Вікіпедыя

Вільнюскі ўніверсітэт: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др clean up using AWB (7893)
Радок 17:
У 1735—1737 гг. пасаду рэктара займаў [[Кароль Бартольд]].
 
Віленская акадэмія была адзінай вышэйшай школай у ВКЛ. Да найбольш вядомых навукоўцаўвучоных, звязаных з гэтым перыядам вучэльні, належаць [[Мацей Сарбеўскі]] — паэт, які пісаў па-польску і па-лацінску, [[Войцех Віюк-Каяловіч]] — гісторык, [[Марцін Сміглецкі]] — аўтар папулярнага па ўсёй Еўропе падручніка логікі. Акадэмія была важным цэнтрам [[Контррэфармацыя|контррэфармацыі]] ў ВКЛ. У [[XVIII стагоддзі|XVIII ст.]] у акадэміі распрацаваныя правілы [[Літоўская мова|літоўскай мовы]] і ўпершыню распачаты друк на ёй у межах ВКЛ. У [[1753]] адкрытая абсерваторыя, а пры ёй — фізічны і астраномічны факультэты.
 
У [[1773]] [[Ордэн езуітаў]] быў скасаваны, а акадэмія перайшла ва ўладанне дзяржавы.
Радок 31:
Падпісаным [[4 красавіка|4]] (16) красавіка [[1803]] году [[Імператары расійскія|імператарам Расійскай імперыі]] [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандрам I]] актам Галоўная віленская школа пераўтворана ў Імператарскім Віленскім універсітэтам і робіцца цэнтрам адукацыі для васьмі губерняў — [[Віленская губерня|Віленскай]], [[Гродзенская губерня|Гродзенскай]], [[Мінская губерня|Мінскай]], [[Магілёўская губерня|Магілёўскай]], [[Віцебская губерня|Віцебскай]], [[Валынская губерня|Валынскай]], [[Падольская губерня|Падольскай]], [[Кіеўская губерня|Кіеўскай]].
 
Ганаровым папячыцелям і патронам універсітэту становіцца князь [[Адам Ежы Чартарыйскі|Адам Чартарыйскі]]. Некаторы час, да паўстання 1830—1831 гг., універсітэт зазнае час росквіту. Да найбольш вядомых навукоўцаўвучоных гэтага часу, звязаных з універсітэтам, належаць [[Ян Снядэцкі]], Анджэй Снядэцкі, [[Іаахім Лялевель]], Міхал Ачапоўскі, Сімонас Даўкантас і ЁзэфІозеф Франк. Вучыліся тут [[Адам Міцкевіч]], [[Юліуш Славацкі]]. Колькасць студэнтаў узрасла ад 290 у [[1804]] да 1321 у [[1830]]. У [[1823]] годзе вучэльня стала найбуйнейшай у Расіі і Еўропе, пераважаючы па колькасці студэнтаў [[Оксфардскі ўніверсітэт]].
 
Складаўся з 4 факультэтаў — фізіка-матэматычны, медыцынскі, маральна-палітычны (з багаслоўем), літаратурны з мастацтвамі. Было 32 кафедры, выкладалася 55 прадметаў. Да Універсітэта належылі: батанічны сад, анатамічны музей, клініка, фізічная і хімічная лабараторыі, бібліятэка на 60000 тамоў.
Радок 44:
 
=== Універсітэт Стэфана Баторыя ===
Па ўказу [[Юзэф Пілсудскі|Юзэфа Пілсудскага]] ад [[28 жніўня]] [[1919]] года ў Вільні быў заснаваны універсітэтўніверсітэт. [[11 кастрычніка]] [[1919]] года адбылося ўрачыстае адкрыццё ўніверсітэта Стэфана Баторыя ({{lang-pl|Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie}}), створаны [[28 жніўня]] [[1919]] года на загад [[Юзэф Пілсудскі|Юзэфа Пілсудскага]] на месцы былога Віленскага ўніверсітэта. Моваю выкладання ў міжваенны перыяд была выключна польская, таму ўніверсітэт успрымаўся як фарпост польскасці на шматэтнічным усходзе Другой Рэчы Паспалітай (т.зв. «[[Крэсы ўсходнія]]»). Універсітэт не быў цэнтральным у Другой Рэчы Паспалітай, найбольш славіўся факультэт польскай філалогіі - менавіта ён даў жыццё паэтычнай групе "Жагарыстаў", да якой належыў і [[Чэслаў Мілаш]].
 
Пасля перадачы восенню [[1939]] года [[Вільня|Вільні]] [[Літва|Літоўскай Рэспубліцы]] універсітэт быў на кароткі час літуанізаваны. Яго назва была змененая на ''Vilniaus Universitetas'', а літоўская мова ўпершыню была абвешчаная адзінай афіцыйнай мовай выкладання. Польскія традыцыі ўніверсітэта Стэфана Баторыя пераняў [[Торуньскі Універсітэтўніверсітэт Мікалая Каперніка]], які стваралі былыя прафесары з Вільні. Туды ж, у [[Горад Торунь|Торунь]], трапіла і большасць архіваў міжваеннага часу.
 
== Сучасны універсітэтўніверсітэт ==
[[Image:The Grand Courtyard of Vilnius University.Lithuania.jpg|thumb|150px|right|Вялікі двор універсітэта сёння]]
[[Image:The Grand Courtyard of Vilnius University and the Church of St. John.Lithuania.jpg|thumb|right|150px|Касцёл св. Янаў і званніца сёння]]
[[Image:Vilnius University.Observatory.jpg|thumb|150px|Універсітэцкая абсерваторыя]]
[[Image:Vilnius University.Commeorative bell.jpg|thumb|150px|Памятны звон у Вільнюскім універсітэце]]
[[Image:Vilnius University.Scheme of Central Campus .jpg|thumb|150px|Схема галоўных карпусоў Вільнюскага ўніверсітэта]]
Пасля перадачы восенню [[1939]] [[Вільня|Вільні]] [[Літва|Літоўскай Рэспубліцы]] ўніверсітэт на кароткі час быў цалкам літуанізаваны, назва змененая на ''Vilniaus Universitetas'', а літоўская мова абвешчаная адзінай афіцыйнай мовай выкладання. Аднак літоўскамоўнай прафесуры папросту не хапала, таму нейкі час з універсітэтам па-ранейшаму супрацоўнічалі польскія выкладчыкі, такім чынам польская мова заставалася ва ўжытку.
 
У [[1940]] годзе Літоўская Рэспубліка была далучаная да СССР, а ўніверсітэт рэфармаваны па ўзор савецкіх вышэйшых школ. Большасць польскіх і літоўскіх прафесараў звольнена. У часПадчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] ([[1943]]—[[1944]]) быў закрыты. З восені [[1944]] дзейнічаў як ВНУ савецкага тыпу — Вільнюскі дзяржаўны ўніверсітэт, з [[1955]] да [[1989]] імя дзеяча камуністычнага руху Вінцаса Міцкявічуса-Капсукаса. У [[1971]] Вільнюскі дзяржаўны універсітэтўніверсітэт ім.імя В. Капсукаса быў узнагароджаны [[Ордэн Працоўнага чырвонага сцягу|ордэнам Працоўнага чырвонага сцягу]]; у [[1979]] "за заслугі ў падрыхтоўцы спецыялістаў для народнай гаспадаркі, дасягненні ў галіне навуковых вынаходніцтваў і ў сувязі з 400-годдзем з дня заснавання" - [[Ордэн Дружбы народаў|ордэнам Дружбы народаў]]. У гэтыя часы ўніверсітэт быў тыповай правінцыйнай савецкай ВНУ. Галоўнай мовай выкладання стала руская, а па-літоўску выкладалася ў асноўным толькі адпаведная філалогія. Аднак паколькі ўніверсітэт меў рэспубліканскі статус, ён разросся да памераў сапраўднага вялікага ўніверсітэта з дастатковай колькасцю факультэтаў, на якіх навучалася больш за 5000 студэнтаў (прычым гэтая лічба ўвесь час павялічвалася).
[[Image:1 litas coin - Vilnius University.jpg|thumb|Вільнюскі ўніверсітэт на 1-літавай памятнай менеце (2004) адбітай ў гонар яго 425-годдзя]]
Прынятым ў [[1990]] годзе Статутам універсітэта зацверджана яго аўтаномія, а ў сувязі з набыццём Літоўскай Рэспублікай незалежнасці ўніверсітэт ізноў літуанізаваны - вярнуліся парадкі 1939 года з тагачаснай назвай і літоўскай мовай выкладання.
Радок 76:
 
==== Інстытуты ====
* Замежных моваўмоў
* Міжнародных зносінаў ды палітычных навук
 
Радок 86:
==== Бібліятэка ====
[[Image:Bronze door of Vilnius University library.Lithuania.jpg|thumb|100px|Дзверы ў бібліятэку з бронзавымі выявамі першай кнігі на літоўскай мове]]
Гісторыю ўніверсітэцкай бібліятэкі прынята вясці ад бібліятэкі іезуіцкага калегіюмукалегіуму, якая по тэстаменту вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] атрымала пасля яго смерці ([[7 ліпеня]] [[1572]]) вялікую колькасць кніг з яго прыватнай бібліяэткі.
 
У фондах бібліятэкі больш за 5,3 мільёнаў асобнікаў, сярод іх 178.306 выданых у [[XV стагоддзе|XV]] — [[XVIII стагоддзе|XVIII]] стст., звыш 250.000 рукапісных дакументаў (найстарэйшыя - з [[XIII стагоддзе|XIII]] ст.). Такім чынам, бібліятэка Вільнюскага ўніверсітэта з'яўляецца найбуйнейшай бібліятэкай Літоўскай Рэспублікі. У бібліятэцы больш за 27.000 чытачоў.
Радок 102:
* [[Юліюш Бардах]], прафесар Варшаўскага ўніверсітэта ([[1997]])
* [[Збігнеў Бжэзінскі]], урадавы прафесар ([[ЗША]]) ([[1998]])
* Эдуард Любімскі, прафесар [[Маскоўскі дзяржаўны Універсітэтўніверсітэт|Маскоўскага дзяржаўнага Універсітэта]] ([[2000]])
* ЮрыЮрый Сцяпанаў, прафесар, Расійская Акадэмія Навук ([[2002]])
* [[Аляксандр Кваснеўскі]], прэзідэнт [[Польшча|Польшчы]] ([[2005]])
* Ігар Новікаў, расійскі астраном, дырэктар Інстытуту тэарэтычнай астрафізікі ў [[Капенгаген]]е ([[2005]])
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Вільнюскі_ўніверсітэт"