Ірландскае паўстанне (1641)

Ірландскае паўстанне 1641 (23 кастрычніка 1641-1652 гг.) пачалося як спроба бунту ў ірландскай каталіцкай абшчыне, але перарасло ў паўнавартаснае нацыянальна-вызваленчае паўстанне супраць англічан, стала часткай Англійскай буржуазнай рэвалюцыі XVII стагоддзя. Паўстанне было выклікана канфіскацыяй зямель і каланіяльным паглынаннем Ірландыі, якія ажыццяўляла англійская манархія пры Цюдорах і першых Сцюартах.

Паўстанне узначальвалі феадалы і каталіцкае духавенства (яны супрацьпастаўлялі сябе пратэстанцкай Англіі і былі сімвалам барацьбы за веру для сялян, якія ўдзельнічалі ў паўстанні). Мэты барацьбы былі вылучаны умераныя: верацярпімасць як гарантыя бяспекі зямель і маёмасці каталікоў, вяртанне канфіскаваных зямель (або іх часткі), спыненне самавольства англійскіх уладаў. Паўстанне было ўскладнена для яго ўдзельнікаў тым, што гэтыя мяккія патрабаванні былі вылучаны прадстаўнікамі англа-ірландскай шляхты, у той час як карэнныя ірландцы патрабавалі больш рашучых дзеянняў.

У кастрычніку 1642 паўстанцы ўтварылі сваю дзяржаву - Ірландскую канфедэрацыю каталікоў. Канфедэрацыя змагла ўсталяваць сувязі з папам рымскім і каталіцкімі краінамі, што прывяло да выкарыстання яе ў рэакцыйных мэтах апошніх. У 1643 Канфедэрацыя заключыла перамір'е, а ў 1646 - мір з англійскім каралём Карлам I, адноўлены затым у 1649 годзе; гэтая здрада шляхты і духавенства дала магчымасць англічанам цалкам заваяваць краіну і ператварыць яе ў калонію Англіі.

У жніўні 1649 у Ірландыі высадзіліся англійскія войскі пад камандаваннем Олівера Кромвеля. Войскі ажыццявілі масавыя зямельныя канфіскацыі, спрыялі стварэнню новай зямельнай арыстакратыі. Загінула трэць ірландскага насельніцтва. 26 верасня 1652 года англійскі парламент абвясціў аб ліквідацыі "мяцяжу" ў Ірландыі.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1998. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2