Вікіпедыя

Янка Запруднік: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
→‎Жыццяпіс: clean up, replaced: Йорк → Ёрк (2) using AWB (7893)
др clean up, replaced: а у → а ў (2), я у → я ў, асейск → асійск, траўня → мая, (1948)| → , 1948|, нар. 9 жніўня 1926 → {{ДН|9|8|1926}}, {{вызн2|1=Сяр using AWB (7794)
Радок 1:
'''Янка Запруднік''', да 1946 {{вызн2|1='''Сяргей Вільчыцкі}}''' (нар. [[{{ДН|9 жніўня]] [[|8|1926]]}}) – беларускі грамадска-палітычны дзеяч, гісторык, палітолаг.
 
==Жыццяпіс==
Сяргей Вільчыцкі нарадзіўся ў мястэчку [[гарадскі пасёлак Мір|Мір]] на Карэліччыне, калі гэтая частка Беларусі была пад уладай Польшчы. Бацькі, настаўнікі па адукацыі, гаспадарылі на зямлі. Паасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР сям’я Вільчыцкіх падлягала высылцы ў Сібір, але гэтаму перашкодзіў напад нацысцкай Германіі на СССР.
 
У гады нямецкай акупацыі Сяргей Вільчыцкі закончыў у Міры пачатковую школу (1942), затым у Баранавічах – прагімназію і тры курсы (з чатырох) гандлёвай школы (1943-44). Належаў да [[Саюз беларускай моладзі|Саюза беларускай моладзі]]. Набліжэнне савецкай арміі да Баранавіч вымусіла Сяргея Вільчыцкага да адыходу ў Германію: ён запісаўся ў дапаможную службу нямецкай авіяцыі (Luftwaffehelfer). За месяц да капітуляцыі Германіі быў пераведзены ў дывізію [[30 грэнадзёрская дывізія войскаў пры СС (Германія, 1918-1945)|"Беларусь"]] (пад камандаваннем [[Францішак Кушаль|Францішка Кушаля]]), якая напрыканцы красавіка [[1945]] перайшла ў [[Баварыя|Баварыі]] да амерыканцаў. Да траўнямая 1946 знаходзіўся ў лагеры ваеннапалонных у амерыканскай зоне акупацыі.
 
Сяргей Вільчыцкі пасля палону прыехаў у беларускі лагер для перамешчаных асобаўасоб у Рэгенсбургу, які ў ліпені 1946 быў пераведзены ў Міхэльсдорф. Як былому ваеннапалоннаму атрымаць статус перамешчанай асобы яму было немагчыма, таму давялося "згубіць" дакументы, з якімі яго адпусцілі з амерыканскага палону, і ўзяць прозвішча Яна Запрудніка з Вільні, што па нейкай прычыне пакінуў лагер. З гэтага часу Сяргей Вільчыцкі стаў Янкам Запруднікам, захаваўшы гэтае прозвішча на ўсё жыццё.
 
У лагеры дзейнічала Беларуская гімназія імя Янкі Купалы, якую Янка Запруднік скончыў у 1947. У студзені 1948 ён выправіўся ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытанію]], дзе працаваў на шахтах цэнтральнай Англіі. Удзельнічаў у грамадска-культурнай нацыянальнай працы, выданні часопіса беларускай моладзі [[Наперад!, (1948)|"Наперад!"]], далучыўся да дзйнасці Згуртавання беларусаў у Вялікай Брытаніі.
 
Неўзабаве Янка Запруднік атрымаў стыпендыю з [[Ватыкан]]а, дзякуючы гэтаму, у 1950-54 набываў вышэйшую адукацыю на гістарычным факультэце Лювэнскага універсітэтуўніверсітэту ([[Бельгія]]). Навучанне сумяшчаў з удзелам у грамадскай, культурна-асветніцкай працы беларускай грамады. Быў адным з арганізатараў беларускага маладзёжнага руху, у 1953-54 навучальным годзе старшыня Беларускага студэнцкага згуртавання ў Лювэне, стаў адным з ініцыятараў аднаўлення часопіса "Наперад!" і яго аўтарам. За гады навучання наведаў шэраг краін Заходняй Еўропы.
 
Пасля заканчэння універсітэтаўніверсітэта з адзнакай Янка Запруднік прыняў прапанову Амерыканскага камітэта вызвалення ад бальшавізму (ад 1956 – Амерыканскі камітэт вызвалення) і ў верасні 1954 пачаў працаваць журналістам [[Беларуская служба Радыё "Свабода"|беларускай секцыі радыёстанцыі "Вызваленне"]] ў [[Мюнхен]]е, у ліку беларускіх замежных навукоўцаў улучыўся ў працу Інстытута вывучэння СССР. У 1957 Янка Запруднік пераехаў у [[ЗША]], дзе працягваў працу ў [[Нью-Ёрк]]у да 1991 на той жа радыёстанцыі (ад 1964 – "Свабода"). У 1969 г. у Нью-Ёркскім універсітэце абараніў дысертацыю і атрымаў ступень доктара гістарычных навук. Выкладаў гісторыю Расіі і СССР у Квінскім каледжы Нью-Йорскага гарадскога універсітэтаўніверсітэта (1970-1975), гісторыю і сучасную палітыку Беларусі ў Калумбійскім універсітэце (1994).
 
==Творчая і навуковая дзейнасць==
Радок 19:
Яго высновы адрозніваліся ад канцэпцыі гісторыі беларускай дзяржаўнасці, якая існавала ў [[БССР]]. У працах "Савецкія канцэпцыі гісторыі Вялікага Княства Літоўскага" ("Запісы", 1974, кн. 12) і "Дзяржаўнасць Беларусі ў дасавецкую пару" ("Запісы", 1977, кн. 15) аспрэчваецца сцвярджэнне савецкіх гісторыкаў аб тым, што беларускі народ упершыню прыступіў да стварэння сваёй дзяржавы толькі пры савецкай уладзе. Янка Запруднік падкрэсліваў, што [[Першы Усебеларускі з'езд]] – важная веха дзяржаўнага будаўніцтва, разглядаў абвяшчэнне [[БНР]] як акт аднаўлення беларускай дзяржаўнасці, паказваў уплыў беларускага нацыянальнага руху на ўтварэнне БССР, якая ўзнікла ў процівагу БНР. Апублікаваў у доказ гэтага дакументы і матэрыялы З’езда ("Запісы", 1963, кн. 2; 1964, кн. 3; 1964, кн. 4) і разам з Томасам Бэрдам – Устаўныя граматы БНР ("Запісы", 1975, кн. 13).
 
У шэрагу артыкулаў "Беларускага зборніка" (1956, кн. 4; 1957 кн. 8; 1958, кн. 9; 1959, кн. 10), "Belorussian Review" (1956, no. 3; 1957, no. 4-5; 1958, no. 6; 1957, no. 7) і інш. публікацыях зроблена выснова аб "чужым" паходжанні бальшавізму на Беларусі, завяршэнні канфлікту 1920-х гадоў "паміж беларускімі нацыянал-камуністамі і расейскімірасійскімі бальшавікамі" масавымі неабгрунтаванымі рэпрэсіямі ў 1930-я гады, ператварэнні КПБ у правінцыяльную арганізацыю КПСС. Крытыкуецца нацыянальная палітыка КПСС і КПБ, ігнараванне нацыянальных беларускіх інтарэсаў, фармальнасць суверэнітэту БССР, абсалютная залежнасць ад партыйна-дзяржаўнага кіраўніцтва СССР.
 
==Бібліяграфія==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Янка_Запруднік"