Шандар Гарбаі

Ша́ндар Га́рбаі (венг.: Garbai Sándor; 27 сакавіка 1879 — 7 лістапада 1947) — венгерскі палітык-сацыяліст.

Шандар Гарбаі
венг.: Garbai Sándor
1-ы Старшыня ЦВК Венгерскай Савецкай Рэспублікі 21 сакавіка 1919 — 1 жніўня 1919
Папярэднік	Міхай Караі
Пераемнік	Дзьюла Пейдль
1-ы Старшыня Савета Народных Камісараў Венгерскай Савецкай Рэспублікі 21 сакавіка 1919 — 1 жніўня 1919
Папярэднік	Дэнеш Берынкеі
Пераемнік	Дзьюла Пейдль
Нараджэнне	27 сакавіка 1879(1879-03-27) Кішкунхалаш, Kiskunhalas District[d], Бач-Кішкун, Венгрыя
Смерць	7 лістапада 1947(1947-11-07) (68 гадоў) Парыж, дэпартамент Сена, Францыя
Партыя	Венгерская сацыял-дэмакратычная партыя[d]
Дзейнасць	палітык
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў рэфармацкай сям'і, быў рабочым-муляром, рана далучыўся да рабочага руху. Ва ўзросце 18 гадоў перабраўся ў Будапешт, дзе атрымаў вядомасць як аратар на сацыял-дэмакратычных мітынгах. Член кіраўніцтва Венгерскай сацыял-дэмакратычнай партыі ў 1901—1919 гадах, старшыня прафсаюза будаўнічых рабочых Венгрыі з 1903 года, глава Нацыянальнага фонду страхавання рабочых з 1907 года.

Падтрымаў зліццё сацыял-дэмакратаў і камуністаў у адзіную Сацыялістычную партыю, якая ўзяла ўладу ў Венгрыі. 21 сакавіка 1919 года прызначаны прэм'ер-міністрам Венгрыі, сфарміраваўшы ўрад у альянсе з камуністамі, якія абвясцілі стварэнне Венгерскай савецкай рэспублікі. Хоць Гарбаі фармальна заставаўся главой урада амаль да самага канца існавання ВСР, фактычна асноўную ролю ва ўрадзе адыгрываў міністр замежных спраў Бела Кун. 1 жніўня быў заменены на чале ўрада, які стаў «апалітычным» прафсаюзным кабінетам, Дзьюлам Пейдлем, а Гарбаі атрымаў пасаду міністра народнай адукацыі, аднак ужо 6 жніўня ўрад паў пад націскам інтэрвентаў і венгерскіх манархістаў.

Бюст Гарбаі.

Мацьяш Ракашы пазней жартаваў, што ў пераважна яўрэйскім па сваім складзе ўрадзе ВСР іншаверац Гарбаі быў патрэбен, каб хоць хтосьці мог падпісваць смяротныя прысуды па суботах (насамрэч Гарбаі не падтрымліваў чырвоны тэрор).

Асцерагаючыся расправы, Гарбаі збег з румынскага палону ў Колажвары і з'явіўся ў Чэхаславакіі, застаўшыся ў канчатковай эміграцыі спачатку ў Браціславе, затым у Вене. Быў лідарам цэнтрысцкага цячэння ў левай венгерскай эміграцыі. З сям'ёй ён адкрыў рэстаран у Вене, дзе прымаў былых камуністычных і іншых левых лідараў. Рэстаран неўзабаве збанкрутаваўся, Гарбаі панёс велізарныя фінансавыя страты і з тых часоў жыў у галечы. Пакінуўшы Аўстрыю ў 1934 годзе з прычыны перамогі ўльтраправага ўрада над рабочым рухам, пасяліўся ў Браціславе, а ў 1938 годзе — у Парыжы. У час нямецкай акупацыі Францыі не ўдзельнічаў у Руху Супраціўлення, хоць падпольшчыкі спрабавалі яго завербаваць, і ацалеў падчас рэпрэсій з боку акупантаў.

Пасля вызвалення Венгрыі ад гітлераўцаў і салашыстаў Гарбаі збіраўся вярнуцца на радзіму, але яму перашкодзілі камуністы і былыя таварышы па партыі.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Шандар Гарбаі