Смаленская вайна: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
др clean up using AWB (7893)
Радок 1:
{{вызн|1='''Смаленская вайна 1632-1634 гадоў}}'''<ref name="Грыцкевіч">[[Анатоль Грыцкевіч]]. Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1632—1634 // Вялікае княства Літоўскае : Энцыклапедыя. У 2 т. Т.1 : Абаленскі—Кадэнцыя / Рэдкал. : Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. З.Э. Герасімовіч. — 2-е выд. — Мінск : БелЭн, 2007. — 668 с. : іл. ISBN 978-985-11-0393-1 - Старонкі 372-373.</ref>, {{вызн2|1='''Вайна Рэчы Паспалітай і Маскоўскай дзяржавы 1632—1634 гадоў}}''', {{вызн2|1='''Руска-польская вайна 1632—1634 гадоў}}''' вялася [[Расія]]й супраць Рэчы Паспалітай за [[Смаленск]]ую, [[Чарнігаў]]скую йі Северскую землі [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]<ref name="Грыцкевіч"/>. Адбывалася ў час [[Трыццацігадовая вайна|Трыццацігадовай вайны]] ў [[Заходняя Еўропа|заходняй Еўропе]]. Ваенныя дзеянні былі адкрытыя маскоўскім бокам [[10 верасня]] [[1632]] года і былі скончаныя [[4 чэрвеня]] [[1634]] года [[Палянаўскі мір, 1634|Палянаўскім мірам]].
 
У выніку вайны да Расіі адышоў горад [[Сярпейск]] і крэпасці Трубчэўск, Ахтурка і Лебядзін, а [[Уладзіслаў IV]] атрымаў 20 тыс. рублёў за адмову ад дамаганняў на маскоўскі прастол<ref name="Грыцкевіч"/> (ад тытулу "гаспадара ўсяе Русі").
Радок 14:
За кастрычнік—снежань 1632 маскоўскія войскі занялі гарады: Сярпейск, [[Дарагабуж]], Белы, Рослаў, Трубецк, [[Горад Старадуб|Старадуб]], Почап, [[Ноўгарад-Северскі]], Батурын, [[Горад Невель|Невель]], [[Горад Себеж|Себеж]], Красны і інш.
 
У снежні 1632 армія Шэіна дасягнула колькасці 32 тыс.ч. пры 151 гармаце<ref name="fn2">Таксама мелася 7 [[верхавая гармата|верхавых гармат]], аднак цяжкая артылерыя трапіла на фронт толькі ў сакавіку 1633</ref>. У студзені 1633 года маскоўскае войска пачало [[Аблога|аблогу]] Смаленска<ref name="Грыцкевіч"/>. Гарнізонам горада з 2 тыс. чалавек, якім ні ставала пораху, загадваў смаленскі падваявода князь [[Самуэль Друцкі-Саколінскі]]<ref>[[Вячаслаў Насевіч]]. Друцкія-Саколінскія // Вялікае княства Літоўскае : Энцыклапедыя. У 2 т. Т.1 : Абаленскі—Кадэнцыя - Старонка 603.</ref>. Аднак аблога сталася няўдалаю, бо польны гетман [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] [[Крыштоф Радзівіл]] перакінуў у горад падмогу<ref name="Грыцкевіч"/>. Яго войска, што стаяла ля вёсак Краснае йі Баева за 40 км ад Смаленска, налічвала разам з атрадам смаленскага ваяводы [[Аляксандр Гасеўскі|Аляксандра Гасеўскага]]<ref>Вячаслаў Насевіч. Гасеўскія // Вялікае княства Літоўскае : Энцыклапедыя. У 2 т. Т.1 : Абаленскі—Кадэнцыя - Старонка 516.</ref> 4,5 тыс. чалавек.
 
Ваенныя дзеянні адбываліся і на іншых кірунках, пераважна ў форме набегаў. Так, на паўднёвым кірунку войска Рэчы Паспалітай зрабіла паходы ў [[Себежскі павет]] і пад [[Пуціўль]] у канцы снежня 1632 — пач. студзеня 1633, прайграўшы баі на рацэ Арлее і пад Себежам; напады на Пуціўль (люты і май 1633), Старадуб (сакавік 1633), Ноўгарад-Северскі (красавік 1633); паход на Валуйкі і [[Белгарад]] запарожскага войска палкоўніка Я. Астраніна (чэрвень 1633). На пскоўскім кірунку маскоўскае войска зрабіла паходы: на [[Горад Полацк|Полацк]] (моцна разбураючы горад і наваколле, май—чэрвень 1633), на [[віцебск]]ія і ўсвяцкія землі. У чэрвені 1633 года маскоўскае войска захапіла [[Прапойск]], [[пасад]]ы [[Горад Мсціслаў|Мсціслава]] йі [[Горад Крычаў|Крычава]]<ref name="Грыцкевіч"/>.
 
===Пералом===
Пералом у ваенных дзеяннях адбыўся за летам—восеню 1633, калі быў здзейснены рад нападаў войскаў Рэчы Паспалітай, [[Запарожская Сеч|Запарожжа]] і крымскіх татараў на пскоўскім і паўднёвым кірунку, што, відавочна, мела на мэце адцягнуць увагу маскоўскіх ваеначальнікаў ад Смаленска.
 
Тымчасам, новаабраны кароль Рэчы Паспалітай Уладзіслаў IV сабраў войска пад [[Варшава]]й і вывеў яго ў паход ([[9 мая|9 траўнямая]] 1633) на дапамогу Смаленску. 25-тысячнае войска Рэчы Паспалітай падыйшло да Смаленска [[25 жніўня]] 1633. У выніку колькіх бітваў войска на чале з Уладзіславам IV у верасні адцясніла маскоўскае войска ад горада (таксама: [[бітва пры Пакроўскай гары, 1633|бітва пры Пакроўскай гары]]) і неўзабаве акружыла маскоўскі ўмацаваны табар пад Смаленскам. Да таго ж атрад, пасланы ЎладзіславамУладзіславам IV у Дарагабуж, знішчыў запасы харчавання, што прызначаліся рэзерву маскоўскага войска, якія выйшлі на дапамогу арміі Шэіна<ref name="Грыцкевіч"/>. Тым самым маскоўскі рэзерв запынілі пад Дарагабужам. Тымчасам, войска Рэчы Паспалітай было ўзмоцнена запарожскай арміяй (20 тыс.ч.; кам. гетман Т. Арандоранка).
 
Пасля 4 месяцаў баёў у акружэнні [[15 лютага]] 1634 года маскоўскі ваявода Міхаіл Шэін пачаў перагаворы аб умовах здачы і [[21 лютага]] падпісаў акт аб [[Ганаровая капітуляцыя|ганаровай капітуляцыі]] перад польным гетманам ВКЛ Крыштофам Радзівілам. Паводле ўмоваў здачы рэшткі маскоўскага войска (8 тыс. чалавек) адступалі да дзяржаўнай мяжы з асабістай зброяй, але пакідалі ўсе 123 гарматы, 129 штандараў<ref name="Грыцкевіч"/>, запасы і рыштунак, а таксама выдавалі ўсіх перабежчыкаў з войска Рэчы Паспалітай. 2 тыс. хворых і параненых маскоўскае войска пакінула ў табары. Па прыбыцці ў [[Горад Масква|Маскву]] Міхайлу Шэіна абвінавацілі ў здрадзе і пакаралі смерцю.