Крыжовыя паходы: Розніца паміж версіямі

{{вызнч|1='''Крыжо́выя пахо́ды}}''' — агульная назва ваенна-палітычных кампаній, якія праводзіліся заходнееўрапейскімі феадаламі ў XI—XV стагоддзях пад рэлігійнымі лозунгамі{{крыніца?}} з санкцыі папскага прастолу. У вузкім сэнсе — серыя такіх паходаў на Блізкі Усход (1096—1270; прынята разлічаць 8 крыжовых паходаў) пачаткова з мэтай вызвалення тэрыторый, на якіх узнікла хрысціянства, з-пад улады «няверных», а фактычна і ў інтарэсах феадалаў Заходняй Еўропы, якія імкнуліся да набыцця новых земляў і прыгонных, новых прадметаў раскошы, і ў інтарэсах эканамічна развітых гарадоў Паўночнай Італіі, якія ўступілі ў фазу перадкапіталістычнага развіцця і былі зацікаўленыя ў развіцці гандлёвых сувязяў з краінамі Усходу. Перад пачаткам першага крыжовага паходу, на саборы ў горадзе Клермон (Францыя), у 1095 годзе, яго ўдзельнікі пакляліся вызваліць гроб гасподні ў Ерусаліме, у знак чаго нашылі на сваіх строях чырвоны крыж, адкуль паходзіць назва ўдзельнікаў усіх крыжовых паходаў — крыжакі. Папы дакляравалі ім адпушчэнне ўсіх грахоў, здзейсненых пад час крыжовых паходаў. Найбольш важныя з паходаў на Блізкі Усход: першы (1096—1099), самы паспяховы, у ходзе якога былі адваяваныя ў мусульманаў Палесціна з Ерусалімам (ізноў страчаны хрысціянамі ў 1187 годзе), Сірыя і частка Малой Азіі і створаныя першыя дзяржавы крыжакоў; і чацверты (1202—1204), які скончыўся разгромам і разрабаваннем Канстанцінопаля і стварэннем крыжацкіх дзяржаў на тэрыторыі Візантыйскай імперыі. З падзеннем крэпасці Ака (1291) крыжакі страцілі ўсе іх тэрытарыяльныя набыткі на Блізкім Усходзе, апроч астравоў Усходняга Міжземнамор'я, захопленых асманамі ў XVI стагоддзі. Нягледзячы на заваёўнічы і рабаўніцкі характар гэтых крыжовых паходаў і іх канчатковую няўдачу, яны паспрыялі паскарэнню эканамічнага і сацыяльнага развіцця краін Заходняй Еўропы, ідэйнай і культурнай кансалідацыі еўрапейскіх народаў, мадэрнізацыі іх побыту і светапогляду, азнаёмілі еўрапейцаў з навуковымі і тэхнічнымі дасягненнямі мусульманскіх краін, а таксама старажытнагрэцкайстаражытнагрэчаскай спадчынай.

Першы крыжовы паход быў аб'яўлены папамПапай рымскімРымскім [[Урбан II|Урбанам II]] ([[1095]]) з мэтаю адваявання свяшчэннага горада [[Іерусалім]]а і [[Свяшчэнная Зямля|Свяшчэнай Зямлі]] уў масульман. Пачынаўся як заклік аб дапамозе, і хутка ператварыўся план заваёўвання тэрыторый Блізкага ўсходу. [[Рыцар]]ы і [[сяляне]], ад розных краін [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропы]], адправіліся ў паход да Іерусаліма. У [[1099]] г. горад быў узяты, на яго падставе крыжаносцы ўтварылі дзяржаву [[Іерусалімскае каралеўства]]. Паход паказаў моц аб'яднанай Еўропы і стаў адзіным паходам, у адрозненні ад астатніх, які выканаў усе пастаўленыя мэты. Папства разглядала паход, як сродак навязвання каталіцызма, ператвараючы вайну ў хрысціянскую місію.

Першы крыжовы паход паспрыяў утварэнню [[Дзяржавы крыжакоў|дзяржаў-крыжакоў]] у [[Палестына|Палестыне]] і [[Сірыя|Сірыі]]: [[Эдэскае графства]], [[Антыёхскае княства]], Іерусалімскае каралеўства і [[Графства Трыпалі]]. У Заходняй Еўропе удзельнікіўдзельнікі паходу лічыліся за героеў. З цягам часу даўленне на масульман з боку крыжаносцаў і [[Візантыя|Візантыі]] аслабла. Первапачатковая палітычная няўстойлівасць вымушала ісламскія дзяржавы абараняцца ад агрэсіўных лацінскіх дзяржаў. Адносіны паміж імі заставаліся цяжкімі яшчэ на працягу некалькіх дзесяцігоддзяў, але Сірыя і [[Егіпет]] не збіраліся мірыцца з паражэннем ад крыжакоў, яны аб'ядналіся і пад кіраўніцтвам [[Саладзін]]а вярнулі сабе Іерусалім, што стала прычынай да наступных крыжовых паходаў.

Пачаты ([[1147]]—[[1149]]) ў адказ на захоп мусульманамі Эдэскага Графства, быў абвешчаны рымскім папампапай [[Яўген III|Яўгенам III]], і быў першы з крыжовых паходаў, які ўзначальвалі кіраўнікі дзяржаў, а менавіта [[Людовік VII]] ад [[Францыя|Францыі]] і [[Конрад III]] ад [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Германіі]]. Яшчэ ў Еўропе, войска падзялілася на дзве часткі, мінуўшы Візантыю і аказаўшыся ў [[Малая Азія|Малой Азіі]], яно было разбіта паасобку [[сельджукі|сельджукамі]]. Людовік і Конрад і астаткі іх войскаў дасягнулі Іерусаліма і ў [[1148]] г., удзельнічалі ў безвыніковым нападзе на [[Дамаск]]. Крыжовы паход на ўсходзе быў няўдалы для ўдзельнікаў еўрапейскай кампаніі і вялікай перамогай для мусульман. Гэта ў канчатковым выніку прывяло да падзення Іерусаліма і пачатку трэцяга крыжовага паходу ў канцы 12-ага ст. Тым часам, ва [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]], пачаўся першы з Паўночных крыжовых паходаў з мэтай гвалтоўнага хрышчэня язычніцкіх плямён.