Лібрацыя
Лібрацыя (ад лац.: lībrātiō — «разгойдванне») — павольнае ваганне (сапраўднае або ўяўнае) спадарожніка, якое назіраецца з паверхні цела, вакол якога ён круціцца. Без дадатковых удакладненняў слова «лібрацыя» звычайна азначае ўяўнае вагальны рух Месяца пры назіранні з Зямлі.
Хоць перыяд абароту Месяца вакол Зямлі роўны перыяду яе абароту вакол сваёй восі, лібрацыя дазваляе назіральніку з Зямлі бачыць у розныя моманты часу месяцавы дыск у некалькіх палажэннях, якія адрозніваюцца. Такім чынам, усяго з Зямлі можа назірацца 59% месячнай паверхні [1].
Існуюць чатыры тыпы лібрацыі: па даўгаце, па шыраце, сутачная лібрацыя і фізічная лібрацыя.
Лібрацыя па даўгаце правіць
Лібрацыя па даўгаце мае амплітуду каля 7° 54'[2], яна звязана з тым, што арбіта Месяца вакол Зямлі не з'яўляецца кругавой. Па гэтай прычыне скорасць руху Месяца па арбіце непастаянная, тады як яе кручэнне вакол сваёй восі адбываецца з амаль пастаяннай скорасцю. У выніку бачнае зямным назіральнікам кручэнне Месяца нераўнамернае, і назіральнік можа па чарзе трохі «зазіраць» у адвернутае ад Зямлі паўшар'е па чарзе з усходняга і з заходняга края. Перыяд лібрацыі па даўгаце — анамалістычны месяц.
Лібрацыя па шыраце правіць
Лібрацыя па шыраце мае амплітуду каля 6° 50'[2], яна адбываецца з прычыны нахілу восі кручэння Месяца да плоскасці яе арбіты вакол Зямлі. Пры руху Месяца вакол Зямлі мы назіраем то паўднёвы, то паўночны полюс Месяца. Перыяд лібрацыі па шыраце — драканічны месяц.
Сутачная лібрацыя правіць
Параўнальна малыя штодзённыя ваганні амплітудай каля 57'[2], яны звязаны з невялікай аддаленасцю Месяца ад Зямлі і з паралаксам, які ўзнікае пры кручэнні Зямлі. У выніку руху назіральніка разам з паверхняй Зямлі пры яе сутачным кручэнні для назірання становяцца даступнымі спачатку заходнія вобласці Месяца, затым усходнія. Перыяд сутачнай лібрацыі складае адны суткі.
Фізічная лібрацыя правіць
Фізічная лібрацыя — невялікае (амплітудай каля 2') «калыханне» Месяца, якое выклікаецца прыліўнымі сіламі з боку Зямлі і праяўляецца ў невялікім змяненні перыяду кручэння Месяца вакол сваёй восі[2]. Фізічная лібрацыя адбываецца па складанаму закону.
Гл. таксама правіць
Крыніцы правіць
- ↑ Артыкул пра Месяц на партале «Астронет»
- ↑ а б в г Астронет > Либрация(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 сакавіка 2012. Праверана 5 ліпеня 2013.
Літаратура правіць
- Лібрацыя Месяца // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. С. 237.
- Луна, спутник Земли // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.