Метр: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др r2.7.1) (робат дадаў: nah:Huehcan
др афармленне
Радок 1:
'''Метр''' (франц. {{lang-fr|metre,}} ад грэч. {{lang-el|métron }} — мера), — [[Адзінка вымярэння|адзінка вымярэння]] [[Адлегласць|адлегласці]] ў [[Метрычная сістэма мераў|метрычнай сістэме мераў]] і [[Міжнародная сістэма адзінак вымярэння СІ|Міжнароднай сістэме адзінак вымярэння СІ]]. Скарочанае пазначэнне: [[Беларуская мова|бел.]]: м, міжн.: m.
 
Метр роўны адлегласці, якую праходзіць [[святло]] ў [[вакуум]]е за прамежак [[час]]у, роўны <sup>1</sup>/<sub>299&nbsp;792&nbsp;458</sub> [[секунда (час)|секунды]].
Радок 10:
* як адна саракамільённая частка [[Парыж]]скага [[мерыдыян]]а (гэта значыць адна дзесяцімільённая частка адлегласці ад [[паўночны полюс|паўночнага полюсу]] да [[экватар]]а па паверхні [[геоід]]а на [[Геаграфічная даўгата|даўгаце]] [[Парыж]]а).
 
Першапачаткова за аснову было прынята першае азначэнне ([[8 траўня]] [[1790]], [[Французскі Нацыянальны сход]]). Аднак [[паскарэнне свабоднага падзення]] залежыць ад [[Геаграфічная шырата|шыраты]] і, такім чынам, [[маятнік]]авы эталон не досыць дакладны, Французская Акадэмія навук у [[1791]] прапанавала Нацыянальнаму сходу вызначыць метр праз даўжыню [[мерыдыян]]а. [[30 сакавіка]] [[1791]] гэтая прапанова была прынятая. [[7 красавіка]] [[1795]] [[Нацыянальны Канвент]] прыняў [[закон]] аб уводзінах [[Метрычная сістэма мераў|метрычнай сістэмы]] ў [[Францыі]] і даручыў камісіі, у якую ўваходзілі [[Кулон]], [[Лагранж]], [[Лавуазье]], [[Лаплас]] і іншыя навукоўцы, выканаць працы па эксперыментальным азначэнні [[Адзінка вымярэння|адзінак]] [[даўжыня|даўжыні]] і [[маса|масы]]. Першы прататып эталона метра быў выраблены з [[Латунь|латуні]] ў [[1795]] [[год]]зе. Варта адзначыць, што [[адзінка вымярэння]] [[Маса|масы]] ([[кілаграм]], азначэнне якога было заснавана на [[масе]] 1 дм<sup>3</sup>³ [[вада|вады]]) таксама была прывязаная да азначэння метра.
 
У [[1799]] са [[Сплаў|сплаву]] 90&nbsp;% [[плаціна|плаціны]] і 10&nbsp;% [[ірыдый|ірыдыю]] быў выраблены [[эталон]] метра, даўжыня якога адпавядала адной саракамільённай частцы [[Парыж]]скага [[мерыдыян]]а. Пасля, аднак, высветлілася, што з-за няправільнага ўліку [[полюс]]нага сціску [[Планета Зямля|Зямлі]] эталон апынуўся карацей на 0,2&nbsp;мм; такім чынам, даўжыня [[мерыдыян]]а толькі прыблізна роўная 40&nbsp;000&nbsp;км.
 
Падчас кіравання [[Напалеон Банапарт|НапалеонНапалеона]]а [[Метрычная сістэма мераў|метрычная сістэма]] распаўсюдзілася па ўсёй [[Еўропа|Еўропе]]. Толькі ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], якая не была заваяваная [[Напалеон Банапарт|Напалеонам]], засталіся традыцыйныя [[Адзінка вымярэння|меры]] даўжыні: [[цаля]], [[фут]] і [[ярд]].
 
У [[1889]] быў выраблены больш дакладны міжнародны эталон метра са [[Сплаў|сплаву]] [[плаціна|плаціны]] і [[ірыдый|ірыдыю]] з папярочным сячэннем ў выглядзе [[Літара|літары]] «X». Яго копіі былі перададзеныя на захоўванне ў краіны, у якіх метр быў прызнаны ў якасці стандартнай [[Адзінка вымярэння|адзінкі]] даўжыні. Гэты эталон усё яшчэ захоўваецца ў [[Міжнароднае бюро мер і ваг|Міжнародным бюро мер і ваг]], хоць больш па сваім першапачатковым прызначэнні не выкарыстоўваецца.
Радок 22:
Сучаснае азначэнне метра ў тэрмінах [[час]]у і [[хуткасць святла|хуткасці святла]] было ўведзена ў [[1983]] [[год]]зе:
<blockquote>
* ''Метр  — гэта даўжыня шляху, які праходзіць святло ў вакууме за (1&nbsp;/&nbsp;299&nbsp;792&nbsp;458) секунды.''
</blockquote>