці камерных дуэтаў, канцэрт для габоя, санаты для флейты і баса. Ён завязаў сяброўства з прынцэсай Каралінай (будучай каралевай Вялікабрытаніі). Аднак у Гановеры не было опернага тэатра, і гэта перашкодзіла Гендэлю паставіць тут «Рынальда». Позняй восенню 1712 года Гендэль у другі раз едзе ў Лондан, атрымаўшы дазвол на выезд з умовай праз які час вярнуцца.

Вялікабрытанія (1712—1759)

Прыехаўшы ў Лондан, Гендэль адразу ж заняўся пастаноўкай сваёй новай оперы «Верны пастух». Яна была пастаўлена 22 лістапада 1712 года ў Хеймаркеце. Лібрэта напісаў Джакама Росі (аўтар лібрэта «Рынальда») на аснове трагікамедыі Батысты Гуарыні. Опера была пастаўлена ўсяго шэсць разоў і гэтак жа як наступная опера «Тэзей» (прэм’ера 10 студзеня 1713 года), не мела таго поспеху, якім карыстаўся «Рынальда».

Гендэль імкнуўся ўмацаваць свае пазіцыі ў Англіі і, каб паказаць сваю лаяльнасць англійскаму двару, у студзені 1713 года напісаў Утрэхцкі Te Deum, прысвечаны ўтрэхцкаму мірнаму дагавору, які паклаў канец вайне за іспанскую спадчыну. Te Deum павінен быў быць выкананы падчас нацыянальнай урачстасці, аднак англійскія законы забаранялі замежніку пісаць музыку для афіцыйных цырымоній. Тады Гендэль падрыхтаваў віншавальную оду ў гонар дня нараджэння каралевы Ганны, якая была выканана 6 лютага ў Сент-Джэймскім палацы і вельмі спадабалася яе вялікасці. Ганна даравала яму пажыццёвую пенсію ў 200 фунтаў. 7 ліпеня ў саборы Святога Паўла быў выкананы Утрэхцкі Te Deum.

Гендэль правёў год у графстве Сурэй, у доме багатага мецэната і аматара музыкі Барна Элмса. Затым на працягу двух гадоў жыл у графа Бёрлінгтана (каля Лондана), для якога напісаў оперу «Амадыс» (прэм’ера — 25 мая 1715). Каралева была ў дрэнных адносінах з гановерскай галіной сям’і, у тым ліку з патронам Гендэля, а Гендэль у той час ужо меў званне кампазітара пры англійскім двары і не думаў пра вяртанне ў Гановер, нягледзячы на сваё абяцанне.

Гендэль і Георг I на Тэмзе

1 жніўня 1714 года каралева Ганна сканала. Яе месца на прастоле заняў Георг I Гановерскі, прыехаўшы ў Лондан. Гендэль апынуўся ў цяжкім становішчы, з прычыны таго, што зараз яго патрон, якому ён абяцаў вярнуцца, быў тут. Кампазітару трэба было зноў заслужыць ласку караля. Але Георг быў добрасардэчным чалавекам і вельмі любіў музыку, так што, пачуўшы новую оперу Гендэля «Амадыс», ізноў прыняў яго ў свой двор.

У ліпені 1716 года Гендэль у свіце караля Георга наведаў Гановер. У гэты момант у Германіі быў папулярны жанр Страсцей. Гендэль вырашыў напісаць твор у гэтым жанры па лібрэта Бартольда Генрыха «Der fur die Sunde der Welt gemarterte und sterbende Jesus», на аснове якога напісалі пасіёны дзесяць розных кампазітараў, у тым ліку Матэзон, Тэлеман і Кейзер. Новы пасіён «Страсці Брокса» быў дэманстрацыяй таго, што гэты жанр быў чужы кампазітару.

Так званы «чэндаскі» партрэт Гендэля, напісаны ў перыяд яго пражывання ў Кэнанс

З лета 1717 да вясны 1719 года Гендэль па запрашэнні герцага Чэндаскага жыў у яго замку Кэнанс (англ.: Cannons) у дзевяці мілях ад Лондана, дзе склаў антэмы (HWV 146—156), араторыю «Эстэр» і кантату «Аціс і Галатэя». За араторыю «Эстэр» (першая пастаноўка адбылася ў Кэнансе 20 жніўня 1720 года) герцаг Чэндаскі заплаціў Гендэлю тысячу фунтаў. У 1718 годзе кампазітар кіраваў хатнім аркестрам герцага.

Дом Гендэля па Брук-стрыт 25 у Лондане

З 1720 па 1728 гады Гендэль займае пасаду дырэктара Каралеўскай акадэміі музыкі. Атрымаўшы пасаду, Гендэль адправіўся ў Германію, каб набраць спевакоў у сваю трупу, пабываў у Гановеры, Гале, Дрэздэне і Дзюсельдорфе. З гэтага моманту кампазітар пачынае актыўную дзейнасць у вобласці оперы. 27 красавіка 1720 года ў Хеймаркеце адбылася прэм’ера новай, прысвечанай каралю оперы кампазітара «Радаміст», якая мела поспех. Аднак у канцы года ў Лондан прыехаў італьянскі кампазітар Джавані Бананчыні і паставіў сваю оперу «Астарта», якая засланіла гендэлеўскага «Радаміста». З прычыны таго, што Гендэль пісаў оперы ў італьянскім стылі, паміж ім і Бананчыні пачалася канкурэнцыя. Італьянскага кампазітара падтрымлівалі многія арыстакраты, якія былі настроеныя варожа ў адносінах да Гендэля і знаходзіліся ў апазіцыі да караля. Наступныя оперы Гендэля апынуліся няўдалымі, за выключэннем «Юлія Цэзара». Гендэль задзейнічаў у оперы «Алесандра» (прэм’ера — 5 мая 1721 года) італьянскіх спявачак Фаусціну Бардоні і Франчэску Куцоні, якія варагавалі паміж сабой.

13 лютага 1726 года кампазітар пераходзіць у брытанскае падданства. У чэрвені 1727 года сканаў кароль Георг I, яго месца на прастоле заняў Георг II, прынц Уэльскі, па выпадку каранацыі Георга II Гендэль напісаў антэм «Садок-Святар» (англ.: Zadok the Priest).

У 1728 годзе адбылася прэм’ера «Оперы жабракоў» Джона Гея і Іагана Пепуша, які змяшчаў сатыру на арыстакратычную італьянскую оперу-серыа, у тым ліку на творчасць Гендэля. Пастаноўка гэтай оперы апынулася цяжкім ударам для Акадэміі, і арганізацыя апынулася ў цяжкім становішчы. Гендэль жа знайшоў падтрымку ў асобе Джона Джэймса Хейдэгера і адправіўся ў Італію на пошукі новых выканаўцаў, з прычыны таго, што старыя з’ехалі з Англіі пасля краху прадпрыемства. Быўшы ў Італіі, Гендэль наведаў Школу Оперы Леанарда да Вінчы, каб абнавіць свой стыль сачынення італьянскіх опер; тут выступалі за больш драматычны характар выканання і былі супраць канцэртнага стылю ў оперы. Гэтыя змены ў стылі кампазітара можна заўважыць у яго наступных операх «Лотар» (2 снежня 1729), «Партэнопа» (24 лютага 1730) і інш. Найбольш паспяховай операй гэтага перыяду лічыцца «Арланда» (27 студзеня 1733), напісаная на лібрэта Нікола Хайма, якое ён склаў у апошні месяц свайго жыцця. Падчас падарожжа па Італіі Гендэль даведаўся аб пагаршэнні здароўя маці і тэрмінова вярнуўся ў Гале, дзе прабыў з маці два тыдні.

Партрэт Георга Фрыдрыха Гендэля пэндзля Томаса Хадсана, 1748 г.

Гендэль таксама склаў дзве араторыі («Дэвора» і «Гафолія»), якія не мелі поспеху, пасля чаго зноў звярнуўся да італьянскіх опер. У гэты момант прынц Уэльскі, канфліктуючы з бацькам Георгам II, заснаваў «Оперу дваранства» і наладзіў супраць Гендэля італьянскага кампазітара Нікола Парпору, з якім у іх завязалася канкурэнцыя. да Парпоры таксама далучыўся Іаган Хасэ, аднак яны не вытрымалі канкурэнцыі. Справы Гендэля ішлі на лад, яму атрымалася сабраць у трупу новых італьянскіх спевакоў. Ён дамовіўся з Джонам Рычам аб пастаноўках у Ковент-Гардене, дзе з пачаткам сезону паставіў новую французскую оперу-балет «Тэрпсікор» (9 лістапада 1734), напісаную спецыяльна для французскай балярыны Сале, а таксама дзве новыя оперы «Арыядант» (8 студзеня 1735) і «Альчына» (16 красавіка); тут ён таксама ставіў свае старыя творы.

У 1720-х і 1730-х Гендэль працягвае пісаць шмат опер, а пачынаючы з 1740-х асноўнае месца ў яго творчасці займаюць араторыі (самая вядомая з іх — «Месія», яна была пастаўлена ў Дубліне). На мяжы 1750-х у кампазітара пагаршаецца зрок. 3 мая 1752 года яму беспаспяхова аперуе вочы доктар-шарлатан, які да таго апераваў Баха, які таксама пакутаваў ад катаракты. Хвароба Гендэля працягвае прагрэсаваць.

У 1753 годзе настае поўная слепата. За некалькі дзён да смерці, 6 красавіка 1759 года, Гендэль дырыжаваў араторыяй «Месія». Падчас выканання сілы пакінулі яго, і праз некаторы час, 14 красавіка 1759 года, ён сканаў. Пахаваны ў Вэстмінстэрскім абацтве (Куток паэтаў).

Творчасць

Творчая спадчына

Фрагмент рукапісу оперы «Tolomeo»

Г. Ф. Гендэль. Скульптура працы Ж.-Ж. Сальмсон, усталяваная каля Музея мастацтваў у Рубо (Францыя)

Мне было б прыкра, мілорд, калі б я дастаўляў людзям толькі задавальненне. Мая мэта — рабіць іх лепш… Гендэль у гутарцы з адным са сваіх прыхільнікаў

За сваё жыццё Гендэль напісаў каля 40 опер («Юлій Цэзар», «Рынальда» і г. д.), 32 араторыі, мноства царкоўных харалаў, арганных канцэртаў, камернай вакальнай і інструментальнай музыкі, а таксама шэраг твораў «папулярнага» характару (Water music, «Музыка для каралеўскіх феерверкаў», Concerti a due cori).

Оперы

• «Альміра» (Гамбург, 1705)
• «Фларында» (1708)
• «Радрыга» (1707)
• «Агрыпіна» (Венецыя, 1709—1710)
• «Рынальда» (Лондан, 1711)
• «Il Pastor fido» (Лондан, 1712)
• «Тэзей» (1713)
• «Amadigi di Gaula» (1715)
• «Acis and Galatea» (1718)
• «Radamisto» (1720)
• «Muzio Scevola» (1721)
• «Floridante» (1721)
• «Ottone, Re di Germania» (Лондан 1723)
• «Flavio» (1723)
• «Юлій Цэзар» (Лондан, 1724)
• «Тамерлан» (1724)
• «Rodelinda» (Лондан, 1725)
• «Scipione» (1726)
• «Alessandro» (1726)
• «Admeto» (1727)
• «Рычард Першы» (1727)
• «Siroe» (1728)
• «Tolomeo» (1728)
• «Lotario» (1729)
• «Partenope» (1730)
• «Poro» (1731)
• «Ezio» (1732)
• «Sosarme» (1732)
• «Orlando» (1733)
• «Arianna in Creta» (1734)
• «Oreste» (1734)
• «Ariodante» (Лондан, 1735)
• «Alcina» (Лондан, 1735)
• «Atalanta» (1736)
• «Arminio» (1737)
• «Giustino» (1737)
• «Berenice» (1737)
• «Alessandro Severo» (1738)
• «Faramondo» (1738)
• «Serse» («Kserkses», Лондан, 1738)
• «Giove in Argo» (1739)
• «Imeneo» (1740)
• «Deidamia» (1741)
• «Semele» (1744)

Араторыі

• «La Resurrezione» (HWV 47, 1708)
• «Аляксандр Першы» (Лондан, 1736)
• «Saul» (Лондан, 1739)
• «Ізраіль у Егіпце» («Israel in Egypt», Лондан, 1739)
• «Месія» («Messiah», 1741, першае выкананне: Дублін, 1742)
• «Самсон» (Лондан, 1743)
• «Іўда Макавей» (Лондан, 1747)
• «Jephtha» (Лондан, 1751)
• «Belshazzar»
• «Геркулес»

Музыка для аркестра

• «Музыка на вадзе» (1717)
• 6 concerti grossi, Op3 (1734)
• «Музыка для каралеўскіх феерверкаў» (1749)

іншыя творы

• «Dixit Dominus» (1707)
• «Utrecht Te Deum» (1714)
• Кантата «Acis and Galatea» (1721)
• «Dettingen Te Deum» (1743)

Ацэнка творчасці

Помнік Г. Ф. Гендэлю ў Гале, на радзіме кампазітара

Гендэль лічыцца найбуйнейшым, акрамя І. С. Баха, кампазітарам позняга барока і ранняга класіцызму. Ён стварыў новы музычны жанр — «англійскую араторыю», якая адрозніваецца ад італьянскай больш ўзнёслай мелодыкай і манументальнай аранжыроўкай. Моцарт лічыў Гендэля найбуйнейшым майстрам харавога пісьма. Гендэлю прыпісваюць стварэнне папулярнай музыкі, хоць ён кіраваў аркестрам на адкрытым паветры, і гэтыя выступы мог слухаць кожны. Прыкладамі «папулярнай» барочнай музыкі могуць служыць «Музыка на вадзе» (1717) і «Музыка для каралеўскага феерверка» (1749), якія ў сваім родзе не маюць роўных.

Музыка Гендэля лёгкая і ў той жа час магутная, кіпіць жыццём і энергіяй. Яна таксама можа быць вельмі драматычнай, напрыклад у буйных арыях, такіх як Cara Sposa з оперы «Рынальда» (1711). Гендэль быў таксама майстрам ігры на аргане. Аматары музыкі ў Германіі, марылі пра дуэль Гендэля з Бахам ў арганным майстэрстве. Двойчы такую ​​сустрэчу спрабаваў зладзіць і сам І. С. Бах з дапамогай сына Вільгельма Фрыдэмана, аднак музыканты так і не сустрэліся.

Як і многія іншыя кампазітары таго часу, Гендэль тварыў у т. зв. галантным стылі, які быў пераходным ад барока да класіцызму. У падобным стылі тварылі таксама Георг Філіп Тэлеман і сыны Баха, тады як сам Іаган Себасцьян заставаўся прыхільнікам чыстага барока. Пад канец жыцця Гендэль пазнаёміўся з К. В. Глюкам, які дзяліўся з кампазітарам планамі і ідэямі рэфармавання опернага мастацтва. Аднак, сваёй прыхільніцы Сюзан Цібер Гендэль сказаў, што Глюк разбірацца ў мастацтве кантрапункта гэтак жа як і яго кухар Густаў Вальц.

Гендэль пры жыцці карыстаўся вялікай славай па ўсёй Еўропе. Брытанцы лічаць Гендэля гонарам сваёй нацыі разам з Генры Пёрселам.

Па меркаванні П. І. Чайкоўскага:

«Гендэль быў непараўнальны майстар адносна ўмення распараджацца галасамі. Ніколькі не гвалтуючы харавыя вакальныя сродкі, ніколі не выходзячы з натуральных меж галасавых рэгістраў, ён здабываў з хору такія цудоўныя эфекты, якіх ніколі не дасягалі іншыя кампазітары…»

— Чайковский П. И. Музыкально-критические статьи. — М., 1953. — С. 85.

Спадчына

Арганізацыі і выданні

У 1856 годзе ў Лейпцыгу было створана Гендэлеўскае таварыства (англ.: Händel-Gesellschaft) па ініцыятыве Фрыдрыха Грызандэра і Георга Готфрыда Гервінуса. З 1858 па 1903 год таварыства публікавала творы Гендэля (выдавецтва Брэйткопф і Хертэль). Напачатку Грызандэр самастойна выдаваў творы кампазітара, знаходзячыся ў сябе дома, а калі грошай бракавала, прадаваў гародніну і садавіну, выгадаваныя ў яго садзе. За 45 гадоў Гендэлеўскае таварыства выдала больш за сто тамоў сачыненняў кампазітара. Гэта выданне няпоўнае.

У 1882—1939 гадах у Лондане існавала іншае Гендэлеўскае таварыства, мэтай якога было выкананне малавядомых твораў Гендэля, галоўным чынам харавых.

Таварыства Галеўскае Выдавецтва Гендэля (англ.: Hallische Händel-Ausgabe) (Галеўскае Выдавецтва Гендэля, скарочана HHA), якое існуе з 1955 года, выдала больш поўны збор сачыненняў, зрабіўшы асноўны акцэнт на крытычнай ацэнцы творчасці: у прадмове да ўсіх тамоў гаворыцца, што выданне прызначана дзеля задавальнення навуковых і практычных патрэб.

Найбольш вядомы каталог твораў Гендэля (Händel-Werke-Verzeichnis, скарочана HWV) быў апублікаваны нямецкім музыказнаўцам Берндам Базельтам у 1978—1986 гадах у трох тамах. У выданне ўвайшлі ўсе творы, якім прыпісвалася аўтарства Гендэля, а таксама сачыненні, аўтарства якіх сумніўна. HWV таксама ўтрымлівае фактычную інфармацыю.

Ушанаванне памяці

У гонар Гендэля названы кратар на Меркурыі.

Гендэль у мастацтве

Фільмы, у якіх выкарыстана музыка кампазітара

1. 1961 — Вырыдыяна
2. 1967 — Гендэль і гангстары
3. 1975 — Бары Ліндан
4. 1985 — Жыццё Георга Фрыдрыха Гендэля
5. 1986 — Заход амерыканскай імперыі
6. 1988 — Небяспечныя сувязі
7. 1989 — Нетэрміновая вясна
8. 1992 — Арланда
9. 1994 — Фарынелі
10. 1994 — Вар’яцтва караля Георга
11. 1997 — Місіс Браўн
12. 1998 — Без твару
13. 1999 — Вячэра ў чатыры рукі
14. 2000 — Ватэль
15. 2002 — Забойная сіла (тэлесерыял)
16. 2007 — Без цэнзуры
17. 2007 — Funny Games U.S.
18. 2009 — Антыхрыст
19. 2009 — Котачка
20. 2010 — Hors-champ: Les Violette (дакументальны кароткаметражны)

Персанаж у фільмах

1. 1942 — Вялікі г-н Гендэль (англ.: The Great Mr. Handel; рэж. Норман Уокер, Norman Walker; G.H.W. Productions Ltd., Independent Producers) — ісп. Уілфрыд Лоўсан (Wilfrid Lawson)
2. 1985 — God Rot Tunbridge Wells! — ісп. Крыстафер Брэмвел (Christopher Bramwell — юны Гендэль), Дэйв Грыфітс (англ.: Dave Griffiths — Гендэль у сярэднім узросце), Трэвар Ховард (англ.: Trevor Howard)
3. 1985 — Гонар, выгада і задавальненне (англ.: Honour, Profit & Pleasure; рэж. Ганна Амброўз, англ.: Anna Ambrose; Spectre Films) — ісп. Сайман Калау (Simon Callow)
4. 1991 — Вячэра ў чатыры рукі (катал.: Sopar a quatre mans; Тэлебачанне Каталоніі — TV3) — ісп. Іаакім Кардона (Joaquim Cardona)
5. 1994 — Фарынелі — ісп. Ерун Крабэ
6. 1996 — Апошні шанец Гендэля (Handel’s Last Chance) — ісп. Леон Поўнал (Leon Pownall)
7. 1999 — Вячэра ў чатыры рукі — ісп. Міхаіл Казакоў
8. 2009 — Гендэль (ням.: Händel — Der Film; рэж. Ральф Плегер; NDR, Seelmannfilm; тэлевізійны) — ісп. Маціяс Вібальк (ням.: Matthias Wiebalck)

Заўвагі

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).
• The New Grove Dictionary of Music and Musicians. V. 8. — London, 1980.
• John Mainwaring. Memoirs of the life of...George Frederic Handel. — 1760.
• Грубер Р. И. Гендель. Жизнь и творчество. — Л., 1935.
• Romain Rolland. Гендель = Handel. — 1916. — 204 с.
• В. Д. Конен. Гендель Г. Ф. // Музыкальная энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия (гл. ред. Ю. В. Келдыш), 1973. — Т. 1. — С. 951—957. — 1070 с.
• Matthew Boyden, Nick Kimberley. George Frideric Handel // The rough guide to opera. — Rough Guides, 2002. — С. 55—70. — 735 с. — ISBN 9781858287492.
• Donald Burrows. The Cambridge Companion to Handel. — Cambridge University Press, 1997. — 349 с. — ISBN 9780521456135.
• Donald Burrows. Handel, Messiah. — Cambridge University Press, 1991. — 127 с. — ISBN 9780521376204.
• Mrs. Bray (Anna Eliza). Handel: his life, personal and professional. — Ward, 1857. — 97 с.
• Ellen T. Harris. Handel as Orpheus: voice and desire in the chamber cantatas. — Harvard University Press, 2004. — 430 с. — ISBN 9780674015982.
• Winton Dean. Handel's Operas, 1726—1741. — Boydell Press, 2006. — 565 с. — ISBN 1843832682.
• Федосеев И. Г. Оперы Генделя и Королевская академия музыки в Лондоне (1720—1728): Исследование. — Сударыня, 1996. — 160 с. — ISBN 5-88718-003-X.

Спасылкі

• Сайт прысвечаны Гендэлю (італ.)
• Клавірныя творы Гендэля, запісы на сайце ArtOfPiano.ru Архівавана 17 верасня 2010.
• Гендэль. Абраныя сачыненні ў mp3 фармаце Архівавана 16 сакавіка 2010.
• Георг Фрыдрых Гендэль: Ноты твораў на International Music Score Library Project
• Н.Зейфас. Concerto grosso у творчасці Гендэля Архівавана 31 снежня 2014.
• Георг Фрыдрых Гендэль на сайце «Internet Movie Database» (англ.)