Дзяк: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др clean up, replaced: ньн → нн, і]] у → і]] ў, а у → а ў, ня → не (3), зья → з'я, typos fixed: асобаў → асоб (2) using AWB (7893) |
|||
Радок 1:
'''ДЗЯК''' ({{lang-el|διακονος / diakonos}} — служэбнік), службовая асоба на [[Русь|Русі]], у [[ВКЛ]] і [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржаве]].
На Русі дзякі былі асабістымі слугамі [[князь|князя]], часта нават людзьмі нявольнымі, займаліся справаводствам пры княскім двары, іншым разам улікам у княжацкім скарбе, выконвалі дробныя адміністрацыйныя даручэнні князя ці больш высокіх службовых
== Дзякі ў Вялікім княстве Літоўскім ==
У ВКЛ дзяк, як раней на Русі, застаўся дробнай службовай асобай з аналагічнымі абавязкамі. Спачатку дзяка, па старой рускай традыціі, раз-пораз таксама звалі пісарам, але пасля пісарамі сталі зваць больш высокіх службовых
== Дзякі ў Маскоўскай дзяржаве ==
Радок 10:
На рускіх землях — у Маскоўскім княстве, пазней - у Рускай цэнтралізаванай дзяржаве дзячаства развівалася іншым шляхам. У пачатку рускай гісторыі дзякі з'яўляюцца ў вельмі несамавітым становішчы, быўшы асабістымі слугамі князя, прытым вельмі часта нявольнымі; яны захоўваюць княжую казну і вядуць пісьмовыя справы князя. У такой ролі існуюць дзякі ў XIII і XIV стагоддзях. Само слова «дзяк» становіцца агульнараспаўсюджаным толькі ў XIV стагоддзі; да таго часу ўжываецца яго рускі сінонім — пісар. Да з'яўлення дзякаў аналагічныя функцыі выконвалі [[мятальнікі]] (мяцельнікі).
Супрацьстаянне маскоўскіх уладароў з іншымі князямі і баярскім станам, вымусіла іх шукаць падтрымку ў стане дробных службоўцаў, што прычынілася да ўзвышэння дзякаў - пісьменных, але бедных і цалкам залежных ад волі князя. Ужо пры [[Іван III|Іване III]] дзякі, паводле [[Судзебнік, 1497|Судзебніка (1497)]], на шэрагу з баярамі займаюцца судаводствам. З утварэннем [[прыказ]]аў дзякі робяцца іх чальцамі ў якасці намеснікаў баяр, а пасля самі ўжо ўзначальваюць прыказы. У [[16 стагоддзе|16 ст.]] дзякі ўжо маюць важкую ролю
Тыя дзякі якія нездолелі прабіцца на вярхі тагачаснага маскоўскага грамадства, а засталіся дробнымі справаводцамі, былі аддзеленыя ад дзячаства і сталі звацца [[падзячы]]мі. Да стану падзяччых набліжаліся [[дзяк земскі|дзякі земскія]] - яны з'явіліся з арганізацыяй [[Іван IV|Іванам IV]] земскіх устаноў.
Буйны крокам ва ўзвышэнні дзякаў было пранікненне іх у Гасудараву Думу, гэта было вынікам
Узвышэнне значнасці дзякаў выклікала напады на іх з боку баярскай партыі, тым не менш узвышэнне дзякаў працягвалася, і ў 17 ст. яны складалі калі не самы бачны, то самы магутны элемент у шэрагах маскоўскай адміністрацыі, удзельнічаючы ва ўсіх важных справах, часам нават у якасці начальнікаў над баярамі (напрыклад у [[Прыказ Таемных спраў|Прыказе Таемных спраў]]). У канцы 17 ст. ўсіх дзякаў у Маскоўскай дзяржаве лічылася каля 100, служба іх узнагароджвалася грашыма, прычым памер жалавання
{{Царкоўная іерархія}}
|