Іраіда Восіпаўна Царук
Іраіда Восіпаўна Царук (у дзявоцтве Прытыцкая; 28 студзеня 1928, в. Гаркавічы, Беластоцкае ваяводства — 19 чэрвеня 2019) — беларуская гісторык, педагог. Доктар гістарычных навук (1975), прафесар (1977). Сястра дзяржаўнага дзеяча БССР Сяргея Прытыцкага.
| Іраіда Восіпаўна Царук | |
|---|---|
| Дата нараджэння | 29 студзеня 1928 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 19 чэрвеня 2019 (91 год) |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | выкладчыца ўніверсітэта, вучоная |
| Навуковая сфера | гісторык |
| Месца працы | |
| Навуковая ступень | доктар гістарычных навук (1975) |
| Навуковае званне | |
| Альма-матар | |
| Партыя | |
| Узнагароды |
 |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Біяграфія правіць
Нарадзілася 28 студзеня 1928 года ў вёсцы Гаркавічы (Сакольскі павет, Беластоцкае ваяводства, Польшча) у сялянскай сям’і з 6 дзяцей (адзін з братоў — палітык Сяргей Прытыцкі). У кастрычніку 1939 года выехала ў Беласток да брата Сяргея, які ў той час быў намеснікам старшыні Беластоцкага абласнога выканаўчага камітэта, дзе вучылася да ліпеня 1941 года. З нападам Германіі на СССР эвакуявался ў Саратаўскую вобласць РСФСР, дзе змешчаная ў дзіцячы дом. Па заканчэнні вайны пераехала да Сяргея Прытыцкага ў Маскву, дзе скончыла рамеснае вучылішча па спецыяльнасці токара-фрэзероўшчыка[1]. У 1948 годзе скончыла Нясвіжскае педагагічнае вучылішча і ў ліку 5 % навучэнцаў (за выдатную вучобу) была накіравана ў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, які скончыла ў 1953 годзе. Ва ўніверсітэце пазнаёмілася з будучым мужам, Аляксандрам Царуком[2], таксама студэнтам гістарычнага факультэта. Вучылася ў аспірантуры па кафедры гісторыі КПСС БДУ, паспяхова завяршыла навучанне ў 1957 годзе.
З 1957 года па 1963 год працавала ў Мінскім гарадскім камітэце і абласным камітэце Камуністычнай партыі. У кастрычніку 1963 года пераведзена на працу ў БДУ, на кафедру гісторыі КПСС. У 1965 годзе абараніла кандыдацкую дысертацыю[3]. У 1976 годзе абараніла доктарскую дысертацыю[4], у 1978 годзе ёй прысвоена вучонае званне прафесара. Кандыдацкая і доктарская дысертацыі прысвечаны даследаванням гісторыі і культуры Заходняй Беларусі.
У 1973 годзе выбрана на пасаду дэкана гістарычнага факультэта, якую займала да верасня 1986 года. У 1983 годзе узначаліла кафедру гісторыі БССР, была выбрана прафесарам гэтай жа кафедры, дзе працавала да снежня 1991 года, да выхаду на пенсію[5]. Памерла 19 чэрвеня 2019 года.
Навуковая дзейнасць правіць
Даследавала пытанні палітычнай гісторыі XX ст., нацыянальна-дзяржаўнага будаўніцтва ў БССР, разгортвання нацыянальна-вызваленчага і рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі ў міжваенны перыяд[6].
Напісала ўспаміны пра С. В. Прытыцкага.
Выбраная бібліяграфія правіць
- Социалистическая дисциплина труда и пути ее укрепления: (материал в помощь лектору) / И. О. Царюк. — Минск : Правление общества «Знание» БССР, 1967. — 28 с.
- КПБ — организатор культурного строительства в Западных областях Белоруссии: 1939—1955 гг. / И. О. Царюк. — Мн. : Изд-во БГУ им. В. И. Ленина, 1969. — 198, [1] с.
- В братском союзе: социалистические преобразования экономики в западных областях БССР, сентябрь 1939 ― июнь 1941 гг. / И. О. Царюк. — Минск : Издательство БГУ, 1976. — 103, [1] с.
- В семье единой: К 40-летию воссоединения Запад. Белоруссии с БССР. Материал в помощь лектору / И. О. Царюк. — Мн., 1979. — 21 с.
- От родного порога / Ираида Царюк. — Минск : Белорусский государственный университет, 2011. — 167, [1] с.
- Крутые дороги: Сергею Притыцкому посвящается / Ираида Царюк. — Минск : Рифтур, 2012. — 255 с.
Зноскі
- ↑ Іраіда Царук гадуе праўнукаў і піша ўспаміны. Новы Час (10 сакавіка 2013). Праверана 18-3-2021.
- ↑ Царук Аляксандр Уладзіміравіч на сайце анлайн-энцыклапедыі "Беларусь у асобах і падзеях
- ↑ Деятельность Компартии Белоруссии по осуществлению культурной революции в западных областях республики (1939―1953 г.г.): автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук / И. О. Царюк. — Минск, 1965. — 22 с.
- ↑ Деятельность КПБ по осуществлению социалистических преобразований и организации социалистического строительства в западных областях Белоруссии (сентябрь 1939 — июнь 1941 гг.): автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора исторических наук: специальность 07.00.01 История КПСС / Царюк Ираида Осиповна. — Минск, 1975. — 49 с.
- ↑ ЦАРУК ІРАІДА ОСІПАЎНА(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 1 чэрвеня 2022. Праверана 17 сакавіка 2021.
- ↑ Памяці вучонага. Іраіда Осіпаўна Царук // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. — 2019. — № 3. — С. 155—156. Архівавана з першакрыніцы 28 чэрвеня 2020.
Літаратура правіць
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1. — С. 466. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0295-4 (т. 18. Кн. 1).
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2003. — С. 96. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0276-8.
- Прафесары і дактары навук Беларускага дзяржаўнага універсітэта : 1921—2001. — Мн., 2001.
Спасылкі правіць
- Царук (дзявочае Прытыцкая) Іраіда Восіпаўна на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларусь у асобах і падзеях»
- Царук Іраіда Восіпаўна Архівавана 21 верасня 2022. // Гістарычны факультэт БДУ