Гербоўнік

Гербоўнік, Гэрбар (польск.: Herbarz, руск.: Гербовник) — кніга, якая змяшчае ў сабе апісанне і выяву гербаў (дваранскіх родаў, бюргерскі родаў і асобных асоб, дзяржаў, гарадоў, мясцовасцяў, арганізацый і т.п.). Вывучае гербоўнік (гербы) прыкладная гістарычная навука геральдыка.

Тытульная старонка «Herbarz Polski» (Гербоўнік Польскі) 1595 года

Гербоўнікі існавалі ўжо ў XIII ст. як турнірнай спіс і прыпадковай збор гербаў. З развіццём інстытута герольдаў пачынаецца складанне Гербоўніка пры дварах манархаў. У XV ст. ў заходнееўрапейскіх Гербоўніках з'яўляюцца гербы рыцарства Вялікага Княства Літоўскага — «Armorial Lyncenich» (Брусельскі), «Codex Bergshammar» (Стакгольмскі), «Armorial de la Toison d'Or» (Парыжскі) і інш.. Некалькі гербаў літоўскіх і рускіх князёў змяшчае хроніка Канстанцкага сабору Ульрыка Рыхенталя. Старэйшым польскім Гербоўнікам з XV ст. яўляецца «Insignorum clenodiorum Regis et Regni Poloniae descriptor» (Jan Dlugosz).

Тытульная старонка перавыдання 1584 г. «Herby Rycerstwa Polskiego» (Гербы Рыцарства Польскага) ў 1858 годзе

Цікавымі для беларускай гісторыі яўляюцца

• Гербоўнік Бартоша Папроцкага
• Гербоўнік Адама Бонецкага
• Гербоўнік Каспара Несецкага
• Гербоўнік Северіна Урускага
• Гербоўнік Тэадора Жыхлінскага
• Гербоўнік дваранскіх родаў Царства Польскага
• У Расійскай імперыі актуальнымі былі выдання Дваранскай радаводнай кнігі; Агульны гербоўнік дваранскіх родаў Расійскай імперыі быў заснаваны ўказам імператара Паўла I ад 20 студзеня 1797 г.. У 1992 г. было выпушчана рэпрынтнае выданне.

Гербы беларускай шляхты складаюцца у «Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego» В.Віюка-Каяловіча. Аднак, там невялікая частка гербаў шляхты Вялікага Княства Літоўскага. Ніводзін Гербоўнік не яўляецца поўным зборам гербаў шляхты сваёй краіны. У Францыі была спроба складання поўнага Гербоўніка, таксама было спроба складання усіх гербаў у «Armorial General». Зараз толькі Іспанская Герольдыя займаецца рэгістрацыяй гербаў шляхціцаў усіх сучасных краін.

Гл. таксама

• Гербоўнік Віцебскага дваранства
• Спіс дваранскіх родаў Магілёўскай губерні

Літаратура

• «Беларуская энцыклапедыя», Мінск, 1997 г., Т.5 С.173.

Спасылкі

• Общий гербовник дворянских родов Российской империи — электронная версия на CD Архівавана 22 сакавіка 2018.
• О знамённых гербовниках
• Белорусский гербовник Архівавана 9 лютага 2012.
• Дурасов В. Гербовник Всероссийского дворянства
• Книги по родовой геральдике
• Klingspor, Carl Arvid von: Baltisches Wappenbuch. Wappen sämmtlicher, den Ritterschaften von Livland, Estland, Kurland und Oesel zugehöriger Adelsgeschlechter. Stockholm, 1882
• Adelswappen im Estnischen Historischen Archiv Архівавана 12 студзеня 2011.
• Геральдика сегодня
• «Księga herbowa rodów polskich» Cz. 1, Juliusz Karol Ostrowski,
• Cz. 2 «Księga herbowa rodów polskich» Cz. 1, Juliusz Karol Ostrowski.
• Herbarz Adama Kromera Архівавана 10 сакавіка 2012.
• Herbarz Kujawsko-Pomorski Архівавана 15 чэрвеня 2011.
• ALBUM POLSKI — Interaktywny Album Heraldyczny RP|Herby Miast Polskich
• Genealogia dynastyczna
• Dział HERBARZ
• Herby Szlachty Rzeczypospolitej — Andrzej Brzezina Winiarski Архівавана 17 лютага 2010.
• Rycerstwo Polskie Podkarpacia — Władysław Pulnarowicz Архівавана 26 красавіка 2014.
• Herby Polskie M.Bielski, J.L.Herbult, W.O.Sz.Okolski Архівавана 2 сакавіка 2018.
• Herby — rys.i opisy z herbarza Niesieckiego, wyd.Bobrowicza Архівавана 28 верасня 2011.
• Spis nazwisk z herbarza Bonieckiego Архівавана 14 красавіка 2012.
• Dynamiczny Herbarz Rodzin Polskich
• «Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej»
• Związek Szlachty Polskiej, Herby członków Związku Szlachty Polskiej Архівавана 23 лютага 2009.
• Elektroniczna wyszukiwarka herbów Tadeusza Gajla «Herbarz polski»
• Dokumenty Śląska
• Arnaud BUNEL «Héraldique européenne» Архівавана 24 лютага 2011.
• J.B.Rietstap «Armoires General» Архівавана 1 лютага 2008.
• J.Burke «Peerage and Baronetage» Архівавана 10 лістапада 2011.
• Johann Siebmacher «Wappenbuch», 1605