Арцём Ігнацьевіч Вярыга-Дарэўскі: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
шаблон, вікіфікацыя
Радок 1:
{{Пісьменнік
'''Арцём Вярыга-Дарэўскі''' ([[23 кастрычніка]] [[1816]], в. Кублічы Лепельскі пав. Віцебскай губ., цяпер Ушацкі р-н Віцебскай вобл. — [[1884]], [[Сібір]]; Псеўданімы і крыптанімы: ''Artemiusz''; ''Białoruska Duda''; ''A.W.''; ''D…a B.''; ''D-da B.''), беларускі паэт, драматург, публіцыст і даследчык фальклору, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры.
| Імя = Арцём Вярыга-Дарэўскі
| Арыгінал імя =
| Фота =
| Шырыня =
| Подпіс =
| Герб =
| Шырыня герба =
| Подпіс герба =
| Імя пры нараджэнні =
| Псеўданімы =
| Дата нараджэння = 23.11.1816 (4)
| Месца нараджэння = Лепельскі павет ([[Віцебская губерня]])
| Дата смерці = 1884
| Месца смерці = [[Сібір]]
| Грамадзянства = [[Расійская імперыя]]
| Род =
| Бацька =
| Маці =
| Жонка =
| Муж =
| Дзеці =
| Род дзейнасці = паэт
| Гады актыўнасці =
| Кірунак = [[лірыка]]
| Жанр =
| Дэбют =
| Мова твораў =
| Прэміі =
| Узнагароды =
| Сайт =
| Вікітэка =
}}
'''Арцём ВярыгаВяры́га-ДарэўскіДарэ́ўскі''' ([[{{ДН|23 кастрычніка]] [[|11|1816]]|4}}, в. Кублічы Лепельскі пав.павет [[Віцебская губерня|Віцебскай губ.губерні]], цяпер [[Ушацкі р-нраён]] Віцебскай вобл. — [[1884]], [[Сібір]]; Псеўданімы і крыптанімы: ''Artemiusz''; ''Białoruska Duda''; ''A.W.''; ''D…a B.''; ''D-da B.''), беларускі паэт, драматург, публіцыст і даследчык фальклору, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры.
 
Паходзіў са старадаўняга, але збяднелага дваранскага роду. Бацька яго быў дазорцам мер і вагаў у Кублічах. Маці памерла пасля родаў. Дзяцінства А. Вярыгі-Дарэўскага прайшло ў фальварку Людвінава непадалёк ад [[Горад Дзісна|Дзісны]]. Пасля заканчэння Забельскай гімназіі (мяст. Валынцы, цяпер [[Верхнядзвінскі раён]]) служыў у Віцебскай часовай камісіі для рэвізіі дзейнасці губернскай дваранскай дэпутацкай зборні (1836—44). Вучыўся ў Забельскай гімназіі (мяст. Валынцы Дрысенскага павета, цяпер Верхнядзвінскі р-нраён). У сярэдзіне 1840-х г. набыў фальварак Стайкі паблізу Віцебска, ажаніўся. Служыў у розных установах [[Віцебск]]а. З 1852 года калежскі асэсар.
 
Арцём Вярыга-Дарэўскі шмат сіл і часу аддаваў культурна-асветніцкай дзейнасці, імкнучыся арганізаваць на Віцебшчыне народныя школы, тэатр, бібліятэкі і чытальні. У 1850-я арганізаваў у Віцебску публічную бібліятэку. Збіраў беларускі фальклор. Пасылаў допісы ў газету «Kurjer Wileński» і «Виленский вестник» ([[Вільня]]), «Słowo» ([[Пецярбург]]), часопіс «Ruch muzyczny» ([[Варшава]]). Стаў вядомы як аўтар паэм, гутарак і драматычных твораў, якія разыходзіліся ў рукапісах: паэмы «Ахульга» (тэматычна звязаная з барацьбой горцаў пад кіраўніцтвам Шаміля), драмы «Гордасць», камедый «Хцівасць» і «Грэх 4-ы — гнеў». Першым пераклаў на беларускую мову паэму [[А. Міцкевіч]]а «Конрад Валенрод». Беларускія творы з-за цэнзурных умоў не друкаваліся, рукапісы не знойдзены. Пры жыцці ў 1858 годзе выйшла адзіная кніга на польскай мове «Гутарка пра сваяка» пад псеўданімам ''Беларуская Дуда'' ({{lang-pl|Białoruska Duda}}). Грамадскі рэзананс мела паездка А. Вярыга-Дарэўскага ў 1858 у Вільню, дзе ён сустрэўся з віднымі прадстаўнікамі культуры. Тады ж быў запачаткаваны знакаміты «Альбом Вярыгі-Дарэўскага» (1858—1863), які стаў своеасаблівым літаратурна-грамадскім альманахам, дзе м.і.між іншымі свае запісы пакінулі [[Уладзіслаў Сыракомля]], [[В. Каратынскі]], [[Адам Кіркор]], [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]].<br/> Выказанае ў навуковай літаратуры меркаванне, што А. Вярыга-Дарэўскі аўтар паэмы «[[Тарас на Парнасе]]», не пацверджана даследаваннямі.
 
У 1861—1862 браў удзел у патрыятычных дэманстрацыях у Віцебску, за што стаў аб'ектам пільнага нагляду жандараў. У [[1863]] адзін з кіраўнікоў узброенага выступлення на Віцебшчыне. Арыштаваны 6.5.1863, амаль два гады правёў пад следствам у віцебскай турме. Першапачаткова асуджаны на пажыццёвую катаргу, замененую 8 гадамі катаржных работ. У 1865 сасланы ва Усходнюю Сібір (саляварны завод ва [[Горад Усолле-Сібірскае|Усоллі]]). З 1868 на пасяленні ў [[Іркуцк]]у. Памёр у Сібіры[[Сібір]]ы.
 
== Бібліяграфія ==
Радок 13 ⟶ 46:
 
== Літаратура ==
* ''Васілеўскі Д.'' Арцём Ігнатавіч Вярыга-Дарэўскі і яго літаратурна-грамадская чыннасць // Полымя. 1929, № 6;
* ''Борковский С. А., Мальдис А. И.'' Поэтическое наследие Артемия Вериги-Даревского // Советское славяноведение. 1971, № 2;
* ''Кісялёў Г.'' Арцём Вярыга-Дарэўскі // Кісялёў Г. Загадка беларускай «Энеіды». Мн., 1971;
* БП, т. 2;
* ЭГБ, т. 2;
* АЗБ;
* {{крыніцы/Маракоў|РЛ|1|0|РЛ1-3|РЛ1-3}}
* ''Цвірка К.'' Арцём Вярыга-Дарэўскі (1816—1884) / К. Цвірка // Камяні тых сядзібаў : шляхі паэтаў XIX ст. — Мн., 2004. — С. 286.
* {{кніга|загаловак=Беларусь: Энцыклапедычны даведнік|адказны=Рэдкал.: Б. І. Сачанка і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=1995|старонкі=|старонак=800|isbn =985-11-0026-9|тыраж=5000}}
 
{{DEFAULTSORT:Вярыга-Дарэўскі Арцём}}