Ізраіль: Розніца паміж версіямі

<td style="border-style:none; font-style: italic">{{lang-ar2|دولة إسرائيل}}<br /><small>''Да́ўлат Ісра’і́льІсра'і́ль''</small></td></tr>

'''ДЗЯРЖАВА ІЗРАІЛЬ''', '''Ізраіль''' – — дзяржава ў Азіі на [[Блізкі Усход|Блізкім Усходзе]], на ўсходнім узбярэжжы

[[Міжземнае мора|Міжземнага мора]].

Плошча – — 20,7 тыс. кв. км. У чэрвені [[1967]] года падчас т.зв. «Шасцідзённай вайны» '''Ізраіль''' акупіраваў новыя арабскія тэрыторыі. Пасля вяртання Егіпту Сінайскага паўвострава ў [[1982]] годзе і перадачы палесцінскіх тэрыторый у сектары Газа і на Заходнім беразе ракі Іардан Палесцінскай нацыянальнай адміністрацыі, якая была створаная ў адпаведнасці з палесціна-ізраільскімі дамоўленасцямі 1993-19951993—1995 гадоў, Ізраіль працягвае ўтрымліваць вялікую частку [[Заходні бераг ракі Іардан|Заходняга берагу]], уключаючы Усходні Іерусалім, і сірыйскія Галанскія вышыні.

Сталіца – — у студзені [[1950]] года кнесет абвясціў сталіцай заходнюю частку Іерусаліма, якая па Агульнай дамове 1949 года аб перамір'і паміж Ізраілем і Іарданіяй перайшла пад ізраільскі кантроль. У чэрвені 1967 года адразу пасля канца араба-ізраільскай вайны Усходні Іерусалім, акупіраваны, як і ўвесь Заходні бераг і іншыя арабскія тэрыторыі, быў заканадаўча ўключаны Ізраілем у склад сваёй тэрыторыі і аб'яднаны з заходняй часткай горада. [[30 ліпеня]] 1980 года кнесет абвясціў «аб’яднаныаб'яднаны» Іерусалім «вечнай і непадзельнай» сталіцай Ізраіля. Гэтая акцыя была асуджаная Саветам Бяспекі ААН (рэзалюцыя №478№ 478 ад 20 жніўня 1980). Большасць дзяржаў, у т.л. сталыя члены СБ ААН, афіцыйна не прызнаюць Іерусалім ізраільскай сталіцай. У то час як большасць ізраільскіх дзяржаўных устаноў находзіцца ў Іерусаліме, усе замежныя пасольствы размешчаныя ў Тэль-Авіве.

Афіцыйныя мовы – — іўрыт і арабская, шырока распаўсюджана англійская мова. Дзяржаўнай рэлігіяй з'яўляецца іудаізм, хоць у працэсе стварэння органаў улады Ізраіля паміж урадам і рабінатамравінатам было складзена дамова аб [[статус-кво]], якое вызначае размежаванне сфер дзейнасці свецкіх і рэлігійных інстытутаў. Апроч таго, 20 % жыхароў Ізраіля – — мусульмане, каля 2 % – — хрысціяне розных канфесій.

Насельніцтва – — 7,282  млн. чалавек (май [[2008]]). З іх 5,499  млн. чал. (76 %) – — яўрэі, 1,461  млн. чал. (19,9 %) – — арабы, з іх мусульман – — 1,142  млн. (83 % ад усіх арабаў), хрысціян – — 120 тыс. (9 % ад усіх арабаў), друзаў – — 115 тыс. (8 % ад усіх арабаў). Асоб іншых нацыянальнасцяў налічваецца 315 тыс. чал. (4 % насельніцтва). Рэпатрыянты з колішняга СССР – — 1,2  млн.чал. (17 %).

=== Беларусы у Ізраілі ===

Стварэнне Ізраіля было абвешчана 14 мая 1948 у адпаведнасці з рэзалюцыяй ГА ААН 181 (II) ад 29 лістапада [[1947]] аб падзеле Палесціны на дзве дзяржавы – — яўрэйскую і арабскую.

Ізраіль з'яўляецца рэспублікай парламенцкага тыпу. Краіна не мае канстытуцыі; яе замяняюць асноўныя законы дзяржавы і асобныя заканадаўчыя акты. Вышэйшы заканадаўчы орган – — кнесет (аднапалатны парламент з 120 дэпутатаў з 4-гадовымі паўнамоцтвамі), на чале якога - — спікер. Кіраўнік дзяржавы – — прэзідэнт, абіраны кнесетам на 7-гадовы тэрмін. Прэзідэнт мае прадстаўнічыя паўнамоцтвы.

Рэальная ўлада находзіцца ў руках урада, асноўныя рашэнні якога падлягаюць зацвярджэнню кнесетам. З 1996 па 2001 гады прэм'ер-міністр абіраўся прамым усеагульным галасаваннем. 7 сакавіка 2001 года кнесет аднавіў ранейшую выбарчую сістэму – — кіраўніком урада становіцца лідар партыі, якая перамагла на парламенцкіх выбарах, ён жа прадстаўляе новы кабінет міністраў на сцвярджэнне кнесету. Паколькі дагэтуль не адной ізраільскай партыі не атрымоўвалася заваяваць абсалютнай парламенцкай большасці (61 месца ў кнесеце), усе кабінеты фармаваліся на кааліцыйнай аснове.

У ліпені-жніўні 2006 у адказ на ўзброеныя вылазкі экстрэмістаў «Хізбалы» на ізраільска-ліванскай мяжы і ракетныя абстрэлы гарадоў у паўночнай частцы Ізраіля ізраільскае войска правяло буйнамаштабную ваенную аперацыю ў Ліване і падвергла масіраваным авіяналётам населеныя пункты і сродкі камунікацыі на ліванскай тэрыторыі. Не дасягнуўшы пастаўленых у пачатку вайны мэт, урад Ізраіля змушаны быў пагадзіцца на размяшчэнне на прымежнай з Ізраілем тэрыторыі пашыранага кантынгенту УСААНЛ і падраздзяленняў ліванскага войска ў адпаведнасці з рэзалюцыяй №1701№ 1701 СБ ААН і вывесці войскі з Лівана. Страты ізраільскага боку склалі 119 вайскоўцаў і 43 мірных жыхара.

У знешняй палітыцы Ізраіль арыентуецца на цесныя сувязі з ЗША. Адмысловыя адносіны паміж двума краінамі аформленыя ў 1981 «Мемарандумам аб паразуменні ў вобласці стратэгічнага супрацоўніцтва». ЗША застаюцца галоўным пастаўшчыком ваеннай дапамогі (у 2005 – — 2,862  млрд.дол.), асноўным контрагентам ва ўзгадненні падыходаў да рэгіянальных і міжнародных праблем, аказваюць палітыка-дыпламатычную падтрымку Ізраілю ў ААН і іншых міжнародных форумах.

Еўропа з'яўляецца для Ізраіля натуральным аб'ектам прыцягнення і найбуйнейшым гандлёвым партнёрам – — на яе долю прыпадае 31 % ізраільскага экспарту і каля 40 % імпарту. Галоўным раздражняльнікам у адносінах паміж Ізраілем і ЕС застаецца імкненне ЕС праводзіць энергічную лінію ў БУУ, якую Іерусалім успрымае як незбалансаваную, праарабскую.

Усталяваныя дыпадносіны ў поўным аб'ёме з трыма арабскімі дзяржавамі – — Егіптам (1979), Іарданіяй (1994) і Маўрытаніяй (1999). Апроч таго, Ізраіль да кастрычніка 2000 падтрымліваў адносіны з Марока і Тунісам на ўзроўні бюро па сувязях. У сувязі з абвастрэннем ізраільска-палесцінскага ўзброенага супрацьстаяння ў канцы 2000 гэтыя бюро былі зачыненыя, а Егіпет і Іарданія адклікалі сваіх паслоў з Тэль-Авіва. Пасля паспяховага чатырохбаковага (Ізраіль, ПНА, Егіпет і Іарданія) саміту ў Шарм аш-Шэйху 8 лютага 2005 Егіпет і Іарданія вярнулі паслоў у Ізраіль.

=== Дачыненні з Беларуссю ===

У 2001—2003 ізраільская эканоміка перажыла цяжкі крызіс, звязаны з узброенай канфрантацыяй з палесцінцамі, а таксама з неспрыяльнай кан’юнктурайкан'юнктурай сусветнага рынку высокіх тэхналогій. З канца 2003 дзякуючы пачатай былым тады міністрам фінансаў Б. Нетаньяху праграме выхаду з эканамічнага крызісу азначылася ажыўленне ў гаспадарчым сектары.

Рост ВУП у 2006 склаў 5 % (5,2 % у 2005), дасягнуўшы ў абсалютным выразе 145 млрд.дол. ЗША, а ў разліку на душу насельніцтва — 21 тыс.дол. Экспарт павялічыўся на 7,7 %, дасягнуўшы аб’ёмуаб'ёму 65,1 млрд.дол.; імпарт — 63,6 млрд.дол. (павелічэнне ў параўнанні з 2005 годам на 5,9 %). Дадатнае сальда знешнегандлёвага абарачэння склала 1,5 млрд.дол.

У краіне функцыянуе развітая сістэма аховы здароўя і сацыяльнага забеспячэння. Дзіцячая смяротнасць — адна з самых нізкіх у свеце (5,2 на 1 тыс. нованароджаных). Сярэдняя працягласць жыцця — 81 год у жанчын і 77 гадоў у мужчын. Аднак сур’ёзнайсур'ёзнай праблемай па-ранейшаму застаецца беспрацоўе, якая складае 8,8 % (10,1 % у 2004, 8,9 % у 2005).

Найбуйнейшае прафсаюзнае аб’яднаннеаб'яднанне — Усеагульная федэрацыя працаўнікоў Ізраіля (Гістадрут), якая валодае банкамі, прадпрыемствамі, страхавымі кампаніямі і т.п.