Васіль III

Шаблон:Вызнч, (25 сакавіка 1479 — 4 снежня 1533) — Вялікі князь маскоўскі ў 1505—1533, сын Івана III Великого і Сафіі Палеолаг, бацька Івана IV Грознага.

Маскоўскія князі (1276—1598)
Даніл Аляксандравіч Юрый Данілавіч Іван Каліта Сямён Горды Іван II Красны Дзмітрый Данскі Васіль I Васіль II Цёмны Іван III Васіль III, жонка Алена Васільеўна Іван IV Грозны Фёдар Іванавіч Юрый Дзмітрыевіч Звенігародскі Васіль Касы Дзмітрый Юр’евіч Шамяка

Жыццё

Васілій не быў старэйшым сынам і стаў спадчыннікам ghfcnjke пасля смерці Івана Маладога у 1490 годзе і няміласці Дзмітрыя Іванавіча (сына Івана Маладога і ўнука Івана III) у 1502 годзе. Першы шлюб быў уладкаваны яго бацькам Іванам, які спачатку спрабаваў знайсці яму нявесту ў Еўропе, але скончыў справу выбарам з 1500 дзяўчын, прадстаўленых да двара для гэтай мэты са ўсёй краіны. Бацька першай жонкі Васілія Саламоніі, Юрый Сабураў, не быў нават баярынам. Род Сабуравых ідзе ад татарскага мурзы Чэта.

Паколькі першы шлюб быў бясплодны, Васілій дамогся разводу ў 1525 годзе, і ў пачатку наступнага (1526-га) года ажаніўся з Алене Глінскай, дачкой літоўскага князя Васілія Львовіча Глінскага. Першапачаткова новая жонка таксама не магла зацяжарыць, але нарэшце 25 жніўня 1530 года ў іх нарадзіўся сын Іван, будучы Іван Грозны, а затым і другі сын — Юрый.

Васіль памёр 3 снежня 1533 года ад заражэння крыві, выкліканага нарывам на левым сцягне.

Знешняя палітыка

У знешней палітыцы магчыма вылучыць некалькі накірункаў — казанскае, літоўскае, крымскае. Паходу на Казань ажыццяўляліся ў 1506, 1523 і 1524 гадах. У 1521 годзе было адбіта нападзенне на Маскву сумеснага крымска-казанскага войска, а ў 1527 годзе — крымскага войска Іслям-гірэя. На літоўскім накірунку ў выніку двух руска-літоўский войн (1507-1508 і 1512-1522) за маскоўскай дзяржавай былі замацаваны землі шэрагу вярхоўскіх княстаў, далучаных яшчэ яго бацькам Іванам III, далучаны смаленскія землі разам са Смаленскам. На бок рускіх перайшоў Міхаіл Глінскі.

Падчас свайго кіравання Васілій далучыў да Масквы Пскоў (1510), Смаленск (1514), Разань (1521), Ноўгарад-Северскі (1522).

Унутраная палітыка

У сваёй унутранай палітыцы Васілій III карыстаўся падтрымкай Царквы ў барацьбе з феадальнай апазіцыяй. У 1521 мітрапаліт Варлаам быў высланы з-за адмовы ўдзельнічаць у барацьбе Васілія супраць князя Васілія Іванавіча Шамячыча. Князёў Рурыкавічаў Васілія Шуйскага і Івана Варатынскага саслаў у выгнанне. Дыпламат і дзяржаўны дзеяч Іван Бярсен-Бяклемешаў быў пакараны ў 1525 з-за крытыкі палітыкі Васілія. Максім Грэк (публіцыст), Васіян Патрыкееў (дзяржаўны дзеяч) і іншыя былі асуджаныя па той жа самой прычыне ў 1525 і 1531. На працягу кіраванні Васілія III павялічылася зямельнае дваранства, улады актыўна абмяжоўвалі імунітэт і прывілеі баяраў.