Фердынанд I Габсбург: Розніца паміж версіямі

{{вызнч|1='''Фердына́нд I Га́бсбург}}''' ([[{{ДН|10 сакавіка]] [[|3|1503]]}} — [[{{ДС|25 ліпеня]] [[|7|1564]]}}) — аўстрыйскі эрцгерцаг з [[1521]], кароль рымлянаў з [[1531]], імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі з [[1558]].

У [[1547]] войскі Багеміі , паўсталі супраць Фердынанда пасля таго, як ён загадаў, ім выступіць супраць нямецкіх пратэстантаў. Пасля захопу Прагі з дапамогай іспанскіх сіл яго брата [[Карл V|Карла V]], ён прыняў зваротныя меры, абмяжоўваючы прывілеі гарадоў Багеміі і ўстанаўліваючы новую бюракратыю каралеўскіх службовых асоб, для кіравання гарадскімі ўладамі. Фердынанд быў выступаў супраць пераўтварэнняў. Дапамагаў каталіцкай царкве весці вайну супраць [[пратэстанства]]. Напрыклад, у [[1551]] ён запрасіў [[езуіты|езуітаў]] у [[Горад Вена|Вену]], і ў [[1556]] у Прагу. Нарэшце, у [[1561]] Фердынанд аднавіў Мітраполію Прагі, якая была папярэдне ліквідаваная з-за поспеху пратэстантаў. Фердынанд памёр у Вене, пахаваны ў Празе.

На венскiм кангрэсе [[1515]], у вынiку дыпламатычнай мiсii Мiкалая Радзiвiла (сына Мiкалая Старога), якi атрымаў за гэта тытул iмперскага князя, дасягнутая дамоўленасць аб шлюбе Фердынанда з [[Ганна Ягелонка|Ганнай Ягелонкай]], дачкой чэшскага i вянгеpскага каpаля Уладзiслава Ягелона, унучкай Казiмipа (шлюб заключаны у [[1521]]), i аб магчымасцi пераходу Чэхii i Венгpыi ад [[Ягелоны|Ягелонаў]] да [[габсбургі|Габсбургаў]]. [[Жыгімонт II Аўгуст]] быў двойчы ([[1543]]—[[1545]] i з [[1553]]) жанаты з дачкамi Фердынанда i Ганны Ягелонкi: Лiзаветай (1526—1545) i Кацярынай (1533—1572), адным з iнiцыятараў гэтых шлюбаў быў [[Мікалай Радзівіл Чорны]]. Пасля разгрома Венгрыi туркамi [[бітва пры Мохачы|пры Мохачы]] у 1526 i гiбелi свайго швагра [[Людовік II Ягелон|Людовiка II Ягелона]] Фердынанд абраны каpалём Чэхii i Венгpыi, што выклiкала серыю грамадзянскiх войн памiж прыхiльнiкамi яго i вянгерскага магната [[Я. Запольяі|Янаша Запольяi]], таксама абранага вянгерскiм каралём i падтрыманага [[Польскае каралеўства|Польшчай]]. Жорстка падавiу рух за незалежнасць Чэхii, спрыяў кансалiдацыi спадчынных уладанняў аўстрыйскiх Габсбургаў у адзiны дзяржаўны комплекс. Карыстаўся папулярнасцю уў “сепаратысцкай” часткi беларуска-лiтоўскага грамадства, якая бачыла ў Габсбургах процiвагу Польшчы. Яго паслы ў [[Вільня|Вiльнi]] у [[1528]] адзначалi, што лiтоўскiя [[паны-рада]] больш спрыяюць Габсбургам, чым палякi, апрача [[Канстанцін Астрожскі|Канстанцiна Астрожскага]], якi сiмпатызаваў Запольяi. Выхадцы з [[ВКЛ]] непасрэдна ўдзельнiчалi ў ваенных дзеяннях на баку Фердынанда, як, напрыклад, I. Перасветаў, якi ў [[1535]] быў нават яго паслом да малдаўскага гаспадара [[П. Рашэта|Пятра Рарэша]]. У [[1532]] [[Iлья Астрожскi]], насуперак рашэнням сойму ВКЛ, прапаноўваў Фердынанду выставiць уласныя ўзброеныя атрады для вайны з [[Асманская імперыя|Турцыяй]]. У [[1535]]—[[1539]] у батанiчным садзе Фердынанда ў Празе працаваў [[Ф. Скарына]], па некаторых звестках, быў ягоным асабiстым лекарам.