Касцёл Маці Божай Ружанцовай і кляштар дамініканцаў (Гродна): Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Новая старонка: ''''Гродзенскі дамініканскі касцёл''' - помнік архітэктуры барока. Існаваў у [[Гродна|Гродн...'
 
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
'''Гродзенскі дамініканскі касцёл''' - помнік архітэктуры [[барока]]. Існаваў у [[Гродна|Гродне]] ў 1 - канцы 19 стагодзяў. Размяшчаўся на месцы скверыка па [[вуліца Савецкая, Гродна|вуліцы Савецкая]] паміж сучаснымі дамамі №6 і 8, якія захаваліся да нашых дзён.
 
Традыцыйна лічыцца, што касцёл дамініканцаў у Гродне заснаваны на падставе прывілея [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонта III]] у [[1632]], а ў [[1633]] касцёл ужо пабудаваны на фундацыю [[Фрэдэрык Сапега|Фрэдэрыка]] і Хрысціны Сапегаў. Тым не менш, пра дзейнасць гродзенскіх дамініканцаў у 17 ст. нічога не вядома.
Радок 5:
У [[1737]] прыёрам гродзенскіх дамініканцаў стаў Т.Ганусевіч, які пачаў “мураваць новы кляштар”, што дае падставу меркаваць, што дагэтуль існаваў драўляны кляштар пры мураваным касцёле. Касцёл быў асвячоны ў імя Прасвятой Дзевы Марыі Ружанцовай.
 
Аблічча касцёла дапамагае ўявіць "''Інвентар Гродзенскага касцёла і кляштара дамініканцаў 1830 года''" (захоўваецца ў Дзяржаўным гістарычным архіве [[Літва|Літвы]] ў [[ВільнюсВільня|Вільне]]е), у якім адзначана, што касцёл пабудаваны ў [[1708]], што хутчэй за ўсё з'яўляецца датай адной з рэканструкцый касцёла. У інвентары пазначана, што «''касцёл у плане прамавугольны э закруглением каля Вялікага алтара, з дзвюма вежамі і фацыятай паміж імі, з бабінцам... і дзвюма падоўжанымі капліцамі. Касцёл накрыты дахоўкай. Капліцы, якія дасягаюць вышыні паловы касцёла, накрытыя: адна — дахоўкай, другая — гонтам''».
 
Захаваўся таксама фотаздымак 2-й паловы 19 ст., на якім відаць галоўны фасад касцёла. Таксама касцёл адлюстраваны на малютку Н. Орды (на якім часта памылкова зазначаецца [[Касцёл Дабравешчання Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар брыгітак, Гродна|брыгіцкі касцёл]]).
Радок 15:
Інтэр’ер касцёла ўпрыгожвалі 11 алтароў з абразамі, выкананымі [[жывапіс]]ам. Туг жа знаходзіліся старадаўнія (магчыма, з 17 ст.) партрэты фундатараў касцёла — [[Сапегі|Сапегаў]]. У касцёле ў час літургіі выкарыстоўваліся шмат каштоўных рэчаў: больш за 100 сярэбраных манстранцыяў, пушак і келіхаў, звыш 200 падсвечнікаў, каядэлябраў і лямпаў, зробленых са шкла, металу і керамікі. Цікавым элементам інтэр'ера скарбніцы і сакрысціі былі 9 маляваных шафаў, якія да нашых дзён не захаваліся.
 
выДамініканскі касцёл быў адным з самых прыгожых у Гродне, пра што ў час наведвання горада напісаў [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Ю.У. Нямцэвіч]]. Уяўленне пра будынак кляштара, вымураванага ў 1737, дае чарцёж фасада шляхецкага пансіёна, які захаваўся ў Вільні. На гэтам чарцяжы ёсць праект перабудовы будынка дамініканскай школы пад пансіён, выкананы ў [[1836 г]]. Праект пададэены на фасадзе старога будынка, які існаваў да ажыццяўлення новага праекта. Гледзячы на фасад старой дамініканскай школы, можна адзначыць, што яна складалася з дзвюх частак. Правая, якая далучалася да касцёла, адрозніваецца ад левай часткі не толькі выразнасцю кампазіцыі фасада, але і вышыиёйвышынёй даху. Верагодна, гэта правая частка і ёсць пабудаваны ў [[1737]] г. «"мураваны новы кляшкляштар". Прыбудова левай часткі будынка была зроблена ў 1760-я гады, калі прыёрам гродзенскіх дамініканцаў быў айцец Людвіг Рыбінскі, які ахвяраваў на новы кляштар 5000 злотых і завяршыў будаўніцтва. Ахвяраваныя ім грошы вызначылі памер і лаканічнасць прыбудовы, у выніку чаго была пашырана плошча памяшканняў пад класы і ўзведэены тар>бровар.
Дамініканскі касцёл быў адным з самых прыгожых у Гродне, пра што ў час наведван- ня горада напісаў Ю.У. Нямцэвіч.
 
Уяўленне пра будынак кляштара, вымураванага ў 1737 г., можа даць чарцёж фасада шляхегнага пансіёна, які захаваўся ў Вильню¬се. На гэтам чарцяжы ёсць праект перабудо-
Старадаўні фасад вырашаны вельмі лака- нічналаканічна. Рытмічная вертыкаль галоўнага фаса¬дафасада адзначана вокнамі і лапаткамі паміж імі. Левая яго частка не мае вызначанай кампазіцыі», што звязана з вьггворчайвытворчай функцыяй памяшканняў гэтай часткі будьшка.
вы будынка дамініканскай школы пад пансіён, выкананы ў 1836 г. Праект пададэены на фасадзе старога будынка, які існаваў да ажыццяўлення новага праекта. Гледзячы на фасад старой дамініканскай школы, можна адзначыць, што яна складалася з дзвюх частак. Правая, якая далучалася да касцёла, адрозніваецца ад левай часткі не толькі выразнасцю кампазіцыі фасада, але і вышыиёй даху. Верагодна, гэта правая частка і ёсць пабудаваны ў 1737 г. «мураваны новы кляш- тар>.
Этапы будаўніцгва гэтай часткібудаўніцтва кляштарнага комплексу можна прасачыць іпрасачваюцца на планах горада. Так, наНа плане Гродна [[1753 г.]] дамініканскі комплекс адзначаны двума мураванымі будынкамі — касцёлам і далучаным да яго кляштарам, які выцягнуўся ўздоўж вуліцы[[вулица ВіленскайСавецкая, (сучаснаяГродна|вуліцы вул. Савецкая)Віленскай]] з паваротам на [[дзядзінец]]. Далей па Віленскай ішлі мяшчанскія дамы на дамінікансжімдамініканскім пляцы з тарцовай арыентацыяй фасадаў. На плане Гродна [[1795 г.]] фасад ужо падоўжваецца за кошт прыбудовы на месцы старых жылых дамоў.
Прыбудова левай часткі будынка была зроблена ў 1760-я гады. Валыняк піша, што ў гэты час прыёрам гродзенскіх дамініканцаў быў айцец Людвіг Рыбінскі, які ахвяраваў на новы кляштар 5000 злотых і завяршыў будаў- ніцтва. Памёр айцец Рыбінскі ў 1770 г. ў Няс- віжы. Ахвяраваныя ім грошы вызначылі па- мер і лаканічнасць прыбудовы, у выніку чаго была пашырана плошча памяшканняў пад класы і ўзведэены бровар.
 
Старадаўні фасад вырашаны вельмі лака- нічна. Рытмічная вертыкаль галоўнага фаса¬да адзначана вокнамі і лапаткамі паміж імі. Левая яго частка не мае вызначанай кампазіцыі» што звязана з вьггворчай функцыяй памяшканняў гэтай часткі будьшка.
Важкім элементам у планіроўцы комплек¬сукомплексу дамініканскага кляштара з’яўляецца буды¬накбудынак, які выцягнуўся ўздоўж вуліцы[[вулица Даміні-Даминиканская, Гродна|вуліцы канскайДамініканскай]]. Ён быў вымураваны ў 1780-я гады. На плане Гродна 1753 г. гэты будынак адзна¬чаныадзначаны як драўляны. Ён меў падоўжаную фор¬муформу з невялікай прыбудовай з боку дзядзінца. А на плане 1795 г. будынак ужо мае іншую канфігурацыю і без прыбудовы.
Этапы будаўніцгва гэтай часткі кляштарнага комплексу можна прасачыць і на планах горада. Так, на плане Гродна 1753 г. дамініканскі комплекс адзначаны двума мураванымі будынкамі — касцёлам і далучаным да яго кляштарам, які выцягнуўся ўздоўж вуліцы Віленскай (сучасная вул. Савецкая) з паваротам на дзядзінец. Далей па Віленскай ішлі мяшчанскія дамы на дамінікансжім пляцы з тарцовай арыентацыяй фасадаў. На плане Гродна 1795 г. фасад ужо падоўжваецца за кошт прыбудовы на месцы старых жылых дамоў.
 
Важкім элементам у планіроўцы комплек¬су дамініканскага кляштара з’яўляецца буды¬нак, які выцягнуўся ўздоўж вуліцы Даміні- канскай. Ён быў вымураваны ў 1780-я гады. На плане Гродна 1753 г. гэты будынак адзна¬чаны як драўляны. Ён меў падоўжаную фор¬му з невялікай прыбудовай з боку дзядзінца. А на плане 1795 г. будынак ужо мае іншую канфігурацыю і без прыбудовы.
Растлумачъщь зменуЗмену ў характары і планіроўцы будынкабудынкаў дапамагаепрасвятляе ліст П.Пірамовіча, сакратара Ізабэлы Браніцкай у Беластоку[[Беласток]]у, да сакратара ў [[Варшава|Варшаве. У гэгым лісце]], датава- нымдатаваным [[5 мая]] [[1782 г]]., У лісце гаворыцца: «''Днямі горад Гродна вельмі гарэў уначы ад агню, які ўзнік у жыдоўскім доме. Цэлая [[вуліца Замкавая, Гродна|вуліца Замкавая]] э палацамі пагарэла, усяго дамоў, якія загінулі ў вогнішчы, — 300. [[Фара Вітаўта|Касцёл фарны]] мураваны з усім, што ў ім было, пагарэў, дамініканскі апаліўся, але захаваўся, толькі ўнутраныя будынкі яго ўсе пагарэлі''". Такім чьінамчынам, у 1782 г. у выніку пажару драўляны будьшакбудынак, пазначаны на “ПланеПлане горада 1753 г.» згарэў.
 
Улічваючы гэты факт і тое, пгго ў 18 ст. вырасла патрэба ў адукаваных людзях, а да- мініканцы сталі вядучым ордэнам у галіне адукацыі пасля касацыі ў 1773 г. ордэна езуі- таў, пачалося будаўніцтва новага мураванага будынка на месцы драўлянага.
Мураваўся гэты будынак пры прыёру Людвіку Грьшцэвічу, які быў вядомым архі- тэктарам. Пасля вучобы ў Італіі Грынцэвіч вярнуўся на Беларусь і стварыў шэраг праек- таў фасадаў і алтароў у Забелах, Друі, Нясвіжы і інш. Адсутнічаюць прамыя доказы та¬га, што Грынцэвіч — бацька беларускага ба¬рака — з’яўляецца аўтарам праекта фасада мураванага будынка дамініканскага клягита¬ра. які быў пабудаваны ў 1780-я гады. Але як прыёр гродзенскіх дамініканцаў, ён не мог ухіліцца ад спакусы стварыць адзін э галоў- ных фасадаў новага кляштарнага будынка на пад начал енай яму тэрыторыі.