Летапіс Археалагічнага таварыства
Летапіс Археалагічнага таварыства — спіс другога зводу беларуска-літоўскіх летапісаў шырокай рэдакцыі[1]. Спіс блізкі да Альшэўскага, аналагічны Румянцаўскаму і «Хронічцы» з Патрыяршага зборніка[1].
Летапіс ёсць апошняй часткай рукапіснага зборніка канца XVI ст. — пачатку XVII ст. У XIX стагоддзі зборнік захоўваўся ў бібліятэцы Рускага археалагічнага таварыства, ад чаго і атрымаў сваю назву. Цяпер захоўваецца ў фондзе Археалагічнага таварыства ў рукапісным аддзеле Рускай нацыянальнай бібліятэкі ў Санкт-Пецярбургу[2]. Рукапіс упершыню апісаны Дзмітрыем Празароўскім[3].
Акрамя летапісу, зборнік змяшчае і іншыя творы: «Список с печатных цесарских и галанских писем, каковы переведены в нынешнем во 178 года октября в 13 день» (лісты 1-9), 10-ы ліст пусты, «Список турского салтана к цесарю римскому з грамоты 1663» (лісты 11-13), «Список з грамоты цесаря римского к турскому салтану» (лісты 13-14), 15-ы ліст пусты, «Послание турского царя Салтана к царю и великому князю Ивану Васильевичю» (лісты 16 −18), «Послание царю и великому князю Ивану Васильевичу бывшаго его боярина князь Андрея Михайловича Курпъского» (лісты 18-20), 21-ы ліст пусты, пераклад з нямецкай ліста турэцкага султана польскаму каралю (лісты 22-25), «Список» з ліста турэцкага султана Магамета «неметцким владетелям» (лісты 25-27), «Казанне» пра ўезд у Кракаў Яна Сабескага і пра пахаванні каралёў Яна Казіміра і Міхала Вішнявецкага (лісты 27-29), на лістах 30-42 змешчаны розныя весткі. Гэтыя першыя 42 лісты напісаны некалькімі почыркамі скорапісам XVII стагоддзя на белай мяккай паперы[2].
Уласна летапіс змяшчаны ў другой частцы зборніка, на лістах з 43-га да 73 абаротнага. Ён напісаны адным почыркам паўуставам XVI стагоддзя цёмным чарнілам на больш шчыльнай і цёмнай, за першую частку рукапісу, паперы[2]. Пачынаецца летапіс са слоў «тилася, которую называють святая Прикседы, а по руски Поросковея, которой же у Риме и костел збудован» і канчаецца расповедам пра паход Альгерда на Падолле: «Опят отселе почнем. Коли князь Олкгирд пошол у поле з литовским войском и побил татаров, татарских князей, Качея…». Такім чынам, пачатку і канца летапісу ў рукапісе няма, а пачынаецца ён з паўслова[2].
Упершыню Летапіс Археалагічнага таварыства апублікаваны ў XVII томе Поўнага збору рускіх летапісаў (слупкі 246—278). Пры выданні Станіслаў Пташыцкі аднавіў прапушчаныя ў арыгінале месцы паводле Румянцаўскага і Патрыяршага спісаў, з першага ўзяў і загаловак «Кроиники Великаго княжства Литовского и Жомоитскаго»[2]. Перавыдадзены Мікалаем Улашчыкам ў XXXV томе Поўнага збору рускіх летапісаў, дзе займае старонкі 91-102[2].
Зноскі
- ↑ а б ЭнцВКЛ 2005.
- ↑ а б в г д е Улащик Н. Н. Предисловие // Полное собрание русских летописей. — Т. 35. — М., 1980. — С. 8—9.
- ↑ Прозоровский Д. Опись древних рукописей, хранящихся в Музее имп. Русского археологического общества. — СПб., 1879. — С. 66-69.
Літаратура правіць
- Чамярыцкі В. Летапіс Археалагічнага таварыства // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 190. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
- Улащик Н. Н. Предисловие // Полное собрание русских летописей. — Т. 35. — М., 1980. — С. 8—9.