Мысленне

Мысленне — найбольш абагульненая і апасрэдненая форма псіхалагічнага адлюстравання, якое ўсталёўвае сувязі і дачыненні паміж пазнаваемымі аб’ектамі.

Статуя «Мысляр», Агюст Радэн

Гісторыя вывучэння

Даследаваць мысленне пачалі яшчэ антычныя філосафы і навукоўцы, аднак рабілі яны гэта з пазіцыі не псіхалогіі, а іншых навук, у першую чаргу — філасофіі і логікі. Першым з іх быў Парменід. У творы «Шлях праўды» (стар.-грэч.: Αλήθεια) ён прадставіў першы ў гісторыі еўрапейскай філасофіі скарочаны выклад асноўных палажэнняў дэдуктыўнай метафізікі. Пры гэтым ён разглядае працэс мыслення з пункту гледжання логікі.

Пазней жылі і працавалі 2 іншыя старажытнагрэчаскія навукоўцы: Пратагорам і Эпікур, прадстаўнікі сенсуалізма, філасофскай плыні, якая адыграла істотную ролю ў навуковым падыходзе да мыслення значна пазней.

Найбуйнейшым тэарэтыкам вучэнні пра мысленне ў той час быў Арыстоцель. Ён вывучыў яго формы, абгрунтаваў і вывеў законы мыслення. Аднак мысленне для яго было дзейнасцю «разумнай душы». Акрамя таго, ён у асноўным займаўся пытаннямі фармальнай логікі.

Александрыйскі медык Герафіл змяшчаў душу ў галаўны мозг, а яго суайчыннік Эрасістрат сцвярджаў, што гэты орган — ёмішча розуму. Старажытнарымскі медык Гален першым навукова даказаў, што не сэрца, а галаўны і спінны мозг з’яўляюцца «цэнтрам руху, адчувальнасці і душэўнай дзейнасці». Пры гэтым ён вылучаў асобную разважаючую (лац.: Rationalis) душу, што было крокам назад у параўнанні з папярэднімі навукоўцамі.

У эпоху Сярэднявечча вывучэнне мыслення насіла выключна эмпірычны характар ​​і чаго-небудзь новага не дало.

Актыўныя псіхалагічныя даследаванні мыслення вядуцца з XVII стагоддзя, аднак і тады яны істотна залежалі ад логікі. Згодна з раннім вучэння пра мысленне, што належыць да XVII стагоддзя, здольнасць да мыслення прыроджаная, а само мысленне разглядалася асобна ад псіхікі. Інтэлектуальнымі здольнасцямі лічылі сузіранне, лагічнае разважанне і рэфлексія. З з’яўленнем асацыятыўнай псіхалогіі мысленне зводзілася да асацыяцый і разглядалася як прыроджаная здольнасць. У эпоху Рэнесансу навукоўцы зноў вярнуліся да пастулата антычнасці аб тым, што псіхіка — следства працы мозгу. Аднак іх развагі не былі падмацаваныя эксперыментам, таму з’яўляліся большай мерай абстрактнымі. Адчуванне і ўспрыманне яны супрацьпастаўлялі мысленню, а дыскусія вялася толькі пра тое, што з гэтых дваіх з’яў важней. Сенсуалісты на аснове вучэнні французскага філосафа Э. Б. дэ Кандыльяк сцвярджалі: «„думаць“ — гэта значыць адчуваць», а розум — «ускладненыя адчуванні», гэта значыць вырашальнае значэнне аддавалі адчуванню і ўспрыманню. Іх апанентамі былі рацыяналісты. Бачным іх прадстаўніком быў Р. Дэкарт, вынаходца рэфлексалогіі. Яны лічылі, што органы пачуццяў даюць прыкладную інфармацыю, а спазнаць яе мы можам толькі з дапамогай розуму. Пры гэтым мысленне яны лічылі аўтаномным, рацыянальным актам, свабодным ад непасрэднага адчування.

У канцы XIX стагоддзя з’явілася новае вучэнне — прагматызм. Яго прадстаўнік У.Джеймс — амерыканскі філосаф і псіхолаг ў 1890 годзе ў кнізе «Прынцыпы псіхалогіі» сцвярджае, што паняцці — гэта не адэкватнае адлюстраванне аб’ектыўнага свету, а прылады, якія выкарыстоўваюцца пры пазнавальнай дзейнасці, планы дзеянні. Думкі праўдзівыя не таму, што адлюстроўваюць матэрыяльны свет, а праз карыснасць для чалавека. Іншы прадстаўнік гэтай плыні, які распрацоўвае прагматычную тэорыю пазнання — Джон Дзьюі.

У гэты ж час надыходзіць росквіт псіхалагічнай плыні — рэфлексалогіі. Сярод бачных яе дзеячаў можна назваць І. М. Сечанава, І. П. Паўлава і В. М. Бехцерава.

У пачатку XX стагоддзя ў цэнтр сваіх інтарэсаў паставіла мысленне Вюрцбургская школа псіхалогіі (О. Кюльпе і інш.), Працы прадстаўнікоў якой былі заснаваныя на фенаменалогіі Э. Гусэрля і адхіленні асацыянізма. У эксперыментах дадзенай школы мысленне вывучалася метадамі сістэматычнай інтраспекцыі з мэтай раскладання працэсу на асноўныя этапы.

Гештальтпсіхалогія ў асобе М. Вертгеймера і К. Дункера займалася даследаваннямі прадуктыўнага мыслення. Мысленне ў гештальтпсіхалогіі разумелася як пераструктурыраванне праблемнай сітуацыі з дапамогай тнсайта.

У рамках біхейвіярызму мысленне — працэс фарміравання сувязяў паміж стымулам і рэакцыямі. Яго заслуга — разгляд практычнага мыслення, а менавіта — уменняў і навыкаў пры вырашэнні задач.

Унёс уклад у вывучэнне мыслення і псіхааналіз, вывучаючы несвядомыя формы мыслення, залежнасць мыслення ад матываў і патрэбаў.

У савецкай псіхалогіі вывучэнне мыслення звязана з псіхалагічнай тэорыяй дзейнасці. Яе прадстаўнікі разумеюць мысленне як прыжыццёвую здольнасць да вырашэння задач і ператварэння рэчаіснасці. Паводле А. М. Лявонцьева ўнутраная (мысленне) дзейнасць — не толькі вытворная ад вонкавай (паводзіны), але і мае тую ж будову. Ва ўнутранай разумовай дзейнасці можна вылучыць асобныя дзеянні і аперацыі. Унутраныя і знешнія элементы дзейнасці узаемазаменныя. Можна зрабіць выснову: мысленне сфармавана ў працэсе дзейнасці. На аснове тэорыі дзейнасці былі пабудаваныя педагагічныя тэорыі П. Я. Гальперына, Л. В. Занкова, В. В. Давыдава.

Адна з найбольш новых — інфармацыйна-кібернетычная тэорыя мыслення. Мысленне чалавека мадэлююць з пункту гледжання кібернетыкі і штучнага інтэлекту.

Погляды на праблему. Вызначэнне паняцця мыслення

З пункту гледжання псіхалогіі

У псіхалогіі мысленне — сукупнасць разумовых працэсаў, якія палягаюць у аснове пазнання; да мыслення адносяць менавіта актыўны бок пазнання: увагу, успрыманне, працэс асацыяцый, утварэнне паняццяў і суджэнняў. У больш шчыльным лагічным сэнсе мысленне заключае ў сябе толькі ўтварэнне суджэнняў і разумовых высноў шляхам аналізу і сінтэзу паняццяў.

Мысленне — апасродкаванае і абагульненае адлюстраванне рэчаіснасці, від разумовай дзейнасці, якія заключаецца ў пазнанні сутнасці рэчаў і з’яваў, заканамерных сувязяў і стасункаў паміж імі.

Мысленне як адна з псіхічных функцый — псіхічны працэс адлюстравання і пазнання істотных сувязей і адносінаў прадметаў і з’яваў аб’ектыўнага свету.

З пункту гледжання філасофіі

У дыялектычнай логіцы мысленне — ідэальны кампанент рэальнай рэчаіснасці грамадзянскага чалавека.

• Бертран Расэл лічыў: «Тое, што мы называем думкамі… залежыць ад арганізацыі шляхоў у мозгу, прыкладна такім жа чынам, якім падарожжы залежаць ад дарог і чыгуначных шляхоў»

Мысленне — вышэйшая ступень пазнання і ідэальнага засваення свету ў формах тэорый, ідэй, мэтаў чалавека. Абапіраючыся на адчуванні, ўспрыманні, мысленне пераадольвае іх абмежаванасць і пранікае ў сферу звышпачуццёвых, істотных сувязей свету, у сферу яго законаў. Здольнасць мыслення да адлюстравання нябачных сувязей абумоўленая тым, што яно выкарыстоўвае ў якасці сваёй зброі практычныя дзеянні. Мысленне з’яўляецца звязаным з функцыянаваннем мозгу, аднак сама здольнасць мозгу да аперавання абстракцыямі ўзнікае падчас засваення чалавекам форм практычнага жыцця, моўных норм, логікі, культуры. Мысленне ажыццяўляецца ў разнастайных формах духоўнай і практычнай дзейнасці, у якіх абагульняецца і захоўваецца пазнавальны досвед людзей. Мысленне ажыццяўляецца ў вобразна-знакавай форме, асноўныя вынікі яго актыўнасці выражаюцца тут у прадуктах мастацкай і рэлігійнай творчасці, якія своеасабліва абагульняюць пазнавальны досвед чалавецтва. Мысленне ажыццяўляецца таксама ва ўласнай адэкватнай яму форме тэарэтычнага пазнання, якое з апорай на папярэднія формы набывае неабмежаваныя магчымасці разумова-абстрактнага і мадэльнага бачання свету. Мысленне вывучаецца амаль усімі існымі навуковымі дысцыплінамі, з’яўляючыся адначасова аб’ектам даследвання шэрагу філасофскіх дысцыплін — логікі, гнасеалогіі, дыялектыкі. Мысленне з’яўляецца крыніцай і асноўнай зброяй сапраўднага чалавечага быцця. Вызваляючы чалавека ад ціску невідушчых інстынктаў і ад неабходнасці непасродкавых рэакцый на ціск вонкавага асяродззя, мысленне выступае і як шлях да свабоды, і як сама свабода, даступная ўсім і неад’емная ні пры якіх абставінах.

Паняцце мыслення ў Платона

Платон лічыў, што працэс мыслення — гэта працэс прыпамінання, бо ўсе веды чалавека гэта ўспаміны душы, якая, перад тым як усяліцца ў чалавечае цела, знаходзілася ў свеце людзей.

Паняцце мыслення ў Р. Дэкарта

Пад словам мысленне я разумею ўсё, што адбываецца ў нас такім чынам, што мы гэта непасрэдна заўважаем самі; такім чынам, не толькі разумець, хацець, уяўляць, але таксама і адчуваць ёсць тое ж самае, што мысліць.

лац.: Cogitations nomine, intelligo illa omnia, que nobis consiis in nobis siunt, quatenus corum in nobis conscientia est.

фр.: Par le mot de penser, j’entends tout ce qui se fait en nous de telle sorte que nous l’apercevons immédiatement par nous-mêmes; c’est pourquoi non seulement entendre, vouloir, imaginer, mais aussi sentir, est la même chose ici que penser.

Мысленне для Дэкарта з’яўлялася нечым бесцялесным, духоўным. Больш таго, мысленне з’яўялецца адзіным атрыбутам душы, і менавіта гэта абумоўлівае пастаяннасць мыслевых працэсаў, якія адбываюцца ў душы, г.зн. яна заўжды ведае пра гэта, што адбываецца ўнутры яе. Душа — гэта субстанцыя, якая мысліць, уся сутнасць і прырода якой складаецца ў адным мысленні. Уласныя праяўленні душы — жаданне і воля. Яны не звязаныя з цялеснымі працэсамі. Сюды ж адносяцца ўнутраныя эмоцыі душы, г.зн. эмоцыі, накіраваныя на «нематэрыяльныя прадметы», напрыклад інтэлектуальная радасць пазнання. Душа знітаваная з целам, асабліва з мозгам — яна змешчаная ў гіпофізу.

Дэкарт разумеў псіхіку як унутраны свет чалавека, даступны саманазіранню, які мае асаблівае — духоўнае — быццё. Гэта саманазіранне падобнае да так званага «нутранага зроку», які ў наступстве атрымала назву інтраспекцыі, што азначала бачыць, больш дакладна, разумець сутнасць розных нутрапсхічных аб’ектаў — вобразаў, разумовых дзеянняў, валевых актаў і г. д.

У якасці метаду пазнання Дэкарт выкарыстоўваў сістэматычнае сумненне. Г.зн. варта сумнявацца ва ўсім, незалежна ад таго, ці уяўляецца яно нам натуральным або звышнатуральным. Аднак Дэкарт падкрэсліваў, што метад сумнення варта выкарыстоўваць толькі ў тым выпадку, калі неабходна атрымаць навуковую ісціну, бо ў жыцці часта для разумення сутнасці рэчаў і з’яў дастаткова выкарыстоўваць праўдападобныя, ці верагодныя, веды.

Сумненне распасціраецца шырока, але ў першую чаргу ахоплівае сферу пачуццяў і пачуццёвага свету, г.зн. Дэкарт сцвярджае, што ў жаданні пазнаць аб’ектыўную рэчаіснасць не варта абапірацца на органы пачуццяў, бо яны далёка не заўсёды слушна яе адлюстроўваюць.

Такім чынам, Дэкарт выкарыстоўвае для даследванняў рэчаіснасці абсалютна новы спосаб — сумненне ва ўсім. Ён адмаўляецца ад аб’ектыўнага апісання і арыентуецца толькі на суб’ектыўнае, г.зн. на свае думкі і сумненні.

Паняцце мыслення ў Спінозы

Спіноза вызначае мысленне як спосаб деяння цела, якое мысліць. З гэтага вызначэння выцякае і прапанаваны ім спосаб раскрыцця/вызначэння гэтага паняцця. Для гэтага, каб вызначыць мысленне, неабходна рупліва даследаваць спосаб дзеянняў цела, якое мысліць, у адрозненні ад спосаба дзеянняў (ад спосаба існавання і рухання) цела, якое не мысліць.

Сучасныя канцэпцыі мыслення

На сучасным этапе мыслення чалавека з’яўляецца аб’ектам даследавання многіх навук: псіхалогіі, сацыялогіі, логікі, тэорыі штучнага інтэлекту і інш.

• Псіхалагічная канцэпцыя мыслення будуецца на прынцыпах адзінства дзейнасці і мыслення, сацыягістарычнай і культурнай дэтэрмінацыі, развіцця, сістэмнасці, адлюстравання. Сучасная псіхалогія вылучае ў мысленні інтэлектуальныя працэсы (планаванне, праектаванне, ацэнка, разуменне і г.д.) і інтэлектуальныя аперацыі (аналіз, сінтэз, параўнанне, абагульненне і г.д.).
• Сацыялагічная і сацыяльна-псіхалагічная канцэпцыя мыслення.
• Логіка-філасофская канцэпцыя мыслення.
• Інфармацыйна-кібернетычнай канцэпцыя мыслення.
• Эўрыстычная канцэпцыя мыслення.

Асноўныя функцыі мыслення

• Пазнавальная (адлюстраванне свету і самаадлюстравання)
• Праекціровачным (пабудова планаў, праектаў, мадэлеф практычнай і тэарэтыка-пазнавальнай дзейнасці)
• Прагнастычныя (прагназаванне або прадбачанне наступстваў сваіх дзеянняў, сваёй дзейнасці, прагназавання будучыні)
• Інфармацыйная (засваенне інфармацыі аб ведах і яе сэнсавае перапрацоўкі)
• Тэхналагічная (распрацоўка правілаў, нормаў, стандартаў, рэцэптаў життедияльнсти чалавека і грамадства ў розных формах і праявах)
• Рэфлексіўнага (самапазнанне розуму, самааналіз)
• Інтэрпрэтатарская (тлумачэнне, асэнсаванне прадуктаў чалавечай культуры)
• Аналітычная і сінтэтычная
• Пастаноўка і рашэнне розных задач і праблем

Анатомія і мысленне

Тое, што мы мянуем мысленнем і свядомасцю, відаць, залежыць ад кары — слою таўшчынёй каля шасці міліметраў, які пакрывае ўсе чатыры долі мозгу. У склад яе складанай і высокаспецыялізаванай структуры ўваходзіць прыблізна тры чвэрці ўсіх нейронаў вялікага мозгу, колькасць якіх складае некалькі мільярдаў. Першасная зрокавая кара, якая знаходзіцца ў патылічнай долі, перапрацоўвае зрокавыя сігналы і адказная за функцыю зроку. Аднак падбонага роду прыроджаная жорсткая сувязь са спецыфічнымі функцыямі для шэрагу буйных вобласцей кары яшчэ не выяўленая.

Вялікія паўшар’і

Два паўшар’і, якія складаюць пярэдні мозг, у некалькіх месцах злучаныя паміж сабой пучкамі валокнаў, з якіх буйнейшым і істотнейшым з’яўляецца мазалітнае цела. правае паўшар’е кантралюе сэнсарныя і рухальныя функцыі левай паловы цела, а левае ажыццяўляе аналагічны кантроль над правай паловай. У дачыненні да зрока і слыха паўшарны кантроль з’яўляецца больш складаным. Поле зроку кожнага вока складаецца з левай і правай палавін. Інфармацыя з правай часткі поля зроку абодвух вачэй паступае толькі ў левае паўшар’е, а з левай часткі — толькі ў правае паўшар’е. Сувязь паміж зрокавымі зонамі левага і правага паўшар’яў у норме ажыццяўляецца праз мазалітнае цела. Чалавечае маўленне ў адрозненні ад гэтых контралатэральных функцый лакалізаваная толькі ў адным з паўшар’яў мозгу.

Найбольш глыбокае праніненне ў тайны фізіялагічных асноў мыслення і свядомасці было дасягнутае дзякуючы клінічнаму даследванню асоб з пашкоджаннямі мозгу (вынік няшчаснага выпадку, захворвання ці хірургічнай аперацыі), у прыватнасці тых, у каго ў наступстве аперацыі паўшар’і апынуліся размежаванымі адно ад аднаго.

Асаблівасці мыслення

«Роздум». 1934. Р. Семашкевіч

Першая асаблівасць мыслення — яго апасродкаваны характар. Тое, што чалавек не можа пазнаць напрасткі, непасрэдна, ён пазнае ўскосна, апасродкавана: адны ўласцівасці праз іншыя, невядомае — праз вядомае. Мысленне заўсёды абапіраецца на дадзеныя пачуццёвага досведу — адчуванні, успрыманні, уяўленні — і на раней набытыя тэарэтычныя веды. Ускоснае пазнанне і ёсць пазнанне апасродкаванае.

Другая асаблівасць мыслення — яго абагульненасць. Абагульненне як пазнанне агульнага і істотнага ў аб’ектах рэчаіснасці магчымае таму, што ўсе ўласцівасці гэтых аб’ектаў звязаныя адзін з адным. Агульнае існуе і праяўляецца толькі ў асобным, у канкрэтнам.

Развіццё

У працэсе развіцця мыслення вылучаюць некалькі этапаў, якія адрозніваюцца ў розных аўтараў. Гэтыя канцэпцыі, пры сваім адрозненні, маюць агульныя пазіцыі.

Большасць сучасных канцэпцый пачатковы этап мыслення атаясняюць з абагульненнем. Пры гэтым мысленне звязана з практыкай. У той жа час яно заснавана на вопыце, прычым, як асабістым, так і заснаваным на назіранні за дарослымі.

Другі этап звязаны з прамовай. Словы з’яўляюцца апорай для абагульненняў. Аднак, часам абагульненне слоў адбываецца на аснове неістотных прыкмет і становіцца няслушным. Напрыклад, пад яблыкам дзіця разумее ўсё круглыя ​​чырвоныя прадметы.

На трэцім этапе адзін прадмет называецца некалькі славеснымі пазначэннямі. Гэта сведчыць аб фарміраванні аперацыі параўнання. Адбываецца гэта звычайна ў 2 гады, а ўжо ў 3-4-гадовым узросце на аснове працэсу параўнання фармуюцца індукцыя і дэдукцыя.

У мысленні дзяцей можна вылучыць наступныя асаблівасці. Па-першае, гэта сувязь абагульнення і дзеяння. Па-другое, нагляднасць, канкрэтнасць і апора на адзінкавыя факты.

У школьным узросце мысленне прагрэсуе. Звязана гэта не толькі з узроставымі зменамі галаўнога мозгу (да 6 гадоў яго маса павялічваецца ў 3 разы ў параўнанні з масай у 1 год). Звязана гэта ў першую чаргу з інтэлектуальнымі задачамі, якія стаяць перад вучнем. Узнікае пераход ад канкрэтных да абстрактных паняццяў, узбагачаецца змест паняццяў і здзяйсняецца пераход ад паверхневых сувязяў да глыбокіх. Школа развівае такія разумовыя аперацыі, як аналіз, сінтэз, абагульненне, індукцыя і дэдукцыя.

Напрамкі даследаванняў

• Філагенетычнае. Яно прадугледжвае вывучэнне мыслення ў працэсе гістарычнага развіцця чалавецтва (яго філагенезе).
• Онтагенетычнае — вывучэнне мыслення ў працэсе антагенезу аднаго чалавека.
• Эксперыментальнае — даследаванне мыслення ў эксперыменце і стварэнне інтэлекту ў штучных умовах.

Парушэнні пры псіхічных захворваннях

Дынаміка мыслення

1. Паскарэнне мыслення («скачка ідэй»)

Умоўна за адзінку часу утворыцца больш асацыяцый, чым у норме, і пры гэтым пакутуе іх якасць. Хутка змяняючыя адзін аднаго вобразы, уяўленні, меркаванні, высновы вельмі павярхоўныя. Багацце лёгкасці новых асацыяцый, што спантанна ўзнікаюць ад любога раздражняльніка, адлюстроўваецца ў маўленчай прадукцыі, якая можа нагадваць г. зв. кулямётную гаворка. Ад бесперапыннага маўлення хворыя часам губляюць голас, ці ж ён становіцца хрыплым. У цэлым, паскарэнне мыслення з’яўляецца абавязковай вытворнай маніякальнага сіндрому рознага генезу (афектыўныя засмучэнні, шызафрэнія, наркаманія і інш.)

Скачка ідэй (fuga idearum). Гэта надзвычайнае паскарэнне мыслення: разумовы працэс і моўная прадукцыя бесперапынку цячэ і скача; яны бязладныя. Аднак, калі гэтую гаворку запісаць на магнітафон і пракруціць ў павольным тэмпе, можна вызначыць у ёй некаторы сэнс, чаго ніколі не бывае пры сапраўдна бязладным мысленні.

У аснове скачкі ідэй — падвышаная лабільнасць коркавых працэсаў.

Характэрна:

• Хуткія асацыяцыі, падвышаная адцягвальнасць, экспрэсіўная жэстыкуляцыя і міміка.
• Не парушаны аналіз, сінтэз, асэнсаванне сітуацыі.
• Мала задумваюцца над адказам.
• Лёгка выпраўляюць памылкі, калі на іх пазначыць.
• Асацыяцыі хаатычныя, выпадковыя.
• Даступны абагульнены сэнс задання, можа выконваць яго на гэтым узроўні, калі не будзе адцягвацца.

2. Інертнасць мыслення

Праявы: запавольненасць, беднасць асацыяцый. Найболей выяўлена запаволенне асацыятыўнага працэсу ў абсалютна «пустой галаве, у якой думкі наогул не з’яўляюцца». На пытанні хворыя адказваюць коратка і пасля працяглай паўзы (латэнтны перыяд маўленчых рэакцый узрастае ў параўнанні з нормай у 7-10 разоў). Агульная мэта разумовага працэсу захоўваецца, але пераключэнне на новыя мэты вельмі цяжка. Падобнае парушэнне звычайна характэрна для эпілепсіі («першаснае парушэнне»), эпілептоіднай псіхапатыі, дэпрэсіўнага сіндрому, але можа адзначацца пры апатычных і астэнічных станах, а таксама пры лёгкіх ступенях парушэння свядомасці.

Хворыя могуць мяняць спосаб працы, змяняць ход меркаванняў, перамыкацца на іншы від дзейнасці. Характэрная запаволенасць, дрэнная перамыкальнасць. Рашэнне задачы даступнае, калі выконваецца толькі адным пэўным чынам. Інертнасць сувязей мінулага вопыту прыводзіць да зніжэння ўзроўню абагульнення.

3. Непаслядоўнасць меркаванняў

Няўстойлівы спосаб выканання задання. Узровень абагульнення не паніжаны. Аналіз, сінтэз, засваенне інструкцыі захаваліся. Разумеюць пераносны сэнс прыказак, метафар. Адэкватны характар ​​меркаванняў няўстойлівы. Чаргуюць правільны і няправільны спосаб выканання задання.

Пры нявыражанай ступені захворвання такая непаслядоўнасць меркаванняў паддаецца выпраўленню. Часта бывае дастаткова прыцягнуць увагу, каб хворы выправіўся.

Ваганні ўзнікаюць пры самой малым змене ўмоў задання.

Літаратура

• Банщиков В. М., Гуськов В. С., Мягков И. Ф. Мышление // Медицинская психология. — М.: Медицина, 1967. — С. 63—79. — 240 с. — 90 000 экз.
• Маклаков А. Г. Мышление // Общая психология. — СПб.: Питер, 2001. — С. 298—331. — 592 с. — (Учебник нового века). — 7 000 экз. — ISBN 5-272-00062-5.

Спасылкі

• Чалавечае мысьленьне. Частка 1(недаступная спасылка) Фільм ВВС