Рэпрэсіі ў СССР: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др clean up, replaced: ў У → ва У (4), . → ., ня → не (3), 1939 году → 1939 года, рамадзянаў → рамадзян, Юры → Юрый using AWB (8323)
Радок 1:
{{Змест злева}}
== Партыйныя чысткі 1921 годзе ==
«Чысткі» ўва УКП(б) (1921) былі праведзеныя ў час пераходу да «мірнага будаўніцтва». З партыі выключаны агулам каля 170 тыс.чалавек (каля 25% колькаснага складу).
 
У рамках агульнасавецкіх партыйных «чыстак» былі праведзеныя і «чысткі» ў КПБ(б) (15.8—25.10.1921), з партыі выключаныя 1495 сяброў (каля 25% кольк. складу).
 
== Партыйныя чысткі 1929—1931 гадоў ==
«Чысткі» ўва УКП(б) (1929—1931) пачаліся з пастановы XVI партканферэнцыі (23—29.4.1929, [[Масква]]), і фактычна былі скіраваныя супраць прыхільнікаў былых лідараў «правай апазіцыі» М. Бухарына і А. Рыкава, супраць праціўнікаў фарсіраванай [[Індустрыялізацыя і калектывізацыя ў БССР|індустрыялізацыі і калектывізацыі]], якіх было шмат у партыйным і савецкім кіраўніцтве, у тым ліку Беларусі і Украіны. Апроч гэтага, чысткі былі падштурхнутыя наспелымі ў кіраўніцтве УКП(б) зменамі погляду на нацыянальнае пытанне і на тагачасныя спосабы яго развязання ў СССР.
 
У Беларусі з восені 1929 была пачатая палітычная кампанія, скіраваная супраць Польшчы як «авангарду антысавецкіх сіл», супраць беларускіх некамуністычных дзеячоў у Польшчы, наогул супраць «беларускіх нацыянал-дэмакратаў (нацдэмаў)» за іх даўніманае імкненне да рэстаўрацыі капіталізму ў БССР.
Радок 14:
Адзначана, што тых, хто трапляў пад партыйную чыстку 1921 г., не пераследавалі. Галоўнымі аб'ектамі партыйных рэпрэсій 1929—1931 гадоў у БССР былі кадры Народнага камісарыяту асветы, які кіраваў усёй асветнай і культурнай дзейнасцю ў БССР.
 
У выніку гэтых «чыстак» прафесура ВНУ БССР стала складацца з беларусаў толькі на 15 %, а праца Інстытуту мовазнаўства была практычна спыненая з-за таго, што Інстытут застаўся практычна без кадраў (6 чалавек у лютым 1931<ref>Запрудскі… С.111.</ref>), выкарыстанне прац рэпрэсаваных мовазнаўцаў было забаронена.
 
== "Раскулачванне" ==
 
«Чысткі» ўва УКП(б) 1933—1934...
 
«Чысткі» ўва УКП(б) 1936—1938...
 
== Рэпрэсіі ў Заходняй Беларусі і Заходняй Украіне 1939—1941 гадоў ==
Рэпрэсіі супраць «класавых ворагаў» ажыццяўляліся (кастрычнік [[1939]] — чэрвень [[1941]]) ў рамках савецкай праграмы грамадска-палітычных і сацыяльна-эканамічных пераўтварэнняў (нацыяналізацыя, калектывізацыя і інш.) на землях [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] і Заходняй Украіны пасля іх інкарпарацыі ў верасні 1939 годугода. Наогул, рэпрэсіі супраць былых польскіх грамадзянаўграмадзян адбываліся незалежна ад нацыянальнасці, але ў адпаведнасці з сацыяльным складам насельніцтва гэтых земляў да 1939, большасць рэпрэсаваных склалі палякі. Стаўленне і дзейнасць кожнага асобнага чалавека звычайна не бралася пад увагу, арышты і дэпартацыі распаўсюджваліся на ўсіх грамадзян, якія ''падазраваліся'' ў нелаяльнасці да савецкай улады.
 
=== Масавыя арышты ===
Адным з першых рэпрэсіўных крокаў на былых польскіх тэрыторыях сталі масавыя арышты «сацыяльна небяспечнага элемента». Паводле сучасных даных, з верасня 1939 па чэрвень 1941 у заходніх абласцях [[БССР]] і УССР было арыштавана 107140 чалавек. Асобы беларускай нацыянальнасці складалі ў гэтай групе 8091 чал. (7,4 %), найбольшая колькасць беларусаў была арыштаваная на працягу 1940 г., агулам дасягнуўшы 4580 (6 %) .
 
=== Смяротныя пакаранні ===
Радок 32:
 
=== Дэпартацыі ===
Адным са сродкаў рэпрэсій у Заходняй Беларусі і Заходняй Украіне былі дэпартацыі насельніцтва ў аддаленыя рэгіёны Савецкага Саюза (Сібір і інш.). Гэтыя дэпартацыі, якія праводзіліся ў 1940—1941 гадах, закраналі людзей усіх нацыянальнасцяў, у тым ліку і беларусаў, дакладную колькасць якіх вызначыць немагчыма. Розныя ацэнкі вагаюцца ад 6% беларусаў і 4% «палешукоў»<ref name="fn1">Даныя польскага пасольства ў СССР (1942).</ref> беларусамі, да 7—8 %<ref name="fn2">Нататка Л. Берыі да I. Сталіна (15.1.1943), польскі гісторык Д. Бацькоўскі.</ref> і нават 13,4 % ад агульнай колькасці дэпартаваных з заходніх абласцей БССР і УССР.
 
 
==== Дэпартацыі ў Заходняй Беларусі ====
У Заходняй Беларусі дэпартацыі адбываліся ў чатыры этапы.
 
Першая дэпартацыя была здзейсненая 23 лютага 1940, калі былі вывезеныя 33749 асаднікаў і 17561 службоўцаў лясной варты. Агульная колькасць леснікоў-беларусаў складала 1540 чал. (8,1 %), а паводле даных савецкіх крыніц, сярод цывільных асаднікаў Заходняй Беларусі беларусы налічвалі 4,9 % (на люты 1940).
 
Другая дэпартацыя была здзейсненая 13 красавіка 1940, калі былі вывезены 26777 чалавек, галоўным чынам — паліцыянты, ураднікі, настаўнікі, святары, удзельнікі антысавецкага руху і сябры некамуністычных партый. Большасць дэпартаваных складалі палякі па нацыянальнасці.
Радок 54 ⟶ 53:
== Ацэнка маштабу рэпрэсій ==
 
Даследчык сталінскага перыяду гісторыі СССР А. В. Шубін спасылаючыся на звесткі КДБ СССР піша, што колькасць ахвяр сталінскага тэрору за 1930-1953 гг. склала крыху больш за 3,77 млн арыштаваных, з якіх 786098 чалавек былі растраляны, а астатнія накіраваны ў лагеры<ref>А. В. Шубин. Сталин И. В.//Большая энциклопедия Кирилла и Мефодия (на компакт-диске), 2005 г.</ref>. Тэлеканал "Еўраньюс" 30 кастрычніка 2007 г. паведаміў, што, згодна інфармацыі праваабарончых арганізацый, у 1920-50-я гг. было асуджана 4 млн чал. па палітычным матывам, 800 тыс было асуджана на растрэл. 1,5 млн асуджаных былі рэабілітаваны (некаторыя пасмяротна) падчас хрушчоўскай "адлігі"<ref>Рэпартаж "Еўраньюс" аб святкаванні дня памяці ахвяр палітычных рэпрэсій у Расіі. 30 кастрычніка 2007 г.</ref>. Аднак гэта інфармацыя няне ўлічвае тых, хто рана памер пасля доўгатэрміновага турэмнага альбо лагернага зняволення ці перасялення ў мясцовасць з горшымі кліматам і ўмовамі жыцця, хто скончыў жыцце самагубствам па прычыне ціску і цкавання, хто быў тайна забіты агентамі спецслужб. Таксама гэтыя лічбы няне ўключаюць тых, хто быў арыштаваны і зняволены ці расстраляны ў выніку рэпрэсій у пост-сталінскі перыяд гісторыі СССР. Да таго ж цяжка вызначыць адназначна хто быў ахвярай палітычных рэпрэсій, а хто - пакараным злачынцам. Таму падлічыць дакладную колькасць ахвяр рэпрэсій практычна няне ўяўляецца магчымым.
 
 
{{зноскі}}