Zelkova carpinifolia
Zelkova carpinifolia — від дрэў роду Zelkova сямейства вязавыя (Ulmaceae).
| Zelkova carpinifolia | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||
| Сінонімы | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Ахоўны статус | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Распаўсюджанне і экалогія правіць
У прыродзе арэал віду ахоплівае Закаўказзе, Турцыю і Іран[3].
Аддае перавагу глыбокім, вільготным, але не забалочаным гліністыя і суглінкавым глебам; часта сустракаецца ў цяснінах з вільготным паветрам. У гарах паднімаецца да 300—1200 м над узроўнем мора.
Ценевынослівая. Адчувальная да веснавых і восеньскіх замаразкаў.
Расце разам з дубам (Quercus), ясенем (Fraxinus), грабам (Carpinus); чыстыя насаджэнні ўтварае рэдка.
Батанічнае апісанне правіць
 | ||||||||||
Лісце
| ||||||||||
Дрэва вышынёй да 30 м, са ствалом дыяметрам да 2 м. Пры росце на волі ўтварае магутную шырокацыліндрычную крону, з закругленай вяршыняй. Кара шаравата-бурая, з лускавінкамі, якія адвальваюцца; галінкі чырвона-бурыя, пакрыты валаскамі. Каранёвая сістэма глыбокая і магутная.
Пупышкі даўгавата-канічныя, даўжынёй 2-3 мм, адтапыраныя, з чырванавата-бурай або карычневай, па краі махрыстай і белаваласістай лускай. Лісце даўжынёй 4-8 см, шырынёй 2-4 см, на маладых парастках буйней, чым на старых, эліптычнае або даўгавата-эліптычнае, востраканцовае, з круглявым або злёгку сэрцападобным, некалькі няраўнабокім аснаваннем, з 4-8 парамі жылак, гародчата-пільчатае, зубцы прытупленыя з маленькім кончыкам, зверху ільснянае, цёмна-зялёнае, знізу бялейшае, шурпатае, на хвосціках даўжынёй 1-2 см. Увосень лісце бурэе або жоўкне.
Плады дыяметрам 3 мм, зеленаватыя, вуглаватыя, з 4 рабрынкамі. Насенне цёмна-бурае.
Лістараспусканне і цвіценне ў красавіку. Плоданашэнне, на Каўказе, у жніўні — верасні, у Крыму ў кастрычніку. Плоданасіць не штогод. Лісце ападае ў лістападзе.
Да 60-80 гадоў расце хутка, у 30-50 гадоў дасягае вышыні 15-20 м. Жыве да 300 гадоў.
Значэнне і ўжыванне правіць
Ужываецца ў азеляненні для стварэння алей; дзякуючы здольнасці даваць каранёвы параснік, выкарыстоўваецца як глебаўмацавальная расліна.
У 1760 годзе ўведзена ў культуру ў Францыі, дзе хутка распаўсюдзілася і акліматызавалася, добра плоданасіць. Маецца ў культуры ў паўднёвых штатах Паўночнай Амерыкі. Добра расце ў Англіі.
Драўніна правіць
Драўніна ядровая, абалона светла-жоўтая, ядро чырванавата-бурае. Гадавыя пласты добра прыкметныя на ўсіх разрэзах.
Шчыльная, пругкая, цяжкая і трывалая, у вадзе бурэе, пры паліраванне дае прыгожы малюнак. Цэніцца як будаўнічы матэрыял, асабліва для сырых месцаў; па тэхнічных уласцівасцях стаіць вышэй дубовай.
Таксанамія правіць
Від Zelkova carpinifolia уваходзіць у род Zelkova сямейства Ulmaceae парадку Ружакветныя (Rosales).
| яшчэ 8 сямействаў (згодна Сістэме APG II) |
яшчэ 5 відаў | ||||||||||||
| парадак Ружакветныя | род Zelkova |
||||||||||||
| отдел Кветкавыя, ці Пакрытанасенныя | сямейства Вязавыя | вид Zelkova carpinifolia | |||||||||||
| яшчэ 44 парадкі кветкавых раслін (згодна Сістэме APG II) |
яшчэ каля 9 родаў | ||||||||||||
Ахова правіць
Від занесены ў Чырвоную кнігу Азербайджана.
Зноскі
Літаратура правіць
- Род 4. Zelkova — Дзельква // Деревья и кустарники СССР. Дикорастущие, культивируемые и перспективные для интродукции. / Ред. тома С. Я. Соколов. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1951. — Т. II. Покрытосеменные. — С. 512—515. — 612 с. — 2 500 экз.
- Род 371. Дзельква — Zelkova // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор и редактор тома акад. В. Л. Комаров. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1936. — Т. V. — С. 376. — 762 + XXVI с. — 5 175 экз.
Спасылкі правіць
- Дзельква граболистная: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)