Геракліды

Гераклі́ды (стар.-грэч.: Ἡρακλεῖδαι) — нашчадкі легендарнага Геракла^[1], ад якога выводзілі сваё паходжанне некалькі гістарычных царскіх родаў архаічнай і класічнай Грэцыі.

Пераважна гэтым імем пазначаецца ў гісторыі род Гіла, які прыйшоў на Пелапанес разам з дарыйцамі, каб вярнуць сабе зямлі, якія некалі належалі яго міфічнаму продку Гераклу.

Паводле апавяданняў грэкаў, неўзабаве пасля смерці Геракла сыны яго, старэйшым з якіх быў Гіл, падвергліся пераследу з боку Еўрысфея. Тады яны пакінулі Трахін, паводле іншых звестак — Аргас і Мікены. Паводле падання, Геракл некалі захапіў гэтыя землі і аддаў іх мясцовым кіраўнікам з наказам захаваць іх для сваіх будучых нашчадкаў, калі тыя папросяць пра гэта. Геракліды шукалі прытулку ў Афінах у Тэсея. Еўрысфей пераследваў з войскам уцекачоў, але пры Скіронскіх скалах загінуў ад рукі Гіла ці Іалая.

Гераклідам удалося вярнуцца ў Пелапанес, але там пачалася чума, што было трактавана як боскі знак. Тады Геракліды пакінулі Пелапанес і адправіліся ў Фесалію, дзе Эгімій саступіў Гілу трэцюю частку свайго царства. Праз 3 гады Геракліды паводле ўказання дэльфійскага аракула, які загадаў ім пачакаць 3-ці плод і ўварвацца ў Пелапанес праз марскую цясніну, рушылі з атрадам даран праз перашыек, але пацярпелі няўдачу, прычым сам Гіл паў на мяжы Карынфа і Мегары ў паядынку з аркадскім царом Эхемам, саюзнікам Атрэя.

Да паядынку Геракліды далі зарок, што калі Гіл падзе, яны не адновяць на працягу 100 гадоў напады на Пелапанес. Сын Гіла Клеодай і сын апошняга Арыстомах, якія спрабавалі аднавіць напад, загінулі ў барацьбе з Тысаменам, сынам Арэста. Тады, нарэшце, аракул растлумачыў сынам Арыстомаха Тэмену, Крэсфонту і Арыстадэму сваё ранейшае прароцтва ў тым сэнсе, што «трэці плод» азначае трэцяе пакаленне, а не трэці ўраджай.

Калі іх новая спроба не ўдалася і Арыстадэм за абразу варажбіта быў забіты маланкай, аракул параіў ім узяць сабе трохвокага правадыра. Яны абралі ў правадыры эталійскага цара Оксіла, які быў аднавокім і сустрэўся ім конна на лашаку, пераправіліся пры Наўпакце праз заліў, перамаглі Тысамена і падзялілі паміж сабой яго ўладання: Тэмен атрымаў Аргас, Крэсфонт — Месенію, сынава Арыстадэма, Прокл і Еўрысфен — Лаканіку. Оксілу аддалі Эліду. Іншы нашчадак Геракла, Алет, атрымаў Карынф.

У традыцыі прыкметна імкненне прадставіць заваяванне Пелапанеса актам цалкам легальным, як вяртанне Гераклідамі законнай іх уласнасці. Але важна адзначыць, што ў свядомасці старажытных грэкаў, наколькі пра гэта можна меркаваць, Геракліды ніколі прама не асацыяваліся з непасрэднымі заваёўнікамі — дарыйцамі.

У Лаконіі Геракліды валадарылі да 221 гады да н.э.; у іншых месцах яны знікаюць значна раней. Македонскія цары таксама выраблялі свой род ад Тэмена, жадаючы даказаць сваё элінскае паходжанне ў адрозненне ад сваіх варвараў-падданых. Лідыйская дынастыя Гераклідаў выводзіла сябе ад асірыйскага цара Сандона, празванага ў грэкаў Гераклам. Некаторыя рымскія сямействы, напрыклад Фабіі, лічылі сябе нашчадкамі Геркулеса.