|
Руіны Ангкора займаюць плошчу каля 200 [[км²]] і расцягнуты на 24 км з [[захад | захаду]] на [[усход|ўсход]] і на 8 км з [[поўнач | поўначы]] на [[поўдзень]]. Усяго тут захавалася каля 100 [[палац]]аў і [[храм]]аў. У [[1992]] годзе Ангкор быў узяты пад эгіду [[ЮНЕСКА]].
Варотамі для падарожніка, які хоча ўбачыць гэта вялікае тварэнне старажытных архітэктараў, служыць сучасны горад Сіям Рыяп (па-кхмерскі «Перамога над сіямцамі»). Гэты турыстычны цэнтр, бурна развіваецца, мае міжнародны [[аэрапорт]] і мноства сучасных [[гатэль | гатэляў]]. Адлегласць ад цэнтра Сіям Рыяпа да галоўнага храмухрама комплексу — Ангкор-Ват — каля 5 км.
== Адкрыццё горада ==
== Відкриття міста ==
[[Выява:Henri Mouhot.jpg|міні|злева|250пкс|Анры Муо]]
У [[1850]] годзе, прасякаючы дарогу праз густыя камбоджыйскіякамбаджыйскія джунглі, французскі місіянер Шарль Эміль Буйво наткнуўся на разваліны вялікага старажытнага горада. Сярод іх ўзвышаліся руіны Ангкор-Вата, адной з найбуйнейшых у свеце рэлігійных святынь. Буйво пісаў:
{{Цытата|''Я выявіў велічныя руіны — усё, што засталося, па словах мясцовых жыхароў, ад каралеўскага палаца. На сценах, пакрытых разьбой знізу даверху, я ўбачыў выявы батальных сцэн. У бітве ўдзельнічалі людзі вярхом на слане, адны воіны былі ўзброеныя дубінкамі і дзідамі, іншыя стралялі з лука адразу трыма стрэламі.''}}
ДзесяцьПраз гадоўдзесяць празгадоў французскі натураліст Анры Муо прайшоў па маршруце Буйво і быў у не меншай ступені здзіўлены тым, што адкрылася яму на прагаліне сярод джунгляў. Ён убачыў, больш за сотню ватаў, або храмаў, самыя старажытныя з якіх належылі да [[IX стагоддзе|IX стагоддзя]], а пазнейшыя — да [[13 стагоддзя | XIII]]. Іх архітэктура змянялася разам з рэлігіяй, ад [[індуізм]]у да [[будызм]]у. Перад вачыма француза ажывалі сюжэты з індуісцкай міфалогіі. Статуі, рэльефы і разьбяныя ўпрыгажэнні адлюстроўвалі танцуючых дзяўчат, імператара вярхом на слане, які выпраўляў у бой свае войскі, і бясконцыя шэрагі Буд. Паведамленне Муо выклікалі мноства пытанняў: хто пабудаваў гэты цудоўны горад і якой была гісторыя яго росквіту і заняпаду?
==Гісторыя ==
Самыя раннія згадкі пра Ангкор у камбаджыйскіх [[летапіс]]ах адносяцца толькі да [[XV стагоддзе|XV стагоддзя]]. Пасля адкрыцця Муо пачалося вывучэнне невядомай раней старажытнай цывілізацыі.
Жыхарамі Ангкора былі [[кхмеры]], якія прапаведвалівызнавалі адзін з кірункаў індуізму, прынесены ў Паўднёва-Усходнюю Азію індыйскімі купцамі ў [[1 стагоддзе| I стагоддзі н.э.]] Навукоўцы дагэтуль здзіўляюцца з-за адсутнасці якіх-небудзь доказаў існавання гарадоў ці паселішчаў на гэтай тэрыторыі да [[7 стагоддзе| VII стагоддзя н.э.]], хоць да 1000 года да н.э. яна ўжо была густа заселена і тэхнічна развіта. Пасля гэтай даты надыходзіць сапраўдны росквіт [[кхмерскіякхмерская цывілізацыя | кхмерскіякхмерскай цывілізацыі]].
[[Выява:JayavarmanVII.JPG|міні|250пкс|Статуя Джаявармана VII]]
Кхмерскія дакументы былі напісаны на недаўгавечных матэрыялах — на пальмавым лісці і скурах жывёл, таму з часам яны рассыпаліся ў пыл. Таму, кабКаб сабраць звесткі аб гісторыі горада, археолагі звярнулі ўвагу на высечаныя ў камянях надпісы (іх налічваецца больш за тысячу). Большасць з іх зроблены [[кхмерская мова | кхмерскай мовемовай]] і на [[санскрыт|санскрыце]]. Менавіта з гэтых надпісаў удалося даведацца, што заснавальнікам кхмерскія дзяржаўнасці быў Джаяварман II, які вызваліў свой народ ад улады яванцаў напачатку [[IX стагоддзе|IX стагоддзя]]. Ён пакланяўся Шыве і заснаваў культ кіраўніка-бога. Дзякуючы гэтаму яго зямная ўлада была падмацавана творчай энергіяй Шывы.
Ангкор стаў гіганцкім [[мегаполіс]] ам і квітнеючайквітнеючым горадам з насельніцтвам агламерацыі больш аднагоза мільёнамільён чалавек. Урадлівая зямля давала тры ўраджаюўраджаі [[рыс]]у ў год, возера Танлесап было багатым на [[рыба | рыбу]], а густыя [[лес|лясы]] - багатыя на драўніну, неабходную для насцілу падлогі ў храмах і будаўніцтва галерэй.
Адносна заняпаду горада існуюць некалькі версій:
* Паводле першай, пасля рабавання Ангкора, учыненага ў [[1171]] годзе ваяўнічымі суседзямі кхмераў чамамі, Джаяварман VII страціў веру ў ахоўную сілу індуісцкіх багоў. Кхмеры сталі вызнаваць адну з форм будызму, што адмаўляе гвалт і абвяшчае пацыфісцкія прынцыпы. Змена рэлігіі прывяла да таго, што напад на Ангкор тайскага войсківойска ў [[1431]] годзе сустрэў слабы супраціў;
* Іншая ўзыходзіць да будыйскай легенды. Кхмерскія імператар быў так абражаны сынам аднаго саз жрацоў, што загадаў утапіць хлопчыка ў водах возера Танлесап. У адказ разгневаны бог вывеў возера з берагоў і затапіў Ангкор. Гісторыя пра затапленнізатапленне мае і навуковае абгрунтаванне. Паколькі ўсе будынкі горада, акрамя храмаў і палацаў, будаваліся з дрэва, то горад-мільянер патрабаваў значнай колькасці гэтага будматэрыялу, г.зн. значнай высечкі джунгляў. Высечка джунгляў парушыў баланс прыроды і вада ад ліўняў, якая раней ішла пад зямлю дзякуючы дрэвахдрэвам, стала сцякацца ў возера, якое з часам цалкам затапіла горад. Пасля джунглі вярнулі сабе ўсе заваяванаеадваяванае ў іх чалавекам.
== Гл. таксама ==
| 