Сказ

Сказ — камунікатыўна-сінтаксічная адзінка, якая складаецца са спалучэння слоў ці асобнага слова і служыць для выражэння думкі або пачуцця.

Галоўныя асаблівасці сказа — камунікатыўнасць, прэдыкатыўнасць, граматычная аформленасць, сэнсавая і ітнанацыйная закончанасць. Камунікатыўнасць заключаецца ў тым, што сказ служыць асноўным сродкам моўных зносін, прызначаны для паведамляння пра з'явы і падзеі аб'ектыўнай рэчаіснасці. Прэдыкатыўнасць выражае ацэнку рэчаіснасці, паказвае, што сцвярджаецца адмаўляецца ў сказе. Яна рэалізуецца пры дапамозе сінтаксічнай мадальнасці і сінтаксічнасці часу. якія вызначаюць адносіны таго, пра што паведамляецца, да рэчаіснасці і канкрэтнага часу (цяперашняга, мінулага, будучага) і выражаюцца дзеяслоўнымі катэгорыямі ладу, часу і асобы, а пры іх недастатковасці або адсутнасці - мадальнымі словамі, часціцамі, інтанацыяй.

Словы і спалучэнні слоў у сказе заўсёды граматычна арганізаваны сінтаксічнымі сувязямі і адносінамі ў цэласнае адзінства, якое змяшчае асобную думку, пачуццё і вызначаецца адноснай сэнсавай і інтанацыйнай закончанасцю: "Лёгкі ветрык чуць прыкметна збажыну калыша" (Янка Купала). У залежнасці ад колькасці прэдыкатыўных асноў (адна ці болей) дзеляцца на простыя сказы і складаныя сказы. Пэўным чынам арганізаваная паслядоўнасць сказаў стварае звязны тэкст, які ляжыць у аснове твораў мастацкай, публіцыстычнай і іншай літаратуры.

У залежнасці ад таго, што і дзеля чаго паведамляецца, сказы бываюць:

• апавядальныя: Я тут жыву. Я мушу ведаць вашу мову.
• пытальныя: Што ты пакінеш у спадчыну ўнукам сваім?
• пабуджальныя: Жыве Беларусь!

Словы-сказы — закончаная думка перадаецца адным словам: Так. Ага. Пэўна ж. Але. Не.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 431. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0238-5 (Т. 14).