Ігнацы Якуб Масальскі

Ігнацы Якуб Масальскі (польск.: Ignacy Jakub Massalski; 22 ліпеня 1727, Алекшыцы, Гарадзенскі павет — 28 чэрвеня 1794, Варшава) — рэлігійны, грамадскі і палітычны дзеяч Рэчы Паспалітай, мецэнат. Доктар кананічнага права (1752).

Ігнацы Якуб Масальскі
рэферэндар вялікі духоўны літоўскі 14 снежня 1754 — люты 1762
Папярэднік	Юзаф Станіслаў Сапега
Пераемнік	Аляксандр Казімір Гараін[d]
біскуп віленскі з 13 лютага 1762
Дыяцэзія	Віленскае біскупства
Папярэднік	Міхал Ян Зянковіч
Пераемнік	Ян Непамуцэн Касакоўскі
пісар вялікі духоўны літоўскі 20 чэрвеня 1748 — 14 снежня 1754
Папярэднік	Антоні Эразм Валовіч[d]
Пераемнік	Томаш Ігнацы Зянковіч
канонік віленскі[d] з 27 ліпеня 1744
Нараджэнне	22 ліпеня 1727(1727-07-22) Алекшыцы, Гарадзенскі павет, Троцкае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае
Смерць	28 чэрвеня 1794(1794-06-28) (66 гадоў) Варшава, Варшаўская зямля[d], Мазавецкае ваяводства, Велікапольская правінцыя, Карона Каралеўства Польскага, Рэч Паспалітая
Месца пахавання	Кафедральны сабор Святога Станіслава
Род	Масальскія
Бацька	Міхал Юзаф Масальскі
Маці	Францішка з Агінскіх[d]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква і каталіцтва
Член у	Акадэмія надпісаў і прыгожай славеснасці[d] (1794) Таргавіцкая канфедэрацыя
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ігнацы Якуб Масальскі — адна з найбольш супярэчлівых постацей Асветніцтва ў Рэчы Паспалітай.

Біяграфія

З княжацкага роду Масальскіх уласнага герба, сын Міхала Юзафа, гетмана вялікага, і Францішкі з Агінскіх. Меў братоў Юзафа Адрыяна, Яна Мікалая і Казіміра Адрыяна.

З дзяцінства рыхтаваўся да духоўнага сану. У пятнаццаць гадоў стаў канонікам віленскага капітула. Навучаўся з 1745 года ў місіянерскай семінарыі ў Варшаве; працягнуў навучанне ў Рыме, дзе атрымаў ступень доктара кананічнага і рымскага права (1752). Па вяртанні з Італіі ў 1752 годзе стаў рэферэндарам вялікім літоўскім і прэлатам віленскім. Біскуп віленскі з 1762 года. У 1766 годзе на сойме выступіў супраць ураўнавання дысідэнтаў з каталікамі. У 1772 годзе пагадзіўся на першы падзел Рэчы Паспалітай.

На сойме 1773—1775 гадоў выказаўся за стварэнне Адукацыйнай камісіі, яе першы старшыня ў 1773—1776 гадах. Адначасова ў 1774 годзе распарадчык фонду публічнай асветы. У 1774 годзе выступіў на сойме за вызваленне сялян ад прыгону і надзяленне іх зямлёй, у тым самым годзе перавёў частку сялян свайго маёнтка каля Ігумена з паншчыны на чынш. Абвінавачаны ў злоўжываннях, пакінуў пасаду старшыні (1777), але членам камісіі працягваў заставацца да смерці.

Імкнуўся да лібералізацыі рэлігійнага жыцця ў Вялікім Княстве Літоўскім; на яго ініцыятыву рэарганізавалі Віленскую каталіцкую семінарыю і абнавілі яе праграму (1763); у праграму ўвайшла гісторыя Вялікага Княства Літоўскага, польская літаратура, французская мова. Дамагаўся таго, каб сельскае ніжэйшае духавенства ў сваёй дзейнасці карысталася мовамі, зразумелымі для парафіян. Прапагандаваў ідэі фізіякратаў, заахвочваў асвету сялянства, у Віленскай дыяцэзіі ствараў сетку пачатковых школ пры касцёлах, напісаў школьную праграму.

Дапамагаў архітэктарам Лаўрыну Гуцэвічу і Марціну Кнакфусу, мастаку Францішку Смуглевічу. Яго стараннямі і на яго сродкі рэканструяваўся віленскі Кафедральны сабор Святога Станіслава і Святога Уладзіслава. З 1780 года быў уладаром палаца ў Верках, які на яго сродкі рэканструяваў у стылі класіцызм Лаўрын Гуцэвіч.

На Чатырохгадовым Сойме 1788—1792 гадоў выступаў супраць прагрэсіўных рэфом, быў праціўнікам Канстытуцыі 3 мая (1791). Член Пастаяннай Рады. Далучыўся да Таргавіцкай канфедэрацыі (1792). Прыхільнік Расіі, атрымліваў хабар ад расійскага пасла Якава Сіверса. Удзельнічаў у Гарадзенскі сойм, які пацвердзіў другі падзел Рэчы Паспалітай (1793).

Вяркайскi палац Iгнацыя Масальскага. Выява Юзефа Азямблоўскага.

Падчас паўстання 1794 года, супраць якога выступаў, быў арыштаваны па загаду Тадэвуша Касцюшкі і без суду павешаны ў Варшаве за здраду нацыянальным інтарэсам. Прах быў перавезены ў Вільню ў 1795 годзе і пахаваны ў Кафедральным саборы Святога Станіслава і Святога Уладзіслава.

Галерэя

• Іканаграфія Ігнацыя Якуба Масальскага
• 
  Невядомы мастак, XVIII ст.
• 
  Ф. Смуглевіч з Віленскай кафедры, XVIII ст.
• 
  Іншая версія папярэдняга партрэта
• 
  Іншая версія партрэта з карткі

Са спадчыны

• Głos Jasnie Oswieconego Xsiązęcia Imsci Massalskiego Biskupa Wilenskiego Na Sessyi Seymowey, In Turno Dnia 17. Sierpnia 1793. Roku w Grodnie Miany. — Grodno, 1793.
• Ignacy Jakub xiąze Massalski [...] biskup wilenski. Wszystkim wiernym dyecezyi naszey duchownym y swieckim błogosławieństwo pasterskie. [...] : — Warszawa : s.n., po 13 III 1775.
• Ignacy Jakub z wielkich xiąząt ruskich Massalski [...] biskup wilenski. Wszystkim wiernym Chrystusowym diecezyi naszey wileńskiey list ten czytaiącym zdrowia y pokoiu od Pana Boga. Mądrości y dobroci Boskiey zrządzenie. — [S.l. : s.n., inter 1762 a 1794].

Літаратура

• Шалькевіч В. Масальскі Ігнацій Якуб // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 274. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
• Масальскі Ігнацій Якуб // Мысліцелі і асветнікі Беларусі. Энцыклапедычны даведнік / гал. рэд. Б. І. Сачанка. — Мінск: Беларуская энцыклапедыя, 1995. — С. 255—256. — 672 с. — 6 000 экз. — ISBN 985-11-0016-1.
• Masalskis Ignacas Jokubas // Lietuviu dvasinikai kurejai. Kuriniai. Gyvenimai / Sudarytojas Ricardas Jakutis, vyr. red. kun. Vaclovas Aliulis.. — Vilnius: Poli, 2000. — С. 649. — 728 с. — 2 000 экз. — ISBN 9986-511-10-0. (літ.)