Тэлепартацыя
Тэлепартацыя (стар.-грэч.: τῆλε «далёка» + лац.: portare «несці») — гіпатэтычная змена каардынат аб’екта (перамяшчэнне), пры якой траекторыя аб’екта не можа быць апісана матэматычна неперарыўнай функцыяй часу. Вывучаецца квантавая тэлепартацыя, але таксама былі апісаны некалькі іншых відаў тэлепартацыі (дзіркавая тэлепартацыя).
Тэрмін уведзены ў 1931 годзе амерыканскім пісьменнікам Чарльзам Фортам[1][2].
Выкарыстанне тэрміна ў акадэмічных тэорыях і публікацыях правіць
У акадэмічных публікацыях тэрмінам «тэлепартацыя» часцей за ўсё карыстаюцца ў кантэксце капіравання ўласцівасцей зыходнага аб’екта. Такая традыцыя прыйшла з ранняй навуковай фантастыкі (гл. Транспартны прамень), у якой такі спосаб быў адзіным навукападобным спосабам уявіць дзеянне тэлепартацыі.
Квантавая тэлепартацыя правіць
Квантавая тэлепартацыя — яркі прыклад выкарыстання тэрміна «тэлепартацыя» ў вузкім акадэмічным сэнсе. Тут самі аб’екты не пераносяцца, з-за чаго сэнс ужывання тэрміна можа ўвесці непадрыхтаванага чалавека ў памылку. Калі разабраць досвед з квантавай тэлепартацыяй у сутнасці, то ў ім толькі пераносяцца ўласцівасці (напрыклад, значэнне спіну) часціцы А на сапраўды такую ж часціцу Б, змешчаную на некаторым аддаленні.
Выкарыстанне тэрміна ў фантастычнай літаратуры правіць
У фантастычнай літаратуры выкарыстоўваюцца наступныя тэрміны[1][2]:
- Парталы — часцей за ўсё ўжываюцца ў фэнтэзі і фэнтэзі-гульнях і фільмах як адзін з элементаў хуткага перамяшчэння па мясцовасці. Могуць быць як прыроднымі, так і створанымі штучна.
- Паранармальнае ўздзеянне з дапамогай магіі (ці паранармальных здольнасцей).
- Транспартны прамень — спосаб для тэлепартацыі аб’екта, калі праводзіцца яго сканаванне аж да становішча атамаў, затым арыгінал дэматэрыялізуецца (або ён дэматэрыялізуецца падчас сканавання[3]), а інфармацыя адсылаецца электрамагнітнай перадачай (ці якой-небудзь іншай, гіпатэтычнай ці выдуманай) у машыну, якая нанова збірае — матэрыялізуе — аб’ект на месцы прыбыцця. Фільм «Муха», які выйшаў у 1958 годзе яўна дэманструе, што можа адбыцца, калі працэс тэлепартацыі гэтага тыпу пойдзе няправільна.
Крытыка транспартнага праменя правіць
Нягледзячы на тое, што такая тэхналогія, у прынцыпе, цалкам магчымая, яна не перадае арыгінал, а стварае яго копію(-і) ў месцы прыбыцця, нават нягледзячы на тое, што самі атамы (ці іёны) ўсюды ідэнтычныя адзін аднаму[3]. Паводле навуковага (матэрыялістычнага) пункту гледжання, свядомасць неаддзельна ад цела і з’яўляецца спараджэннем дынамічных атамных узаемадзеянняў у ім. Гэтыя меркаванні, на першы погляд, адкрываюць дарогу тэхнічнаму «пераносу» асобы, але тут ёсць значны лік магчымых праблем і парадоксаў (ідэнтычнасці копій і арыгінала, «пераемнасці» копіі і арыгінала, стварэння «дубляў» ці «рэзерваў» на выпадак раптоўнай смерці і т. д.), падрабязна разгледжаных Станіславам Лемом у «Суме тэхналогіі»[3]. Нават калі арыгінал паступова знішчаецца падчас счытвання, ён менавіта знішчаецца, бо руйнуецца дынамічная структура мозгу (дынаміка хімічных рэакцый), гэта значыць жыццё[3]. Акрамя таго, паводле квантавай тэарэме аб забароне кланавання, немагчыма стварыць ідэальную копію адвольнага невядомага квантавага стану (у дадзеным выпадку, сумы станаў атамаў і іёнаў жывога мозга), таму, калі разглядаць маргінальную гіпотэзу квантавай прыроды свядомасці, то, верагодна, дубляванне свядомасці немагчыма, хоць, калі квантавыя працэсы не занадта істотныя для свядомасці, то досыць будзе і недакладнага капіявання, роўна як і ў выпадку, калі яны для яго наогул неістотныя. Таксама існуюць невырашальныя пакуль на практыцы парадоксы ў блізкіх да «тэлепартацыі па прамяні» абласцях: «зварачальнай смерці» (напрыклад, пры захаванні мозга метадамі крыёнікі, аднак пакуль невядома, ці магчыма ажыўленне пасля гэтага) і пераемнасці жыцця арыгінала, разбуранага ў выніку счытвання, але затым адноўленага нават з фізічна захаваных (у спецыяльнай ёмістасці) яго атамаў, якія захавалі раней[3]. У выніку Лем робіць выснову, што «працяг існавання вызначаецца не колькасцю аналагічнай інфармацыі, а генідэнтычнасцю (гэта значыць адзінствам генэзы) дынамічнай структуры мозга нават пры значных яе зменах на працягу жыцця чалавека.»[3]
Пытанні аўтэнтычнасці копіі, якая нібыта не адрозніваецца ад арыгінала, не маюць сэнсу ў кантэксце ўласнасці на перамяшчаны нежывы прадмет, бо неадрозная копія ёсць адэкватная замена. Не маюць яны сэнсу і ў навуковым кантэксце. Квантавую ж забарону на кланаванне можна абыйсці за кошт таго, што часціца арыгінала ў ідэнтычным стане да моманту стварэння копіі ўжо не існуе. Але пры перамяшчэнні жывых арганізмаў гэтыя ж пытанні становяцца важнымі этычнымі і філасофскімі праблемамі.
Гл. таксама правіць
Зноскі
- ↑ а б "Mostly in this book I shall specialize upon indications that there exists a transportory force that I shall call Teleportation."in Fort. C. Lo! at Sacred Texts.com), retrieved 4 January 2009)
- ↑ а б «less well-known is the fact that Charles Fort coined the word in 1931» in Rickard, B. and Michell, J. Unexplained Phenomena: a Rough Guide special (Rough Guides, 2000 (ISBN 1-85828-589-5), p.3)
- ↑ а б в г д е Станіслаў Лем. Сума тэхналогіі. Частка 6. Фантомалогія. (g) Асоба і інфармацыя.