Канстытуцыя СССР: Розніца паміж версіямі

'''Канстытуцыя СССР''' - асноўны закон [[СССР|Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]], якіх было 3: [[1924]], [[1936]] і [[1977]] гадоў.

 

Першая канстытуцыя была зацверджана [[II Усесаюзны з'езд Саветаў|Другім з'ездам Саветаў СССР]] у студзені [[1924]] года.

Дзяржаўны лад на базе [[Саветы|савецкай улады]] і [[Дыктатура пралетарыяту|дыктатуры пралетарыяту]], замацаваны ў Канстытуцыі 1924 гады, адлюстроўваў шматнацыянальны характар Савецкага Саюза. Прыняцце Канстытуцыі спрыяла прызнанню СССР замежнымі дзяржавамі. Па меры неабходнасці ў тэкст Канстытуцыі ўносіліся змены і дапаўненні.

Зацвярджэнне і змяненне асноў Канстытуцыі знаходзіліся ў выключнай кампетэнцыі З'езду Саветаў СССР. За саюзнай рэспублікай захоўвалася права выхаду з СССР, тэрыторыя магла быць зменена толькі з яе згоды. Ўсталёўвалася [[Грамадзянства СССР|адзінае саюзнае грамадзянства]]. Вярхоўным органам СССР аб'яўляўся [[З'езд Саветаў СССР]], выбіраўся ад гарадскіх Саветаў і ад губернскіх з'ездаў Саветаў. Пры гэтым ўсталёўвалася сістэма непрамых выбараў дэлегатаў з'езду. У перыяд паміж з'ездамі вярхоўным органам улады быў Цэнтральны Выканаўчы Камітэт (ЦВК) СССР, які складаўся з Саюзнага савета (які абіраўся з'ездам з прадстаўнікоў рэспублік прапарцыйна насельніцтву) і Савета нацыянальнасцяў (складзенага з прадстаўнікоў саюзных і аўтаномных рэспублік). У прамежках паміж сесіямі [[ЦВК СССР]] вышэйшым заканадаўчым органам быў Прэзідыум ЦВК СССР (выбіраўся на сумесным пасяджэнні палат), які мог прыпыняць дзеянне пастаноў з'ездаў саветаў саюзных рэспублік і адмяняць пастановы СНК СССР, [[Наркамат]]аў СССР, ЦВК і СНК саюзных рэспублік. ЦВК СССР фармаваў вышэйшы выканаўчы і распарадчы орган - [[Савет народных камісараў СССР]], у які ўваходзіў старшыня СНК, яго намеснікі і дзесяць наркамаў. Змена статусу саюзных рэспублік у працэсе стварэння СССР выявілася ў тым, што яны сталі часткай федэратыўнага саюза і траплялі ў падпарадкаванне яго органаў улады і кіравання. Юрысдыкцыя рэспубліканскіх органаў стала распаўсюджвацца на тыя сферы і пытанні, якія не складалі выключную кампетэнцыю Саюза. Інтарэсы рэспублік былі прадстаўлены ў структурах саюзных органаў (Прэзідыум ЦВК СССР, Савет нацыянальнасцяў) іх прадстаўнікамі. Па Канстытуцыі цэнтр атрымліваў значныя паўнамоцтвы для кантролю перыферыі. Канстытуцыя ставіла мэтай стварэнне новай палітычнай культуры - «пралетарскай па змесце і нацыянальнай па форме», і ўяўляла сабой кампраміс паміж камуністычнымі планамі ўсеагульнага аб'яднання і нацыянальнымі традыцыямі.

 

Другая канстытуцыя была прынятая [[VIII Усесаюзны з'езд Саветаў|VIII ўсесаюзным надзвычайным з'ездам Саветаў]] [[5 Снежня]] [[1936]], і дзейнічала да [[1977]] года. Неафіцыйныя назвы:'''«Сталінская канстытуцыя»''', радзей -'''«Канстытуцыя перамоглага сацыялізму»'''.

 

Вышэйшай заканадаўчай уладай у краіне аб'яўляўся двухпалатны [[Вярхоўны Савет СССР]], а ў перапынках паміж яго сесіямі - Прэзідыум Вярхоўнага Савета СССР. У канстытуцыі адсутнічала пасада аднаасобнага [[прэзідэнт]]а краіны, а функцыі «калектыўнага прэзідэнта» ўскладаліся на Прэзідыум Вярхоўнага Савета; прадугледжвалася роўнасць палат Вярхоўнага Савета і яго права ствараць следчыя і рэвізійныя камісіі па любым пытанні; замацоўвалася [[імператыўны мандат|адказнасць дэпутатаў перад выбаршчыкамі]] і права адклікаць тых, хто не апраўдвае аказаны ім давер. Урад краіны захоўвала сваю назву - [[Савет Народных Камісараў СССР]], але ў 1946 годзе яно было пераназвана ў [[Савет Міністраў СССР]]. Урад з'яўлялася вышэйшым выканаўчым органам, падсправаздачным Вярхоўнаму Савету і яго Прэзідыуму.

 

Трэцяя канстытуцыя была прынятая [[7 кастрычніка]] [[1977]] года [[Вярхоўны Савет СССР|Вярхоўным Саветам СССР]]. Яна замацавала [[аднапартыйная сістэма|аднапартыйную палітычную сістэму]] (артыкул 6) і ўвайшла ў гісторыю як «канстытуцыя развітога сацыялізму».

 

 

[[Катэгорыя:Канстытуцыі]]

 

[[ca:Constitució soviètica]]