Ізраіль Майсеевіч Гельфанд

Ізраіль Майсеевіч Гельфанд (20 жніўня [2 верасня] 1913, Окны, Ціраспальскі павет, Херсонская губерня — 5 кастрычніка 2009, Нью-Брансуік, штат Нью-Джэрсі) — адзін з найбуйнейшых матэматыкаў XX стагоддзя, біёлаг, педагог і арганізатар матэматычнай адукацыі (да 1989 года — у Савецкім Саюзе, пасля 1989 года — у Злучаных Штатах).

Ізраіль Майсеевіч Гельфанд
руск.: Израиль Моисеевич Гельфанд
Дата нараджэння	20 жніўня (2 верасня) 1913
Месца нараджэння	Окны, Балцкі павет[d], Падольская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	5 кастрычніка 2009(2009-10-05)[…] (96 гадоў)
Месца смерці	Нью-Брансуік, акруга Мідлсекс, Нью-Джэрсі, ЗША
Месца пахавання	могілкі Флорал-Парк[d]
Грамадзянства	СССР  ЗША
Дзеці	Уладзімір Гельфанд[d] і Сяргей Гельфанд[d]
Род дзейнасці	матэматык, біёлаг, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	матэматычны аналіз, функцыянальны аналіз, алгебра, тапалогія, тэорыя дыферэнцыяльных ураўненняў, тэорыя імавернасцей, лікавы аналіз, матэматыка, біялогія, педагогіка, тэорыя груп і тэорыя прадстаўленняў
Месца працы	МДУ Гарвардскі ўніверсітэт Масачусецкі тэхналагічны інстытут Акадэмія навук СССР Ратгерскі ўніверсітэт Матэматычны інстытут імя У. А. Сцяклова РАН[d] Інстытут прыкладной матэматыкі імя М. У. Келдыша РАН[d]
Навуковая ступень	доктар фізіка-матэматычных навук (1940)
Навуковае званне	прафесар акадэмік АН СССР[d] акадэмік РАН[d]
Альма-матар	МДУ (1938)
Навуковы кіраўнік	Андрэй Калмагораў
Вядомыя вучні	Давід Каждан[d], Максім Канцэвіч, Яўген Дынкін[d], Ілья Пяцецкі-Шапіра, Георгій Адэльсон-Вольскі[d], Фелікс Бярэзін[d], Іосіф Бернштэйн, Аляксей Гвішыяні[d], Андрэй Зялевінскі[d], Аляксандр Кірылаў[d], Віктар Лідскі[d], Альберт Малчанаў[d], Уладзімір Рэтах[d], Эндрэ Семерэдзі, Якаў Хургін[d], Міхаіл Цэтлін[d], Георгій Шылаў[d], Эмануіл Шноль[d] і Юлій Шрэйдэр[d]
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Нацыянальная акадэмія навук ЗША Расійская акадэмія навук Акадэмія навук СССР Французская акадэмія навук Шведская каралеўская акадэмія навук Японская акадэмія навук[d] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Нацыянальная акадэмія дэі Лінчэі
Прэміі
Узнагароды	стыпендыя Мак-Артура (1994) медаль Вагнера[d] (1980) прэмія Кіёта ў галіне базавых навук[d] (1989) ганаровы доктар Упсальскага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Оксфардскага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Гарвардскага ўніверсітэта[d] Прэмія Вольфа па матэматыцы (1978) прэмія Стыла за выдатныя дасягненні на працягу ўсёй кар’еры[d] (2005)
Сайт	israelmgelfand.com
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Навуковая дзейнасць

Аўтар больш за 800 навуковых артыкулаў і каля 30 манаграфій; заснавальнік буйной навуковай школы. Доктар фізіка-матэматычных навук (1940), прафесар Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя М. В. Ламаносава (МДУ) (1941—1990), Ратгерскага ўніверсітэта (1990—2009). Прэзідэнт Маскоўскага матэматычнага таварыства (ММА) у 1966—1970 гадах, правадзейны член Акадэміі навук СССР (1984; з 1991 — Расійскай акадэміі навук).

Асноўныя працы Гельфанда адносяцца да функцыянальнага аналізу, алгебры і тапалогіі. Адзін са стваральнікаў тэорыі нарміраваных кольцаў (банахавых алгебр), якая паслужыла адпраўным пунктам створанай ім (сумесна з М. А. Наймаркам) тэорыі кольцаў з інвалюцыяй і тэорыі бясконцамерных унітарных прадстаўленняў груп Лі, якая мае істотнае значэнне для тэарэтычнай фізікі. Нараўне з гэтым аўтар фундаментальных вынікаў у галіне тэорыі абагульненых функцый, займаўся дыферэнцыяльнымі ўраўненнямі, тэорыяй тапалагічных лінейных прастор, зваротнымі задачамі спектральнага аналізу, квантавай механікай, дынамічнымі сістэмамі, тэорыяй імавернасцей, набліжанымі і лікавымі метадамі і іншымі галінамі матэматыкі. Аўтар шматлікіх прац па нейрафізіялогіі валявых рухаў, клетачнай міграцыі ў тканкавых культурах, пратэёміцы (класіфікацыі троеснай структуры бялкоў) і алгарытмізацыі клінічнай працы ўрачоў.

Гельфанд вядомы таксама і тым, што здолеў стаць найбуйнейшым вучоным шляхам самаадукацыі, не маючы закончанай сярэдняй адукацыі і не прайшоўшы курс навучання ва ўніверсітэце.