'''Віцебскае паўстанне ([[12 лістапада]] [[1623]])''' — выступленне [[праваслаўе|праваслаўных]] гараджан [[Віцебск]]а супраць грэка-каталікоўуніяцкага (уніятаў)архіепіскага [[12Іасафат лістапада]]Кунцэвіч|Іасафата [[1623Кунцэвіча]] г.
== Падрыхтоўка і прычыны ==
У яго падрыхтоўцы выступлення ўдзельнічалі жыхары [[Магілёў|Магілёва]], [[Орша|Оршы]], [[Полацк]]а і [[Вільня|Вільні]]. Галоўнай прычынай паўстання сталі жорсткія метады насаджэння уніяцтва з боку архіепіскага [[Іасафат Кунцэвіч|Іасафата Кунцэвіча]].
== Падзеі ==
Па сігнале званоў ратушы і праваслаўных цэркваў некалькі тысяч паўстанцаў рушылі да рэзідэнцыі Кунцэвіча, уварваліся ў двор, падпалілі дом, забілі архіепіскапа, а цела кінулі ў [[Заходняя Дзвіна|Дзвіну]]. Святары і чэлядзь з акружэння былі збіты, маёмасць разрабавана, а архіў знішчаны. [[Рымскі папа]] [[Урбан VIII]] заклікаў караля [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] [[Жыгімонт III|Жыгімонта III]] бязлітасна расправіцца з паўстанцамі. У Віцебск прыбылі каралеўскія камісары з узброенымі атрадамі. Усе гараджане, у тым ліку члены магістрата былі аб'яўлены саўдзельнікамі. Віцебск быў пазбаўлены магдэбургскага права. З горада спагнана 3079 злотых. Камісары загадалі зняць званы з ратушы і ўсіх праваслаўных цэркваў і адліць з іх вялікі звон у памяць пра Кунцэвіча, ратуша была разбурана. Затрыманы і пакараны смерцю 19 чалавек, у тым ліку 2 бурмістры і падбухторшчык паўстання — палачанін Пётра Васілеўскі, які на допыце прызнаўся, што была сувязь з праваслаўным брацтвам у Вільні. 78 чалавек, у тым ліку зачыншчык забойства Кунцэвіча Сцёпан Пасіёра былі прыгавораны да пакарання смерцю завочна.
== Паўстанне ў культуры ==
Пад уплывам [[Уладзімір Казіміравіч Стукаліч|У. Стукаліча]] [[Ілья Рэпін|І. Рэпін]] збіраўся напісаць гістарычную карціну пра Віцебскае паўстанне 1623 (не здзейснена, захаваўся эскіз «Пропаведзь Кунцэвіча ў Віцебску», (1893)). [[Уладзімір Караткевіч]] напісаў п'есу «Званы Віцебска».
