Парны лік: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др r2.7.1) (робат дадаў: ar:مثنى |
др clean up, replaced: {{*|а}} → а{{subst:націск}} using AWB (7893) |
||
Радок 1:
{{вызнч|1=
Падзел на адзіночны, парны і множны лік, магчыма, з'яўляецца перажыткам той далёкай эпохі, калі лічэнне рэдка ўжывалася на практыцы, і граматычных формаў, што азначалі "адзін", "два, пара" і "шмат", было досыць у большасці практычных выпадкаў.
'''Парны лік''' быў не толькі ў [[Індаеўрапейскія мовы|індаеўрапейскай сям'і]] моў, але і ў [[семіцкія мовы|семіцкіх мовах]], а таксама і некаторых іншых сем'ях. У пераважнай большасці сучасных індаеўрапейскіх моў парны лік знік, пакінуўшы толькі дзе-нідзе сляды свайго існавання. Сістэма парнага ліку ў індаеўрапейскай прамове была, верагодна, больш багатая формамі, чым яго сістэмы ў асобных індаеўрапейскіх мовах, хоць, несумнеўна, ужо ў эпоху прамовы была толькі адна форма для назоўнага, вінавальнага і клічнага склонаў ва ўсіх імянных асноў.
Адрозненне формаў роднага і меснага (Genitvus і Locativus) парнага ліку ў [[авестыйская мова|авестыйскай]] (у іншых індаеўрапейскіх мовах ёсць толькі адна форма для гэтых двух склонаў), а таксама прысутнасць у розных асобных індаеўрапейскіх мовах двух тыпаў канчатка для давальнага і творнага парнага ліку прымушаюць выказаць здагадку, што ў індаеўрапейскай прамове формы роднага і меснага, а таксама давальнага і творнага адрозніваліся паміж сабою і толькі ў асобных мовах супалі. Прычым розніца паміж родным і месным захавалася ў зэндзе, а розныя формы давальнага і творнага размеркаваліся па розных асобных мовах (гл. "[[Давальны склон]]"). Здагадкі гэтыя маюць толькі вядомую ступень верагоднасці і даказаны быць не могуць.
Радок 59:
*''1-я ас.:'' в{{oldrus|ѣ}}
*''2-я ас.:'' ва
*''3-я ас.'': спачатку было м.р. — я, ж.р. і сяр.р. — и. Затым: м.р. — она, ж.р. і сяр.р. — он{{oldrus|ѣ}} (аналагічна адпаведнаму ўказальнаму займенніку).
Радок 70:
''родн.-месн.'' ''(асаб.)'' наю; ваю; {{oldrus|ѣ}}ю, ''(указ.)'' тою, оною, сею <br />
''дав.-тв.'' ''(асаб.)'' нама; вама; има, ''(указ.)'' т{{oldrus|ѣ}}ма, он{{oldrus|ѣ}}ма, с{{oldrus|ѣ}}ма,
=== Парны лік дзеясловаў ===
'''Цяперашні час'''<br />
''1-я ас.'' несев{{oldrus|ѣ}}, станев{{oldrus|ѣ}}, знаев{{oldrus|ѣ}}, хвалив{{oldrus|ѣ}}<br />
''2-я і 3-я ас.'' несета, станета, знаета, хвалита
(У праславянскай і стараславянскай 3-я асоба мела адмысловы канчатак, аналагічны 2-й ас. мн.л.: несяце, станеце, ведаеце, хваліце)
'''[[Аорыст]]'''<br />
''1-я ас.'' несохов{{oldrus|ѣ}}, стахов{{oldrus|ѣ}}, знахов{{oldrus|ѣ}}, хвалихов{{oldrus|ѣ}}, быхов{{oldrus|ѣ}}<br />
''2-я і 3-я ас.'' несоста, стаста, знаста, хвалиста, быста
(3-я асоба аорыста ў праславянскай і стараславянскай: несосте, стасте, знасте, хвалисте, бысте)
'''[[Імперфект]]'''<br />
''1-я ас.'' несяхов{{oldrus|ѣ}}, хваляхов{{oldrus|ѣ}}, бяхов{{oldrus|ѣ}}<br />
''2-я і 3-я ас.'' несяста, хваляста, бяста.
(У стараславянскай:
Радок 93 ⟶ 92:
''1-я ас.'' нес{{oldrus|ѣ}}ахов{{oldrus|ѣ}}, стаахов{{oldrus|ѣ}}, знаахов{{oldrus|ѣ}}, хвал{{oldrus|ѣ}}ахов{{oldrus|ѣ}}, б{{oldrus|ѣ}}ахов{{oldrus|ѣ}}<br />
''2-я ас.'' нес{{oldrus|ѣ}}ашета, стаашета, знаашета, хвал{{oldrus|ѣ}}ашета, б{{oldrus|ѣ}}ашета)<br />
''3-я ас.'' нес{{oldrus|ѣ}}ашете, стаашете, знаашете, хвал{{oldrus|ѣ}}ашете, б{{oldrus|ѣ}}ашете)
'''Загадны лад'''
''1-я ас.'' нес{{oldrus|ѣ}}в{{oldrus|ѣ}}, стан{{oldrus|ѣ}}в{{oldrus|ѣ}}, знаив{{oldrus|ѣ}}, хвалив{{oldrus|ѣ}}<br />
''2-я і 3-я ас.'' нес{{oldrus|ѣ}}та, стан{{oldrus|ѣ}}та, знаита, хвалита
==Перажыткі парнага ліку ў сучаснай беларускай мове==
Радок 113 ⟶ 111:
*''Два солнца пом{{oldrus|ѣ}}ркоста, оба багряная стлъпа погасоста, и въ море погрузиста, и с ними молодая м{{oldrus|ѣ}}сяца, Олегъ и Святославъ, тьмою ся поволокоста.''
*''Ты, буи Рюриче, и Давыде! Не ваю ли вои злачеными шеломы по крови плаваша?''
''(Слова аб палку Ігараве)''<br />
*''Два брата беста по духу. (...) Имяста же любовь велику и нелицем{{oldrus|ѣ}}рну между собою''.
*''Многажда братия моливше ею <"братьев по духу">, еже смиритися има межи собою''
*'' Бывша два мужа некаа от великыхъ града того, друга себ{{oldrus|ѣ}}''.
''(Кіева-Пячэрскі патэрык)''
== Літаратура ==
| |||