Цеплыня: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Zmicier P. (размовы | уклад) Няма тлумачэння праўкі |
|||
Радок 1:
[[Выява:171879main LimbFlareJan12 lg.jpg|right||thumb|330px|Выява паверхні Сонца, атрыманая сонечным аптычным тэлескопам са спадарожніка Hinode]]
'''Цеплыня, цяпло''' - адна з формаў перадачы [[Энергія|энергіі]]. <br />
На мікраскапічным ўзроўні цеплыня - кінетычная частка [[Унутраная энергія|ўнутранай энергіі]] рэчыва, якая вызначаецца хаатычным рухам [[малекула|малекул]] і [[Атам|атамаў]] (т. зв. [[цеплавы рух]]), з якіх гэтае рэчыва складаецца. <br />
Мерай інтэнсіўнасці руху атамаў, г. зн. цеплыні, з'яўляецца [[тэмпература]].
==Фізічныя канцэпцыі==
Ажно да канца 18 стагоддзя цеплыню ўяўлялі як матэрыяльную субстанцыю. Лічылася, што [[тэмпература]] сістэмы вызначаецца колькасцю "каларычнай вадкасці" ці "цепларода", што ў ёй змяшчаецца. Б. Румфард (1751 - 1814), а пазней [[Джэймс Прэскат Джоўль|Дж. Джоўль]](1818 - 1889) і іншыя тагачасныя фізікі абверглі "каларычную" тэорыю даказаўшы,што цеплыня нічога не важыць і існуе магчымасць атрымліваць яе ў любой колькасці проста за кошт [[Сіла трэння|механічнага трэння]].<br />
Сучасная [[фізіка]] прытрымліваецца разумення цеплыні як [[Энергія|энергіі]] руху [[Атам|атамаў]] і [[Малекула|малекул]] рэчыва. ==Адзінкі вымярэння цеплыні==
Цеплыня, як адна з формаў [[энергія|энергіі]], у [[Міжнародная сістэма адзінак вымярэння СІ|Міжнароднай сістэме адзінак вымярэння СІ]] адзінкай [[Энергія|энергіі]] з'яўляецца [[джоўль]] [Дж]. Пазасістэмныя адзінкі вымярэння цеплыні:
* [[Калорыя]], '''1 кал = 4,1868 Дж''',<br />
* [[Калорыя|Тэрмахімічная калорыя]], '''1 кал. (тэрмахім.) = 4,1840 Дж''',<br />
* Брытанская цеплавая адзінка ([[Англійская мова|англ]]. BTU - "British thermal unit"), '''1 БТА = 1055,06 Дж'''
==Фізічныя разлікі==
Колькасць цеплныі абазначаецца вялікай літарай <math>Q</math> (ад [[Англійская мова|англ]]. quantity of heat - ""колькасць цеплыні"):<br />
:<math>Q = m \cdot c \cdot \Delta T</math><br />
дзе▼
▲дзе<br />
*:<math>m</math> - маса [кг],<br />
Радок 24 ⟶ 33:
==Крыніцы цеплыні==
Асноўнымі крыніцамі цеплыні з'яўляюцца [[Хімічная рэакцыя|хімічныя]] і [[ядзерная рэакцыя|ядзерныя рэакцыі]], а таксама розныя працэсы ператварэння [[Энергія|энергіі]]. <br />
Прыкладамі [[экзатэрмічная рэакцыя|экзатэрмічных]] рэакцый (хімічныя рэакцыі з выдзяленнем цеплыні) з’ўляюцца [[гарэнне]] і [[расшчапленне]] ежы. Амаль уся цеплыня, атрымліваемая Зямлёй забяспечваецца [[ядзерная рэакцыя|ядзернымі рэакцыямі]], якія працякаюць у нетрах Сонца.<br />
У цеплыню можна ператвараць і іншыя віды [[Энергія|энергіі]], напрыклад [[Механічная работа|механічную работу]] і [[Электрычнасць|электрычную энергію]].▼
▲У цеплыню можна ператвараць і іншыя віды [[Энергія|энергіі]], напрыклад [[Механічная работа|механічную работу]] і [[Электрычнасць|электрычную энергію]].<br />
Згодна [[Першы закон тэрмадынамікі|1-му закону тэрмадынамікі]] цеплавую [[Энергія|энергію]] (як і любую) можна толькі ператварыць у іншую форму, але нельга атрымаць “з нічога” ці знішчыць.
==Распаўсюджанне цеплыні==
[[Выява:Hot metalwork.jpg|right||thumb|270px|Распалены да чырвані метал аддае сваё цяпло асярооддзю ў асноўным выпраменьваннем]]
Распаўсюджанне цеплыні ([[цеплаабмен]]) адбываецца ў любых рэчывах і нават праз [[вакуум]] пры ўмове наяўнасці рознасці тэмператур.<br />
Вылучаюць тры элементарных віды цеплаабмена:<br />▼
*[[Цеплаправоднасць]] (кандукцыя) - перанос цеплыні ў адным целе.<br />▼
▲Вылучаюць тры элементарных віды цеплаабмена:
▲*[[Цеплаправоднасць]] (кандукцыя) - перанос цеплыні ў адным целе
▲*[[Канвекцыя]] - перанос цеплыні ў вадкасцях і газах, звязаны з рухам субстанцы
*Цеплавое [[выпраменьванне]] - працэс выпраменьвання і распаўсюджання ў прасторы [[энергія|энергіі]] ў выглядзе хваляў і элементарных часцінак.
| |||