Пераклад Бібліі Агіенкі
Пераклад Бібліі Агіенкі — самы распаўсюджаны і выкарыстоўваны пераклад Бібліі на ўкраінскую мову. Стары Запавет перакладзены з яўрэйскага тэксту «Biblia Hebraica», а Новы — паводле грэчаскага тэксту «Novum Testamentum Graece» пад рэдакцыяй Эбергарда Нестле.
| Переклад Бібліі Агіенкі | |
|---|---|
 | |
| Поўная назва |
Біблія або Книги Святого Письма Старого і Нового Заповіту |
| Мова | украінская |
| Поўная Біблія апублікавана | 1962 |
| Аўтар(ы) | Іван Агіенка |
| Перакладзена з | Biblia Hebraica, Novum Testamentum Graece |
| Канон | праваслаўны |
Над перакладам Бібліі з 1917 г. працаваў прафесар Іван Агіенка (1882—1972). Першае выданне поўнага ўкраінскага перакладу Бібліі, надрукаванае Аб’яднаным біблейскім таварыствам, убачыла свет у 1962 годзе, пасля 45 гадоў працы аўтара.
Пераклад Панцеляймона Куліша быў першым. Гістарычныя падзеі (Першая сусветная вайна, падзенне манархіі, рэвалюцыі) стварылі рэальныя перадумовы для новага ўздыму Нацыянальна-вызваленчага руху ва Украіне, што дало магчымасьць украінцам не толькі паспрабаваць аднавіць сваю незалежнасць, але і скарыстаць магчымасць свабодна размаўляць, думаць і тварыць на роднай мове. Менш чым праз дваццаць гадоў пасля выдання першай украінскай Бібліі прафесар Іван Агіенка, міністр адукацыі і веравызнання маладой УНР, пачаў другі пераклад. Непасрэдная праца над перакладам працягвалася з 1917 па 1940. Даносячы да грамадскасці даўно мараную ідэю новага перакладу Святога Пісання на ўкраінскую мову, Іван Агіенка адзначыў: «…Нам вельмі патрэбны такі пераклад Бібліі, які бы зроблены на сучаснай літаратурнай агульнаўкраінскай мове. Каб перакласці ўсю Біблію — і перадусім Новы Запавет, трэба зрабіць на такой літаратурнай мове, каб яна стала ўзорнай хаця б на першыя 50 гадоў. Мы павінны мець пераклад, які стаў бы лепшым падручнікам для вывучэння ўкраінскай мовы. Без гэтага нармальнае разьвіццё нашай літаратурнай мовы не будзе мець патрэбнага «краевугольнага каменю», бо трэба, каб сялянскія масы — галоўны чытач Святога Пісання — прывыклі да добрай літаратурнай мовы. Такі пераклад трэба выдаваць з пазначэннем націскаў, каб кожны мог прачытаць яго сапраўды літаратурна».
Таму, прыступаючы да гэтай надзвычай складанай працы, Агіенка паставіў перад сабой дзве найважнейшыя задачы: па-першае, як мага дакладней перадаць сэнс арыгінала, клапоцячыся перш за ўсё пра зместавую дакладнасць цэлага шэрагу шматзначных слоў, а, па-другое, забяспечыць пераклад на мілагучнай, сучаснай літаратурнай мове. Праца аднавілася пасля таго, як Брытанскае і Замежнае Біблейскае Таварыства заключыла пагадненне з перакладчыкам (1936) аб выданні кнігі.
Першая, другарадная рэдакцыя Агіенкі чатырох Евангелляў (з Мацвея, Марка, Лукі, Яна) выдадзена 1937 у Львове, а ў 1939 надрукавана ў Варшаве. Да гэтага выдання таксама была дададзена Псалтыр. Пераклад усёй Бібліі быў завершаны 11 ліпеня 1940 г., але з-за абставінаў ваеннага становішча запусціць яго ў друкарні не ўдалося. Замест яго праз два гады была надрукавана частка Бібліі — «Новы Запавет. Псалтыр». На гэты раз у Фінляндыі, дзякуючы дзеянням Стакгольмскага таварыства па распаўсюджванню Евангелля ў Расіі.
У 1955 г. нарэшце Біблейскае таварыства вырашыла падрыхтаваць да друку пераклад Бібліі Агіенкі. Але гэтая праца была завершана за сем гадоў. І толькі ў 1962 годзе ў Лондане нарадзіўся салідны том — 1529 старонак — з пазалочанай украінскай назвай — Біблія. З таго часу гэты пераклад Агіенкі стане ўзорам для некалькіх наступных перавыданняў, у прыватнасці ў Маскве ў 1988 г., калі пры Патрыярху Пімене Біблія на ўкраінскай мове была выдадзена з нагоды 1000-годдзя Хрышчэння Русі.
Гэты пераклад шмат разоў перавыдаваўся ў Канадзе, ЗША, краінах Заходняй Еўропы. Ва Украіне Біблія ў перакладзе Івана Агіенкі была ўпершыню выдадзена Украінскім Біблійным Таварыствам у 1995 годзе шматтысячным накладам. Біблія ў перакладзе Івана Агіенкі з’яўляецца найбольш распаўсюджанай з усіх існуючых перакладаў Бібліі на ўкраінскую мову, у прыватнасці з-за таго, што менавіта ў гэтым перакладзе яна бясплатна распаўсюджваецца вялікім накладам кампаніяй Gideons International ва Украіне.
Для лепшага разумення тэксту чытачом перакладчык прапанаваў багаты апарат заўваг, спасылак, тлумачэнняў, якія набіраліся адрозным ад арыгінальнага тэксту шрыфтам (курсівам). Увесь лексічны шэраг пададзены тут з акцэнтамі (па аналогіі з нямецкім і французскім выданнямі), што, безумоўна, садзейнічае паляпшэнню ведаў па роднай мове. І яшчэ адна асаблівасць: тэкст Евангелля пададзены не цалкам, а з перапынкамі, загалоўкамі, аўтарства якіх належыць Агіенку. Напрыклад, назва «Радавод Ісуса Хрыста» аб’ядноўвае тэкст Святога Пісання з с. Мц. 1:1 да 1:17. Далейшыя часткі тэксту падзеленыя загалоўкамі: «Мудрацы з усходу пакланяюцца Ісусу», «Іосіф і Марыя уцякаюць ў Егіпет», «Ірад б’е немаўлят», «Іосіф і Марыя вяртаюцца ў Назарэт» і г. д. Гэта ні ў якім разе нельга расцэньваць як вольнае абыходжанне з тэкстам. Строга прытрымліваючыся яе аўтэнтычнасці, перакладчык імкнуўся зрабіць змест кнігі як мага больш даступным простаму чытачу, які, магчыма, упершыню возьме ў рукі гэтае Святое Пісанне на роднай мове.