Збіральніцтва: Розніца паміж версіямі

{{вызн|1='''Збіра́льніцтва}}''' — збіранне, здабыванне гатовых дароў прыроды, у асн. прадметаў харчавання і лекавых траў; самы старажытны занятак чалавецтва, што паслужыў у свой час вытокам земляробства. '''Збіральніцтва''' мала змянілася на працягу тысячагоддзяў і ў сваім архаічным выглядзе захавалася да нашага часу. Разам з тым прыкметна зменшыліся яго маштабы, што абумоўлена скарачэннем прыродных рэсурсаў, перш за ўсё — масіваў першабытных лясоў, балотных ландшафтаў, г.зв. няўдобіц, лугавін, а таксама безгаспадарчым умяшаннем чалавека ў экалагічнае асяроддзе. У традыцыйнай народнай гаспадарцы здаўна істотную ролю адыгрывалі збор лясных ягад, пладоў, грыбоў, лугавых траў (кармавых, лекавых, дэкаратыўных), караняплодаў, падсечка дрэў і нарыхтоўка раслінных сокаў, збіранне [[мёд]]у дзікіх пчол і інш. Кожны з гэтых заняткаў патрабаваў ведання мясцовай экалогіі, харчовых і лекавых якасцей тых ці інш. раслін, аптымальных тэрмінаў іх збору, спосабаў першаснай апрацоўкі, кансервацыі і ўжывання.

Шчодрасць лясных дароў рабіла іх даступнымі амаль для кожнага, яны не з'яўляліся ласункам для сельскага жыхара. Лясныя ягады — [[суніцы]], [[чарніцы]], [[брусніцы]], [[буякі]], [[маліна|маліны]], [[парэчка|парэчку]], [[агрэст]], [[ажына|ажыну]] — ужывалі часцей свежымі. Яны выкарыстоўваліся асобна і ў якасці складовых кампанентаў многіх кулінарных вырабаў — [[пірог|пірагоў]], [[варэнікі|варэнікаў]], [[кісель|кісялю]], [[кулага|кулагі]], розных напояў. Значную колькасць ягад нарыхтоўвалі уў запас: брусніцы парылі ў гаршках, ссыпалі ў кадушкі і бочкі, дадаючы прыправы; з іх рабілі сокі і павідла (на мёдзе); чарніцы часцей сушылі; [[журавіны]] захоўвалі замарожанымі, дадавалі ў [[квашаная капуста|квашаную капусту]], выраблялі з іх сокі і напоі. Ягады [[каліна|каліны]] і [[рабіна|рабіны]] збіралі позняй восенню, захоўвалі на гарышчах; суквецці каліны закладалі таксама ў стажкі разам з сенам, дзе яны вылежвалі пэўны тэрмін. У значным аб'ёме назапашвалі ў лесе [[груша|грушы]], [[яблык]]і, [[жолуд|жалуды]], [[арэхі]]. Грушы, як і жалуды, ссыпалі ў засекі свірнаў ці стопак, дзе яны даспявалі, сушылі уў пячах. Яблыкі разразалі на скрылькі, нанізвалі на суровыя ніткі, вязанкамі сушылі на сонцы; пад восень іх закладвалі уў стажкі сена, дзе яны захоўваліся нярэдка на працягу ўсей зімы.

Прыкметнае месца уў традыцыйнай гаспадарцы мела збіранне розных відаў [[грыбы|грыбоў]]. Перавагу аддавалі [[баравік]]ам, [[падасінавік]]ам (чырвонагаловікі), у вялікай колькасці збіралі [[абабак|абабкі]], [[махавік]]і, [[масляк]]і (казлякі), [[лісічкі]], [[апенькі]], [[рыжык]]і, [[зялёнка|зялёнкі]], [[ваўнянкі]]. 3 [[мухамор]]аў рабілі атруту для насякомых. У кожнай мясцовасці былі свае звычаі і асаблівасці ва ўжыванні тых ці інш. відаў грыбоў, у спосабах іх апрацоўкі і захавання. Большасць грыбоў ужывалі свежымі (смажанымі ці варанымі), значную частку закладвалі ў кадушкі на засол; баравікі, падасінавікі, абабкі сушылі ў запас. Сушаныя грыбы і ягады сяляне збывалі на мясцовых кірмашах, прадавалі скупшчыкам, якія развозілі іх далёка за межы [[Беларусь|Беларусі]], асабліва ў стэпавыя раёны [[Украіна|Украіны]].

У [[Палессе|Палессі]] і [[Паазер'е|Паазер'і]] яшчэ ў [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] сустракаўся своеасаблівы промысел — збор яек дзікіх птушак. Вясною ў нядзелю і па святах маладыя хлопцы гуртамі адпраўляліся ў [[Пінскія балоты]] збіраць яйкі дзікіх качак і гусей і «прыносілі іх столькі, колькі уў стане данесці кожны. Тады ва усейўсей вёсцы наладжвалася сапраўднае свята: у кожнай хаце дармавая яечня». Збіральніцтва займала прыкметнае месца ў народным жыцці і на працягу многіх стагоддзяў рэгулявалася звычаёвым правам. Паводле [[Статут ВКЛ, 1588|Статуту Вялікага княства Літоўскага (1588)]], сяляне захоўвалі права «ўступу» у дзяржаўныя і панскія лясы дзеля збору грыбоў, ягад, мёду дзікіх пчол і інш. Пазней яны паступова страчвалі такое права і павінны былі плаціць за яго чынш ці адрабляць на карысць землеўладальніка некалькі дзён у годзе.