Узбуйненне БССР: Розніца паміж версіямі

{{Тэма|назва=Тэрыторыя і насельніцтва БССР|[[1921]]: 52,4 тыс. км² - 1,5 млн. ч.<br/>[[1924]]: 110,6 тыс. км² - 4,2 млн. ч.<br/>[[1926]]: 126,3 тыс. км² - 4,9 млн. ч.<br/>[[1939]]: 223 тыс. км² - 10,2 млн. ч.<br/>[[1991]]: 207,6 тыс. км² - 10,3 млн. ч.}}▼

Пасля [[Рыжскі дагавор, 1921|Рыжскага дагавору]] этнічна беларускія землі былі падзеленыя на тры часткі — заходнюю ў складзе Польшчы, усходнюю ў складзе [[Савецкая Расія|Савецкай Расіі]] (перададзены у склад РСФСР яшчэ ў снежні 1919), і частку былой Мінскай губерні ў складзе ўласна БССР (6 паветаў — Бабруйскі, Барысаўскі, Iгуменскі, Мазырскі, часткова Мінскі і Слуцкі).▼

У 1920-я гг. тэрыторыя БССР два разы ўзбуйнялася за кошт усходніх этнічна беларускіх земляў. У снежні [[1923]] палітбюро ЦК РКП(б) пагадзілася з прапановай ЦБ КП(б)Б аб далучэнні да БССР "''роднасных ёй у бытавых, этнаграфічных і гаспадарча-эканамічных адносінах''" тэрыторыі, а менавіта Горацкі і Мсціслаўскі паветы Смаленскай губерні, [[Віцебская губернія|Віцебскую губерню]] цалкам і Гомельскую губерню цалкам за выключэннем чатырох паветаў былой Чарнігаўскай губерні. Аднак хутка спецыяльная камісія ЦВК СССР перагледзела рашэнне палітбюро. У выніку па-за межамі БССР пакідаліся Веліжскі, Невельскі, Себежскі паветы Віцебскай губерні, Гомельскі і Рэчыцкі паветы Гомельскай губерні і большая частка Мсціслаўскага павета Смаленскай губерні. Такім чынам, рашэнне аб узбуйненні было прынята ў [[Масква|Маскве]] і ў сакавіку [[1924]] яно было прынята ЦВК [[СССР]]. Рашэнне фармальна зацвердзіў VI надзвычайны з'езд саветаў БССР. Тэрыторыя БССР у выніку першага ўзбуйнення павялічылася да 110 584 км², а насельніцтва - да 4,2 млн. чалавек. 70,4% насельніцтва БССР складалі беларусы. Аднак Гомельскі і Рэчыцкі паветы заставаліся па-за межамі БССР. ▼

Пасля дзяржаўнага перавароту ў [[Польшча|Польшчы]] ў 1926 і пагаршэння адносін з СССР саюзнае кіраўніцтва вырашыла другім узбуйненнем БССР актывізаваць беларускі нацыянальны рух у [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] і паменшыць падтрымку польскіх улад насельніцтвам. Менавіта таму ініцыятарам другога узбуйнення БССР быў НКЗС СССР, які [[8 верасня]] [[1926]] прыняў пастанову аб неабходнасці настойваць у палітбюро ЦК ВКП(б), каб Гомельскі і Рэчыцкі паветы былі далучаны да БССР. Створаная камісія на чале з Я.Пэтэрсам знайшла на Гомельшчыне ў значнай ступені русіфікаванае насельніцтва. Аднак ЦК КП(б)Б здолеў пераканаць ЦК ВКП(б) аб неабходнасці далучэння Гомельшчыны да БССР. [[4 снежня]] 1926 на аб'яднаным пленуме Гомельскага губернскага і гарадскога камітэтаў КП(б)Б выступіў сакратар ЦК ВКП(б) М.Швернік, які праінфармаваў аб пастанове палітбюро далучыць Гомельскі і Рэчыцкі паветы да БССР. Такім чынам, адбылося другое узбуйненне БССР. У выніку другога узбуйнення тэрыторыя БССР павялічылася на 15 727 км², а насельніцтва - на 649 тыс. чалавек.▼