Інстытут ядзерных праблем БДУ

Інстытут ядзерных праблем Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (НДІ ЯП БДУ)
Інстытут ядзерных праблем Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (НДІ ЯП БДУ)
Тып	навукова-даследчая ўстанова
Заснаванне	1986
Краіна	Беларусь;
Размяшчэнне	вул. Бабруйская 11, Мінск, Беларусь
Колькасць супрацоўнікаў	117 (2012 год)
Сайт	inp.bsu.by

Навукова-даследчая ўстанова «Інстытут ядзерных праблем» Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (НДІ ЯП БДУ) — беларуская навукова-даследчая ўстанова, створаная 1 верасня 1986 года пры БДУ.

Асноўныя навуковыя напрамкі

даследаванні ў галіне ядзернай фізікі, фізікі элементарных часціц, космамікрафізікі і ядзернай астрафізікі;
даследаванні экстрэмальнага стану рэчыва пры звышвысокіх тэмпературах і цісках і магнітнай кумуляцыі энергіі;
новыя кампазіцыйныя матэрыялы, нана-і мікраструктурыраванныя матэрыялы;
радыяцыйныя і ядзерна-фізічныя тэхналогіі з выкарыстаннем радыеактыўных крыніц, паскаральнікаў і ядзерных рэактараў; новыя метады вымярэнняў іанізуючых выпраменьванняў.

Найважнейшыя дасягненні вучоных НДІ ЯП БДУ

Тэарэтычнае прадказанне і першае ў свеце эксперыментальнае назіранне новага тыпу выпраменьвання — параметрычнага рэнтгенаўскага выпраменьвання (ПРВ), якое ўзнікае пры раўнамерным руху зараджаных часціц праз крышталі 1, 2.
Выяўленне ПРВ, узбуджаемага пратонамі вялікіх энергій у крышталі, на паскаральніку IФВЭ (Пратвіно, Расія), а таксама выяўленне шматхвалевага рэжыму генерацыі ПРВ ад электронаў на паскаральніку Сірыус (Томск, Расія) 3.
Ідэя і абгрунтаванне існавання рэнтгенаўскага выпраменьвання ўзбуджаемага пры каналіраванні рэлятывісцкіх зараджаных часціц (электронаў, пазітронаў) у крышталях. Эксперыментальна назіралася ў шматлікіх фізічных цэнтрах свету 1, 2.
Тэарэтычнае прадказанне і эксперыментальнае выяўленне (сумесна з Інстытутам фізікі НАН Беларусі) з’явы асцыляцый плоскасці распаду 3-γ анігіляцыі ортапазітронія ў магнітным поле 1.
Тэарэтычнае і эксперыментальнае выяўленне невядомай раней характарыстыкі атама вадароду (мюонія) — квадрупольнага моманту ў асноўнага стану 1.
Ідэя і абгрунтаванне існавання з’явы асцыляцый і спінавага дыхраізму і, як следства, існаванне тэнзарнай палярызацыі ў дэйтона (і іншых часціц) вялікіх энергій, якія рухаюцца ў непалярызаваных рэчывах; спінавы дыхраізм эксперыментальна знойдзены ў сумесных эксперыментах у Германіі (COSY) і Расіі (АIЯД) 1.
Тэарэтычнае прадказанне з’явы кручэння спіна часціц высокіх энергій у выгнутых крышталях. Эксперыментальна знойдзена ў Лабараторыі імя Фермі (ЗША) 1.
Прадказаны эфект магнітатармазнога стварэння электрон-пазітронных пар у крышталях, назіраўся ў CERN (Швейцарыя). 1, 4.
Прадказана існаванне дыхраізму і падвойнага праменепераламлення ў крышталях у ТЭВнай вобласці энергіі фатонаў 1, 4.
Прадказаны эфект радыяцыйнага астуджэння электронаў высокіх энергій у крышталях, выяўлены ў CERN (Швейцарыя) 1, 5.
Стварэнне новага класа генератараў электрамагнітнага выпраменьвання — аб’ёмных лазераў на свабодных электронах [ 1, 2.
Існаванне прадказанага ў НДІ ЯП БДУ эфекту шматразовага аб’ёмнага адбіцця часціц высокіх энергій выгнутымі плоскасцямі аднаго крышталя эксперыментальна пацверджана на паскаральніку CERN (Швейцарыя) 6.
Тэарэтычнае абгрунтаванне існавання неінварыянтных адносна змены знака часу з’яў кручэння плоскасці палярызацыі святла і падвойнага праменепераламлення ў рэчыве, змешчаным у электрычнае поле, а таксама CP- неінварыянтны (Т- неінварыянтны) эфект з’яўлення ў атамаў і ядраў індукаванага электрычнага моманту ў магнітным полі (і з’яўленне індукаванага магнітнага моманту ў электрычным полі) 1, 2.
Стварэнне ў Беларусі магнітакумулятыўных генератараў магутных токаў і высокіх напружанняў на аснове выкарыстання энергіі выбуху, якія адкрылі дарогу для развіцця ў краіне гэтага найважнейшага навуковага і тэхналагічнага напрамку 1.
Атрыманне новых абмежаванняў на існаванне і працягласць дадатковых вымярэнняў прасторы на падставе даследаванняў паглынання першаснымі чорнымі дзірамі рэлятывісцкай плазмы, якая запаўняла Сусвет на ранніх этапах яго эвалюцыі 7.
Пабудова тэорыі рассейвання электрамагнітнага выпраменьвання на вугляродных нанатрубках (ВНТ) канчатковай даўжыні, якая ўпершыню дазволіла даць якасную і колькасную інтэрпрэтацыю эксперыментальна назіранага піка паглынання ў тэрагерцовай частотнай вобласці ў ВНТ-змяшчаючых кампазітах 8. Эксперыментальны доказ існавання лакалізаванага плазмоннага рэзанансу ў кампазіцыйных матэрыялах з аднасценнымі ВНТ 9. Эфект мае істотнае прыкладное значэнне для стварэння новых электрамагнітных ахоўных матэрыялаў і новых медыцынскіх тэхналогій.
Стварэнне новага звышцяжкага сцынцыляцыйнага матэрыялу вальфрамату свінцу PbWO4 (PWO), які быў прыняты як матэрыял для стварэння электрамагнітных каларыметраў дэтэктараў CMS і ALICE у CERN (Швейцарыя) і PANDA (GSI, Германія) 11. Выкарыстанне гэтага каларыметра калабарацыяй CMS, у якую ўваходзіць НДІ ЯП БДУ, дазволіла адкрыць базон Хігса 12 Архівавана 4 сакавіка 2016..
Развіццё ЗВЧ-энергетыкі — распрацоўка розных тэхналогій прымянення ЗВЧ-выпраменьвання ў прамысловасці, сельскай гаспадарцы і экалогіі.

Навуковыя школы

У НДІ ЯП БДУ дзейнічае навуковая школа ў галіне ядзернай фізікі і фізікі элементарных часціц: Ядзерная оптыка палярызаваных асяроддзяў. Заснавальнік і кіраўнік — У. Р. Барышэўскі, д.ф.-м.н.

Інтэнсіўна развіваецца навуковая школа ў галіне нанаэлектрамагнетызму — новага навуковага напрамку, які даследуе эфекты ўзаемадзеяння электрамагнітнага і іншых тыпаў выпраменьванняў з нанаразмернымі аб’ектамі і нанаструктурыраваннымі сістэмамі (заснавальнікі — С. А. Максіменка, д.ф.-м.н., Р. Я. Сляпян, д.ф.-м.н.).

Дырэктары

Уладзімір Рыгоравіч Барышэўскі (1986—2012),
Сяргей Афанасьевіч Максіменка (з 1 студзеня 2013).

Літаратура

V.G. Baryshevsky. High-Energy Nuclear Optics of Polarized Particles. World Press. 2012. 640 p.
V.G.Baryshevsky, I.D. Feranchuk, A.P. Ulyanenkov. Parametric X-Ray Radiation in Crystals: Theory, Experiment and Applications. Series: Springer Tracts in Modern Physics. Springer. 2006.
Afanasenko V.P., Baryshevsky V.G., Zuevsky R.F., Lobko A.S., Moskatelnikov A.A., Nurushev S.B., Panov V.V., Potsilujko V.P., Rykalin V.V., Skorokhod S.V., Shvarkov D.S. Detection of proton parametric X-ray radiation in silicon. Phys. Lett. A. 170 (1992) P. 315—318.
Барышэўскі У. Р., Ціхаміраў В. В. Радыяцыйныя працэсы магнітатармазнога тыпу ў крышталях і суправаджаючыя іх палярызацыйныя з’явы. Поспехі фізічных навук. 1989. Т. 159, N 3. С.529-564.
Tikhomirov V.V. The position of the peak in the spectrum of 150 GeV electron energy losses in a thin Germanium crystal is proposed to be determined by radiation cooling. Phys. Lett. A. 1987. V. 125, N 8. P.411-415.
Tikhomirov V. V. Multiple Volume Reflection from Different Planes Inside One Bent Crystal Phys. Lett. B. 2007. V. 655. P. 217—222.
Tikhomirov V. V., Tselkov Yu. A. How particle collisions increase the rate of accretion from the сosmological background onto primordial black holes in braneworld cosmology.Phys. Rev. D. Vol. 72. 2005. 121301(R).
G. Ya. Slepyan, M. V. Shuba, S. A. Maksimenko, A. Lakhtakia, Theory of optical scattering by a chiral carbon nano-tubes, and their potential as optical nanoantennas. Phys. Rev. B 73, 195416 (2006).
M. V. Shuba, A. G. Paddubskaya, P. P. Kuzhir, G. Ya. Slepyan, S. A. Maksimenko, V. K. Ksenevich, P. Buka, D. Seliuta, I. Kasalynas, J. Macutkevic, G. Valusis, C. Thomsen, A. Lakhtakia, Experimental evidence of localized plasmon resonance in composite materials containing single-wall carbon nanotubes. Phys. Rev. B 85, 165435 (2012).
S.A. Maksimenko and G.Ya. Slepyan, Nanoelectromagnetics of low-dimensional structures, in "The Handbook of Nanotechnology: Nanometer Structure Theory, Modeling, and Simulation, " Ed. by: A.Lakhtakia, SPIE Press, 2004, pp. 145—206.
Baryshevsky V.G., Korzhik M.V., Moroz V.I., Pavlenko V.B., Lobko A.S., Fyodorov A.A., Kachanov V.A., Solovyanov V.L., Zadneprovsky B.I., Nefyodov V.A., Nefyodov P.V., Dorogovin B.A., Nagornaja L.L. Single crystals of tungsten compounds as promising materials for the total absorption detectors of the e.m. calorimeters. Nucl. Instr. Meth. A. 322 (1992) P. 231—234.
Discovery of the Higgs Boson published in Physics Letter B Архівавана 4 сакавіка 2016. (2012).

Спасылкі

Афіцыйны сайт Архівавана 20 верасня 2021.