Цар: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
MerlIwBot (размовы | уклад)
др робат дадаў: bn:জার
абнаўленне звестак
Радок 1:
[[File:The_inscription_of_MostichThe inscription of Mostich.JPG|250px|right|thumb|«Надпіс Мосціча»  — эпітафія на помніку пач. 10 ст. у Балгарыі. Графічна вылучаны тытул балгарскіх цароў.]]
 
'''Цар''' (ад {{lang-la|Cæsar}}, {{lang-grc|Καῖσαρ|Kaĩsar}}): адзін з тытулаў [[манарх]]аў у ўсходнеславянскай і паўднёваславянскай традыцыі; тытул быў роўным [[імператар]]скаму тытулу, або абвяшчаўся роўным таму (гл. [[#Гісторыя|гісторыя]]).<ref>У пераноснай мове слова "«цар"» ужываецца для азначэння першынства, дамінавання: «леў — цар звяроў».</ref>
 
[[этымалогія|Этымалагічна]] слова «цар» (усходнесл. ''царь''; англ. ''tsar'', ''czar'') выводзіцца са слова «цэсар» (усходнесл. ''цҍсарь''), якое, у сваю чаргу, было выведзена з імені [[Цэзар]]а, першага рымскага імператара (пар. ням. ''Kaiser'' імператар). Сэнсава словы «цар» і «цэсар» з'яўляліся перакладам грэч. тытулу «васілеўс» (імператар)
 
Тытулы «цар» і «імператар» фактычна ўзыходзяць да той самай крыніцы і азначаюць той самы гісторыка-культурны аб'ект, але на розных мовах.<ref name="fnУспОт">Успенскі. Отзвуки концепции «Москва  — Третий Рим»...</ref>
 
== Гісторыя ==
Да 15 ст. словам «цар» у усходнеслав. тэкстах азначалі візантыйскіх імператараў, біблейскіх і наогул старажытных валадароў, з 13 ст. ― мангола-татарскіх ханаў<ref name="fnПлат">Платонаў. Лекцыі па гісторыі...гісторыі…</ref>.
 
У Балгарыі тытул «цар» з'явіўся ў 913, калі Сімяон I быў каранаваны на царства канстанцінопальскім патрыярхам. Да таго ж перыяду адносяцца і першыя вядомыя артыфакты з гэтай формай слова («надпіс Мосціча»). У Сербіі тытулам «цар» называліся некалькі валадароў у 14 ст. У маскоўскай літаратуры тытул у дачыненні да маскоўскіх вялікіх князёў пачалі ўжываць з 15 ст., а самі яны пачалі карыстацца гэтым тытулам з сяр. 15 ст. (гл. [[цары расійскія]]).
Радок 15:
 
== Тытулы царскай сям'і ==
''[[Царыца]]'' — асоба якая валадарыць, альбо жонка мужа цара.
 
''[[Царэвіч]]'' — сын цара або царыцы.
 
''[[Цэсарэвіч]]'' — [[спадчыннік]] [[мужчына|мужчынскага]] полу, поўны тытул ''Спадчыннік Цэсарэвіч''.