Іван Асень II
Іван Асень II — балгарскі цар. У часы Івана Асеня II Другое Балгарскае царства дасягнула свайго апагею. У гады яго кіравання Балканскі паўвостраў кантраляваўся практычна цалкам Іванам Асенем II, ён называў сябе «царом балгараў, уласаў і рамеяў (візантыйцаў)». Па значнасці кіравання Івана Асеня II параўноўваюць толькі з Сімяонам Вялікім. Сын Івана Асеня I, сам Іван Асень II называў сябе і прадстаўляўся як Іван Асень, сын старога Асеня.
Іван Асень II | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Иван Асен II | |||||||
|
|||||||
Папярэднік | Барыл | ||||||
Пераемнік | Каламан I Асень | ||||||
Нараджэнне | 1190[1] | ||||||
Смерць |
24 чэрвеня 1241 |
||||||
Месца пахавання | |||||||
Род | Асені | ||||||
Бацька | Іван Асень I | ||||||
Маці | Алена-Яўгенія Балгарская[d] | ||||||
Жонка | Ганна-Марыя Венгерская[d][2], Ірына Камніна Дука[d][2] і Ганна Анісія[d] | ||||||
Дзеці | Марыя Асеніна Камніна[d], Беласлава Балгарская[d], Тамара Асеніна[d], Алена Асеніна[d], Каламан I Асень, Міхаіл I Асень, Марыя Асеніна Балгарская[d] і Ганна-Феадора Асеніна Балгарская[d] | ||||||
Веравызнанне | праваслаўе | ||||||
Аўтограф | |||||||
Прыналежнасць | Балгарыі | ||||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Імя Асень ў перакладзе паэта Драгаміра Петрава азначае «высакародны воўк» і мае старабалгарскія карані.
Уступленне на прастол
правіцьПасля ўзыходжання на прастол цара Барыла, які задумаў ганення на магчымых прэтэндэнтаў на прастол з Асеняў, яму прыйшлося ратавацца ўцёкамі. Ён уцёк спачатку да полаўцаў, а потым у Галіцка-Валынскае княства. У 1217 годзе з атрадам рускіх наймітаў вяртаецца ў Балгарыю, бярэ ў аблогу Барыла ў Тырнаве на 7 месяцаў, і пасля падзення сталіцы захоплівае ўладу ў краіне. У 1218 годзе абвешчаны царом балгарскім.
Знакамітыя бітвы
правіцьБітва пры Клакотніцы ў 1230 годзе
правіцьУ 1230 годзе дэспат Эпіра Феадор I Камнін раптам павярнуў войскі і напаў на Балгарскае царства. Эпір з’яўляўся адной з дзяржаў, якія імкнуліся аднавіць Візантыйскую імперыю, якая спыніла сваё існаванне пасля ўзяцця Канстанцінопаля (1204) крыжакамі з IV Крыжовага паходу. На месцы Візантыйскай імперыі ўзнікла Лацінская імперыя.
Сваім нападам Феадор Камнін груба парушаў мірны дагавор, заключаны паміж дзвюма дзяржавамі. Даведаўшыся пра ўварванне Іван Асень II хутка сабраў невялікае войска і рушыў да непрыяцеля. Гісторыкі называюць войска невялікім і выказваюць розныя здагадкі, таксама спасылаючыся на шпаркасць і невялікі адрэзак часу падчас, якога яно было сабрана. Адна з візантыйскіх крыніц таго часу прама гаворыць, што ў войску тым нельга было злічыць тысячы ! Вельмі хуткім маршам Іван Асень II дасягнуў пазіцыі Феадора Камніна. Паводле розных крыніц адлегласць ад сталіцы Тырнава да вышэйзгаданага месца войска прайшло ў 3 разы хутчэй звычайнага.
У якасці сцяга па загадзе Івана II Асеня была выкарыстана дзіда, на якой быў павешаны мірны дагавор падпісаны з Эпірскім дэспататам. 9 сакавіка 1230 года па старым стылі (тады выкарыстоўваўся ў свеце юліянскі каляндар), заняўшы выгодныя пазіцыі Іван Асень II напаў і нанёс дзіўнае паражэнне эпірскаму войску. У якасці палонных быў захоплены імператар Феадор Камнін і ўся яго сям’я, а таксама амаль усё эпірскае войска.
Іван Асень II палічыў сваю перамогу заступніцтвам Сарака Севастыйскіх мучанікаў, дзень памяць якіх — 9 сакавіка. У якасці падзякі цар пабудаваў або абнавіў царкву (застаецца не да канца высветленым) у гонар Сарака мучанікаў і пакінуў знамянальны надпіс на калоне Сабора ў памяць пра славутую перамогу.
Царква вядомая таксама тым, што ў ёй пахаваны сам цар Іван Асень II, цар Калаян (урачыста перапахаваны 19 красавіка 2007 года ў прысутнасці прэзідэнта Балгарыі Георгія Пырванава), царыц Ганны-Марыі і Ірыны. У гэтым храме 22 верасня 1908 года балгарскі князь Фердынанд урачыста аб’яўляе пра Незалежнасць Балгарыі.
Балгарскі цар паставіўся чалавекалюбна і падарыў жыццё эпірскаму кіраўніку і ўсёй яго сям’і. Але на гэтым яго міласэрнасць не скончылася. Ён загадаў адпусціць усіх воінаў непрыяцеля дамоў, не задумаўшы справядлівай помсты, што было вельмі незвычайным у тыя часы. Гэта яго рашэнне мела велізарнае палітычнае значэнне. Эпірскія воіны, вяртаючыся дамоў, разнеслі паўсюль па сваім шляху яго славу, як чалавекалюбнага, міралюбнага і літасцівага цара.
Іван Асень II павёў сваю армію на тэрыторыю непрыяцеля і паступова авалодаў ёй бяскроўна, бо ўсюды, куды ён падступаў, людзі і гарады сустракалі яго радасна і згаджаліся быць падуладнымі яму. Так у наступных гадах практычна без баёў цар Іван Асень II заваяваў большую частку сучаснай Грэцыі і амаль усю Албанію.
Бітвы з манголамі
правіцьНа зыходзе жыцця ў 1241 годзе разбіў мангольскія войскі хана Батыя,[3][4][5] што яшчэ больш павялічыла яго славу. Даведаўшыся, што памёр хан Угэдэй, манголы пачалі пакідаць Еўропу. Частка войскаў Батыя вырашыла прайсці праз Балгарыю, але была разбіта войскамі Івана II Асеня. У тыя гады ўзмацненне Залатой арды пужала ўсю Еўропу і Азію, і слых пра тое, што балгарскі цар разбіў страшных манголаў, меў вялікі пазітыўны водгук сучаснікаў.
Аднак новае мангольскае ўварванне ў 1242 годзе вымусіла балгараў прызнаць сябе даннікамі манголаў. Да гэтага часу Іван Асень II быў ужо мёртвы — ён памёр 24 чэрвеня 1241 года.
Сям’я
правіцьІван Асень II быў жанаты тройчы. Яго першую жонку клікалі Ганнай, і яна згадваецца ў Сінодзіку Балгарскай Царквы. Яна, магчыма, была не жонкай, а царскай наложніцай і, магчыма, была маці дзвюх яго старэйшых дочак:
- Марыі, выдадзенай за Мануіла Камніна Дуку.
- Белаславы, выдадзенай за Стэфана Уладзіслава I.
Яго другая жонка — Ганна Марыя Венгерская, дачка караля Андраша II. Яна памерла ў 1237 годзе. У шлюбе яна нарадзіла цару некалькіх дзяцей, у тым ліку:
- Алену, выдадзеную за Феадора II Ласкарыса, імператара Нікеі.
- Тамару, па некаторых даных, заручаную ў будучыні з імператарам Міхаілам VIII Палеалогам.
- Каламана Асеня I, які змяніў яго на прастоле.
- Пятра (пам. у 1237).
Ад сваёй трэцяй жонкі, Ірыны Камнінай, дочкі Феадора Камніна Дукі, ён меў траіх дзяцей:
- Ганну-Феадору, выдадзеную за севастакратара Пятра ў 1253 годзе.
- Марыю, выдадзеную за Міцу Асеня, цара Балгарыі ў 1256—1257 гадах.
- Міхаіла Асеня I, цара Балгарыі ў 1246—1256 гадах.
Зноскі
- ↑ http://genealogy.euweb.cz/balkan/balkan9.html
- ↑ а б (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
- ↑ Андреев, Й. Българските ханове и царе (VII—XIV в.). София, 1987
- ↑ ЦАР ИВАН АСЕН II(недаступная спасылка)
- ↑ Chronique rimee de Philippe Mouskes, publie par le baron de Reiffenberg, II, Bruxelles 1838, ст. 30747—30762.
Спасылкі
правіць- Асень // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Карта Балгарыі падчас кіравання Івана Асеня II Архівавана 9 чэрвеня 2011.
- Цар Іван Асень II(недаступная спасылка)