Макемаке (карлікавая планета): Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др r2.7.1) (робат дадаў: lb:(136472) Makemake
др clean up, replaced: ня → не , божышча → бажаство, сфэр → сфер, . → . (5), , → ,, typos fixed: мэтадам → метадам,   → using AWB (7893)
Радок 4:
|
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|+<font size="+1">'''2005&nbsp; FY<sub>9</sub></font>
|-
! align="center" bgcolor="#000000" colspan="2" | <br />
Радок 44:
Нягледзячы на тое, што Макемаке - даволі яркі аб'ект (прыкладна адна пятая ад яркасці Плютона), мноства значна менш яркіх аб'ектаў пояса Койпера было адкрыта да яго. Пошукі малых планет праводзяцца галоўным чынам адносна блізка да экліптыкі (да вобласці неба, па якой праходзіць бачны гадавы рух Сонца) з-за таго, што верагоднасць выявіць новыя аб'екты ў гэтай галіне максымальная. Па-відаць, Макемаке не быў знойдзены пры больш ранніх назіраннях гэтага ўчастка нябеснай сферы з-за яе высокай ладу і таму, што на момант свайго адкрыцця ён быў на вялікай адлегласці ад экліптыкі, у [[Сузор'е|сузор'і]] Паўночнага паўшар'я - Валасы Веранікі.
 
Яркасць Макемаке была дастатковая для таго, каб гэты транснептунавы аб'ект быў знойдзены яшчэ ў 1930 годзе, падчас пошукаў Плутона Клайдам Томбам. У гэтую эпоху Макемаке быў усяго на некалькі градусаў вышэй экліптыкі, недалёка ад мяжы паміж сузор'ямі Цяльца і Возніка , і меў зорную велічыню каля 16,0 . Аднак гэтая вобласць неба вельмі блізкая да [[Млечны Шлях|Млечнага Шляху]], і Макемаке было б амаль немагчыма знайсці на шчыльным зорным фоне. Пасля адкрыцця Плутона Томб працягваў свае пошукі яшчэ на працягу некалькіх гадоў, але так і няне змог знайсці ні Макемаке, ні іншых транснептунавых аб'ектаў.
 
=== Назва ===
Часовае абазначэнне 2005 FY было дадзена Макемаке пасля афіцыйнага адкрыцця. Да гэтага адкрыла аб'ект група астраномаў выкарыстала для яго кодавае назву «Пасхальны трусік», паколькі яго адкрыццё адбылося неўзабаве пасля [[вялікдзень|Вялікадня]].
 
У ліпені 2008 году, у адпаведнасці з правіламі МАС для класічных аб'ектаў пояса Койпера (Кьюбівана), 2005 FY было прысвоена імя божышчабажаство-творцы. Імя Маке-Маке, стваральніка чалавецтва і бога багацця з міфаў рапануйцаў, карэнных жыхароў вострава Вялікадня, было абрана збольшага для таго, каб захаваць сувязь аб'екта і Вялікадня.
 
== Арбіта і класіфікацыя ==
[[Выява:TheKuiperBelt Orbits 2003EL61 2005FY9.svg| right | thumb | 300px | Арбіты Макемаке (блакітная) і [[Малая планета Хаумеа|Хаумеа]] (зялёная), супастаўленне з арбітай Плутона (чырвоная) і экліптыкі (шэрая) . Перыгелій і [[афэлій]] адзначаны датамі праходжання. Палажэнне плянэтпланет на момант красавіка 2006 года адзначана сфэрамісферамі, ілюстравалымі адносны памер і розніцу ў альбеда і колеры]]
 
У 2009 годзе Макемаке знаходзіўся на адлегласці ў 52 а. а. ад Сонца, амаль у самой далёкай ад Сонца кропцы сваёй арбіты.Яго арбіта падобная з арбітай [[Малая планета Хаумеа|Хаўмеа]] сваім высокім нахілам (29 °) і ўмераным эксцэнтрысітэтам (каля 0, 16). Аднак арбіта Макемаке крыху далей ад Сонца па сваёй вялікай паўвосі і перыгелія. Яго арбітальны перыяд блізкі да 310 гадоў . Для параўнання, у Плутона ён складае 248 гадоў, а ў Хаўмеа - 283 году. Як Макемаке, так і Хаумеа ў пачатку XXI стагоддзя знаходзяцца высока над экліптыкай, на кутнім адлегласці каля 29 °, пры гэтым Макемаке рухаецца да свайго афэлія, якога дасягне ў 2033 г.
 
Макемаке класіфікуецца як к'юбівана; гэта азначае, што яго арбіта знаходзіцца на дастатковым выдаленні ад Нептуна, каб заставацца ўстойлівай на працягу ўсяго існавання Сонечнай сістэмы. У адрозненне ад плутына, якія знаходзяцца з Нептунам ў рэзанансе 2:3, класічныя аб'екты ў пэрыгеліі аддаляюцца на значнае адлегласць ад Сонца, у зоны, свабодныя ад гравітацыйных абурэнняў, якія ствараюцца Нептунам. Такія аб'екты валодаюць даволі нізкім эксцэнтрысітэтам (каля 0,2) і звяртаюцца вакол Сонцы па планэтападобныхпланетападобных арбітах (яны праходзяць блізка да плоскасці экліптыкі і амаль кругавыя, як у планет). Аднак Макемаке - член «дынамічна гарачага» класа класічных аб'ектаў пояса Койпера; гэта азначае, што ён мае высокі лад у параўнанні з астатнімі членамі групы. Магчыма, Макемаке знаходзіцца ў арбітальным рэзанансе 11:6 з Нептунам.
 
== Фізічныя характарыстыкі ==
Радок 72:
=== Атмасфера ===
[[Выява:EightTNOs.png|thumb|Макемаке ў параўнанні з Эрысам, Плутонам, Хаумеей, Седнай, Оркам, Кваварам, Варунай і Зямлёй.]]
Прысутнасць метану і, магчыма, азоту робіць верагодным існаванне на Макемаке часовай атмасферы, падобнай на тую, якая з'яўляецца ў Плутона ў пэрыгеліі . Азот, у выпадку яго наяўнасці, быў бы дамінуючым кампанентам гэтай атмасферы. Існаванне часовай атмасферы магло б даць натуральнае тлумачэнне дэфіцыту азоту на Макемаке: так як прыцягненне плянэтыпланеты слабей, чым у Плутона, Эрыса ці Трытона, то вялікая колькасць азоту, магчыма, было знесена планетарным ветрам; метан лягчэй, чым азот, і мае значна меншы ціск пара пры тэмпературах, пануючых на Макемаке (30-35 К), што і перашкаджае яго страце; вынік гэтых працэсаў - значна больш высокая канцэнтрацыя метану.
 
== Адсутнасць спадарожнікаў ==
На арбіце вакол Макемаке не было выяўлена ні аднаго спадарожніка. Пры гэтым любы спадарожнік з яркасцю хоць бы 1% ад яркасці Макемаке быў бы знойдзены, калі б знаходзіўся на кутнім адлегласці не бліжэй 0, арксекунды ад гэтай планеты . Гэта адрознівае Макемаке ад іншых буйных транснептунавых аб'ектаў, якія амаль усе валодаюць па меншай меры адным спадарожнікам: Эрыс - адным, Хаумеа - [[Спадарожнікі Хаумеа|двума]] і [[Малая планета Плутон|Плутон]] - [[Спадарожнікі Плутона|трыма]]. Мяркуецца, што ад 10 да 20% [[Транснептунавы аб'ект|транснептунавых аб'ектаў]] маюць адзін ці больш спадарожнікаў. Так як наяўнасць спадарожніка дазваляе простым мэтадамметадам вымераць масу аб'екта, адсутнасць спадарожніка ўскладняе атрыманне дакладных дадзеных аб масе Макемаке.
 
{{ТНА}}