Феномен: Розніца паміж версіямі

[[Выява:Streichholz.jpg|thumb|Гарэнне  — гэта назіраемая з'ява ці падзея і гэта ж  — феномен.]]

'''Фено́мен''' (ад {{lang-el|φαινόμενον}}  — «што з'яўляецца», «з'ява»)  — тэрмінпаняцце, якіякое уў самым агульным сэнсе азначае з'яву, дадзеную ў пачуццёвым сузіранні. У прыродазнаўчых навуках пад феноменам разумеецца назіраемаяназіраная з'ява ці падзея. У штодзённай мове ''фенаме́н''  — незвычайная з'ява, рэдкі факт, тое, што цяжка зразумець.

У філасофіі новага часу феномен перастае разглядацца як звычайнае адлюстраванне ідэі. Заслугоўвае ўвагі трактоўка феномена ў [[Джордж Берклі|Берклі]], [[Дэвід Юм|Юма]], [[Готфрыд Лейбніц|Лейбніца]]. У [[Імануіл Кант|Канта]] феномен  — гэта аб'ект, канстытуіраваны трансцэндэнтальным суб'ектам. Феномен выступае ў якасці прадмета магчымага вопыту ў даступных нам апрыёрных формах пачуццёвага сузірання. Феномен у Канта супрацьпастаўлены '''ноўмену'''  — непазнавальнай [[Рэч у сабе|«рэчы ў сабе»]].

Рашаючую ролю паняцце феномена іграе ў фенаменалогіі Гуссэрля[[Эдмунд Гусэрль|Гусэрля]]. Феномен у ГуссэрляГусэрля азначае не толькі дадзеныя ў сузіранні якасці рэчаў, але характарызуецца адзінствам сваіх зместаў. Сцвярджаецца наяўнасць чыстых зместаў свядомасці, якія могуць быць разгледжаны па-за іх узаемасувяззю з фізічным светам.

У прыродазнаўчых навуках феномен  — назіраемая з'ява ці падзея. Часта гэты тэрмін выкарыстоўваецца без разглядання прычын гэтай падзеі. Прыкладамі фізічных феноменаў могуць быць назіраемы феномен арбіты [[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяца]] ці феномен [[Ваганні|ваганняў]] маятніка.<ref>Jeremy Bernstein, <cite>A Theory for Everything</cite>, Copernicus, An imprint of Springer-Verlag, New York, 1996, hardback, ISBN 0-387-94700-0</ref>.