Люксембург: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
MerlIwBot (размовы | уклад)
др робат дадаў: lez:Люксембург
шаблон
Радок 1:
{{Дзяржава
{{Краіна1|
Назва |Беларуская назва = Люксембург |
|Арыгінальная назва ={{lang-lb|Groussherzogtum Lëtzebuerg}}<br />{{lang-fr|Grand-Duché de Luxembourg}}<br />{{lang-de|Großherzogtum Luxemburg}}
НазваУРоднымСклоне = Люксембурга |
|Родны склон =Люксембурга
НазваНаДзяржаўнайМове = Grand-Duché de Luxembourg<br/>Großherzogtum Luxemburg<br/>Groussherzogtum Lëtzebuerg |
|Сцяг =Flag of = Flag_of_LuxembourgLuxembourg.svg |200px
|Герб =Coat of Arms of Luxembourg.svg |200px
|Замест герба =
НацыянальныДэвіз |Дэвіз = ''Mir wëlle bleiwe wat mir sinn |''
Месцазнаходжанне = LocationLuxembourg.png |
|Назва гімна =Ons Hémécht (Наша Айчына)
АфіцыйнаяМова = [[Французская мова|Французская]], [[нямецкая мова|нямецкая]], [[люксембурская мова|люксембурская]] |
|Аўдыё =
Сталіца = [[Горад Люксембург|Люксембург]] |
|Форма праўлення =[[канстытуцыйная манархія]]
НайбуйнейшыГорад = Люксембург |
|Дзяржаўная рэлігія =
ТыпУраду = [[Вялікае княства]] |
|lat_dir =N |lat_deg =49 |lat_min =49 |lat_sec =0
ПасадыКіраўнікоў = [[Вялікі князь]]<br/>[[Прэм'ер-міністр]] |
|lon_dir =E |lon_deg =6 |lon_min =6 |lon_sec = 0
ІмёныКіраўнікоў = [[Вялікі князь Генрых]]<br/>[[Жан-Клод Юнкер]] |
Плошча |region = 2586 | = LU
|CoordScale =500000
МесцаУСвецеПаводлеПлошчы = 167-е |
|На карце =EU-Luxembourg.svg
АдсотакВады = нязначны |
|На карце2 =
ГодАцэнкіНасельніцтва = 2005 |
|Мова/Мовы =[[люксембургская мова|люксембургская]], [[французская мова|французская]], [[нямецкая мова|немецкая]]
МесцаУСвецеПаводлеНасельніцтва = 162-е |
|Заснавана =
Насельніцтва = 468 571 |
|Дата незалежнасці =[[9 чэрвеня]] [[1815]] г.
ШчыльнасцьНасельніцтва = 171 |
|Незалежнасць ад =[[Першая французская імперыя|Францыі]]
ГодАцэнкіВУП = 2005 |
|Сталіца = =[[Горад Люксембург|Люксембург]] |
МесцаУСвецеПаводлеВУП = 95 |
|Найбуйнейшыя гарады =[[Горад Люксембург|Люксембург]]
ВУП = $29,37 мільярду |
|Пасады кіраўнікоў =[[Спіс Вялікіх герцагаў Люксембурга|Вялікі Герцаг]] <br /> [[Спіс прэм'ер-міністраў Люксембурга|Прэм'ер-міністр]]
ВУПНаДушуНасельніцтва = $62 700 |
|Кіраўнікі =[[Анры, вялікі герцаг Люксембурга]]<br/>[[Жан-Клод Юнкер]]
Валюта = Еўра |
КодВалюты |Месца па плошчы = EUR |=167
|Плошча =2 586,4
ЧасавыПояс = [[Цэнтральнаеўрапейскі час|CET]] |
|Працэнт вады =няма
ЧасРозніцаUTC = +1 |
|Этнахаронім =
ЧасавыПоясУлетку = [[Цэнтральнаеўрапейскі летні час|CEST]] |
|Месца па насельніцтву =168
ЧасРозніцаUTCУлетку = +2 |
|Насельніцтва = 468 571 | =
НезалежнасцьПадзеі = &nbsp;- Абвешчаная |
|Год ацэнкі =
НезалежнасцьДаты = <br/> [[1815]]|
|Насельніцтва па перапісу=502 207
ДзяржаўныГімн = Ons Heemecht |
|Год перапісу =2010
АўтамабільныЗнак = ? |
|Шчыльнасць насельніцтва =171
ДаменВерхнягаУзроўню = lu |
|Месца па шчыльнасці =
ТэлефонныКод = 352 |
|ВУП (ППЗ) = 64,306 млрд<ref name="IMF">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=67&pr.y=17&sy=2010&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=137&s=NGDPD%2CNGDPDPC&grp=0&a=1 Международный валютный фонд (2010)]</ref>
Дадаткі =
|Год разліку ВУП (ППЗ) = 2010
|Месца па ВУП (ППЗ) =98
|ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва=
|Месца па ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= 128 806<ref name="IMF"/>
|ВУП (намінал) =
|Год разліку ВУП (намінал)=
|Месца па ВУП (намінал) =
|ВУП (намінал) на душу насельніцтва=
|Месца па ВУП (намінал) на душу насельніцтва=
|ІРЧП =
|Год разліку ІРЧП =
|Месца па ІРЧП =
|Узровень ІРЧП =
|Авіякампанія =
|Валюта = =[[Еўра]] |(EUR, код 978)
|Дамен/Дамены =[[.lu]], [[.eu]]
Дадаткі |ISO =
|Тэлефонны код =352
|Часавы пояс =+1
|Заўвагі = <references />
<!-- |Без сцяга і герба=* -->
<!-- |Без гімна=* -->
}}
 
'''Люксембург'''  — малая краіна [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропы]] без выхада да мора.
 
== Гісторыя ==
У канцы VII ст. насельніцтва тэрыторыі сучаснага Люксембурга было хрышчона дзякуюча прападобнаму Віліброрду, які заснаваў там манастыр бенедыктаўцаў. У Сярэднявечча зямля ўваходзіць спачатку ў склад франкскага каралеўства [[Аўстразія|Аўстразіі]], потым у [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэнную Рымскую імперию]], а пасля - — у [[Латарынгія|Латарынгію]]. У [[963]] годзе ён адтрымаў незалежнасць у выніку абмена стратэгічнымі тэрыторыямі. Справа ў тым, што на яго тэрыторыі змяшчаецца замак Лісілінбург (Маленькая крэпасць), які паклаў пачатак дзяржаве. На чале гэтага маленькага ўладання стаяў Зігфрыд. Яго нашчадкі крыху пашырылі сваі тэрыторыі дзякуючы войнам, палітычным шлюбам, спадчынам і дамовам. У [[1060]] годзе Конрад быў аб'яўлены першым графам Люксембурга. Ягоная прапраўнучка стала вядомай уладаркай Эрмезіндай, а яе праўнук Генрых VII, у сваю чаргу, быў імператарам Свяшчэнной Рымскай Імперыі з [[1308]] году. У [[1354]] графства Люксембург стала герцагствам. Але ў [[1443]] [[Елізавета Герлітц]], племеніца імператара Св. Рымскай імперыі Сігізмунда, была вымушана саступіць гэтае ўладанне Філіпу III, герцагу [[Бургундыя|Бургундыі]].
 
У [[1477]] Люксембург перайшоў дынастыі Габсбургаў, а пад час падзела імперыі [[Карл V Габсбург|Карла V]] тэрыторыя апынулася пад уладай [[Іспанія|Іспаніі]]. Калі [[Нідэрландская буржуазная рэвалюцыя|Нідэрланды пачалі паўстанне]] супраць [[Філіп II, кароль Іспаніі|Філіпа II, караля Іспаніі]], Люксембург захоўваў нейтралітэт. У выніку гэтай рэвалюцыі герцагства перайшло пад уладу паўстаўшай краіны. Пачатак [[Трыццацігадовая вайна|Трыдцацігадовай войны]] ([[1618]]-[[1648]]) прайшло досыць спакойна для Люксембургу, але пасля ўступлення ў яе Францыі ў [[1635]] ў герцагства прыйшлі сапраўдная бяда і разарэнне. Акрамя гэтага, [[Вестфальскі мір]] (1648) не прынёс спакою ў Люксембург - — гэта адбылося толькі ў [[1659]] годзе ў выніку заключэння [[Пірэнейская дамова|Пірэнейскай дамовы]]. У [[1679]]-[[1684]] гадах [[Людовік XIV, кароль Францыі|Людовік XIV]], паступова заваёўваў Люксембург, але ўжо ў [[1697]] годзе Францыя передала яго Іспаніі. Пад час [[Вайна за іспанскую спадчыну|Вайны за іспанскую спадчыну]] Люксембург разам з [[Бельгія|Бельгіей]] перайшоў да [[Габсбургі|Габсбургаў]], якія зараз правілі [[Аўстрыя|Аўстрыей]]. Праз шэсць год пасля пачатку [[Вялікая французская рэвалюцыя|Французской Ревалюцыі]] Люксембург зноў перейшоў да Францыі. Ранейшая тэрыторыя была падзелена на тры дэпартамента, у якіх дзейнічала канстытуцыя Дырэкторыі. Сяляне Люксембурга папалі пад дзеянне антыцаркоўных мер французскага ўраду, а ўвядзенне вайсковай павінасці ў [[1798]] прывяло да паўстання ў Люксембурге, якое было жорстка подаўлена.
 
С падзеннем Напалеона французскае ўладарства ў Люксембургу скончылася, яго лёс быў вырашаны Венскім Кангрэсам [[1815]] году: Люксембургу быў дараваны статус Вялікага герцогства з Вільямам I (прадстаўніком [[Аранская дынастыя|дынастыі Аранскіх-Насау]], каралём Нідэрландаў) на чале. Люксембург захоўваў аўтаномію, а сувязь з Нідэрландамі была хутчэй намінальная - — толькі таму, што герцагства лічылася асабістым уладаннем Вільяма. Тэрыторыя таксама ўваходзіла ў склад Германскай Канфедэрацыі, і на яе тэрыторыі быў расквартыраваны прускі гарнізон. Уладаранне Вільяма было дастаткова жорсткім, бо ён успрымаў насельніцтва герцагства як асабістую ўласнасць і абкладаў іх вялікімі падаткамі. Зразумела, што Люксембург у [[1830]] годзе падтрымаў бельгійскае паўстанне супраць Вільяма, і ў касірычніку гэтага ж года было аб'яўлена, што Люксембург - — гэта частка Бельгіі. Але Вільям не адмаўляўся ад сваіх правоў на гэтую тэрыторыю. У [[1831]] годзе [[Францыя]], [[Англія]], [[Расія]], [[Каралеўства Прусія|Прусія]] і [[Аўстрыя]] вырашылі, што Люксембург павінен застацца ў Вільяма I і вайці ў Германскую канфедэрацыю. Пры гэтым франкамоўнае насельніцтва было перавезена ў Бельгію. Такім чынам, да [[1867]] Люксембург знаходзіўся ў складзе Нідэрландаў на правах аўтаноміі.
 
У [[1842]] [[Вільям II]] падпісаў дамову з Прусіей, па якой Люксембург стаў удзельнікам Мытнага Саюзу. Гэты крок значна палепшыў эканамічнае і сельскагаспадарчае развіцце герцагства, былі вастаноўлена інфраструктура, з'явілася [[чыгунка]]. У [[1841]] Люксембургу была дарована [[канстытуцыя]], якая ўсёж не суадносілася з жаданнямі насельніцтва. Моцна паўплывала на аўтаномію французская рэвалюцыя 1848 году. Под яе ўплавам Вільям дараваў больш ліберальную канстытуцыю, у якой былі ўнесены змены ў [[1856]] годзе. З распадам канфедэрацыі ў [[1866]] Люксембург стаў поўносцью суверэнай дзяржавай. Афіцыйна гэта адбылося [[9 верасня]] [[1867]] году. Крыху раней, [[29 красавіка]] [[1867]], на міжнароднай канферэнцыі ў [[Лондан]]е паміж Расіей, Вялікабрытаніей, Францыей, Прусіей і шэрагам іншых дзяржаў была падпісана дамова аб статусе Люксембурга. Па Дамове карона Вялікага герцагства Люксембург празнавалася спадчыным уладаннем дома Насау, а само герцагства вызначалася як нейтральная дзяржава.
 
Пасля смерці [[Вільям III|Вільяма III]] ў [[1890]] годзе Нідэрланды засталіся без спадчыніка мужчынскага полу, таму Вялікае герцагства перайшло Адольфу, герцагу Насау, а затым і яго сыну Вільяму, які памёр у [[1912]] годзе. Яны за годы праўлення мала цікавіліся пытаннямі кіравання дзяржавай, затое Марыя Адэлаіда, дачка Вільяма, развіла там вялікую дзейнасць, што не было ацэніна насельніцтвам. У гады [[Першая Сусветная вайна|Першай Сусветнай войны]] Люксембург захоўваў нейтралітэт, але ўсё ж у [[1914]] годзе Германія яго акупавала. Па [[Версальскі мір|Версальскаму міру]] Марыя Адэлаіда была вымушана адаць кіраванне краінай сястрэ Шарлоце. У [[1940]] Германія другі раз акупавала Люксембург. Урад адмовіўся ісці на кампраміс з фашыстамі, таму ўвесь двор быў вымушаны эміграваць і жыць у выгнанні. Герцагства ўвайло ў склад [[Трэці Рэйх|Трэцяга Рэйха]]. У верасні [[1944]] адбылося вызваленне краіны. У тым жа годзе Люксембург увайшоў у Эканамічны Саюз з Бельгіей і Нідэрландамі ([[Бенілюкс]]). З уступам у [[НАТА]] ў [[1949]] годзе Вялікае герцагства Люксембург парушыла свой ваены нейтралітэт. У [[1964]] на прастол Люксембурга ўзышоў прынц Жан. У кастрычніку [[2000]] Жан адрокся ад прастолу, з-за старога ўзросту; на прастол узышоў яго сын Анры.
Радок 56 ⟶ 78:
 
== Геаграфія ==
 
== Насельніцтва ==
 
== Эканоміка ==
 
== Гл. таксама ==