Эпігра́ма (стар.-грэч.: ἐπίγραμμα «надпіс») — невялікі сатырычны верш, які высмейвае якую-небудзь асобу ці грамадскую з'яву.

У антычнай паэзіі правіць

У антычную эпоху эпіграмай зваўся пасвячальны надпіс на статуях, алтарах і іншых прадметах, якія прысвячаюцца багам, і на надмагіллях (гл. эпітафія). Паступова фармаваліся тэматычныя разнавіднасці эпіграм сентэнцыйна-дыдактычных, апісальных, любоўных, застольных, сатырычных, урачыстых. Ад эпічных формаў паэзіі эпіграму адрознівала сцісласць і ярка выяўленае суб'ектыўнае стаўленне да падзеі ці факту. Пісалася эпіграма элегічным дыстыхам, пазней ямбам і іншымі памерамі. У форме эпіграм выражаліся разважанні Платона, Сафо пісала эпіграмы пра горыч ранняй страты, Анакрэонт — пра весялосць на балі. Да майстроў эпіграм адносяць Сіманіда Кеаскага, Асклепіяда, Мелеагра. Росквітам эпіграмы ў грэчаскай літаратуры была творчасць эліністычных паэтаў III стагоддзя да н.э.I стагоддзя н.э. (якая склала ядро так званай «Палацінскай анталогіі» у 15 кнігах), у рымскай — сатырычная творчасць Марцыяла (I стагоддзе н.э.). Традыцыі антычнай эпіграмы працягваліся ў візантыйскай літаратуры і ў лацінскай літаратуры Сярэднявечча і Рэнесансу, пазней зрэдку адраджаліся («Венецыянскія эпіграмы» І. В. Гётэ).

У новай еўрапейскай паэзіі правіць

Эпіграмы Марцыяла былі тэматычна блізкія да сатыр Ювенала. Да спадчыны Марцыяла ўзыходзіць сучаснае разуменне эпіграмы як кароткага кплівага верша, звычайна пабудаванага на кантрасце паступовай экспазіцыі і нечаканага завяршэння, заключнай «вастрыні» (пуант). Такога роду эпіграма склалася ў французскай паэзіі XVIXVII стагоддзяў. Часам росквіту эпіграмы ў еўрапейскай літаратуры лічыцца XVIII стагоддзе (Вальтэр, Ж. Б. Русо, Г. Э. Лесінг, у РасііА. П. Сумарокаў). Паралельна развівалася эпіграма, якая прадстаўляе сабой непасрэдны водгук на надзённыя падзеі, часта палітычныя. Апроч названых, да майстроў вострых сатырычных эпіграм адносяць Ж. дэ Лафантэна і П. Д. Э. Лебрэна ў Францыі, Р. Бёрнса ў Англіі, Г. Гейнэ ў Германіі.

Літаратура правіць