Распад Аўстра-Венгерскай імперыі: Розніца паміж версіямі

Пасля распаду [[Аўстра-Венгрыя|Аўстра-Венгрыі]] на яе былой тэрыторыі паўстала некалькі унітарных этнакратычных дзяржаў, вялікая частка якіх існуе і ў наш час. Астатнія тэрыторыі, населеныя падзеленымі народамі, трапілі ў склад ужо існуючых ці новаўтвораных дзяржаў. Юрыдычна распад імперыі быў аформлены ў Сен-Жерменском дагаворы з Аўстрыяй, які таксама выступаў у якасці мірнага дагавора пасля Першай сусветнай, і ў Тріанонской дамове з Венгрыяй.

 

 

== Чыннікі ==

 

Імперыя Габсбургаў, якая займала шырокую тэрыторыю ў Еўропе і якая ўключала ў сябе каля 20 народаў, да пачатку XX стагоддзя вельмі аслабла знутры праз паўвекавыя нацыянальныя спрэчкі і канфлікты практычна ва ўсіх сваіх рэгіёнах. У [[Галічына|Галічыне]] адбывалася супрацьстаянне палякаў і ўкраінцаў, у [[Трансільванія|Трансільваніі]] - румын і венграў, у Сілезіі - чэхаў і немцаў<ref name="Chehoslovakija">{{cite web

З развіццём капіталізму і ростам колькасці прадпрыемстваў фармаваўся сярэдні рабочы клас, які заняўся адстойваннем інтарэсаў таго народа, да якога ён належаў<ref name="mozg armii" />. Такім чынам, з кожным годам на ўскраінах імперыі расла небяспека сепаратызму. У 1848-1849 гадах паняволеных народы ўжо зрабілі спробу здабыць незалежнасць, у многіх рэгіёнах імперыі разгарнуліся ваенныя дзеянні. Нават Венгрыя распачала спробу аддзяліцца ад Габсбургскай манархіі, аднак пасля вайны была зноў ўключана ў склад імперыі.

 

 

Пасля правалу рэвалюцыі становішча ў краіне толькі пагоршылася, хоць цяпер супрацьстаянне народаў вылілася ў палітычныя дэбаты і прапаганду нацыянальных ідэй. Толькі часам адбываліся ўзброеныя сутыкненні, якія душыліся імперскімі войскамі<ref name="mozg armii" />. У 1867 годзе, з прыняццем новай агульнаімпэрскі канстытуцыі і падпісаннем Аўстра-венгерскага пагаднення, Аўстра-Венгрыя аслабла яшчэ мацней, так як дзялілася на дзве часткі: Аўстрыю і Вугоршчыну. Абедзве зараз атрымалі права мець уласныя арміі, соймы, прадстаўнічыя ўстановы і г. д., а ўласны бюджэт у кожнай часткі імперыі існаваў ужо да прыняцця новай канстытуцыі. Уласны сейм атрымала Боснія і Герцагавіна (ёй таксама належала частка бюджэту).

 

У такіх умовах магутны бюракратычны апарат, які ў тры разы перавышаў колькасць аўстра-венгерскай арміі<ref name="mozg armii" />, пачаў «нацыяналізацыю» мясцовай улады па нацыянальнаму і рэлігійнай прыкмеце, якая не праходзіла без кровапраліцце. Цяпер ідэі сепаратызму праніклі ва ўсе пласты грамадства, толькі буйная буржуазія падтрымлівала імператара і жадала цэласнасці імперыі, спадзеючыся на Франца Іосіфа як на выратавальніка Аўстра-Венгрыі. Сам Франц-Іосіф выдатна разумеў, што распаду яму ў адзіночку не стрымаць, таму наракаў на сваю безвыходнасць. «Маё няшчасце, што я не магу знайсці дзяржаўна дзеяча» - казаў ён. Франц Фердынанд, нягледзячы на сваю непрыязнасць да венграмі, рабілі спробы ператварыць імперыю ў федэрацыю, якія, аднак, скончыліся беспаспяхова умяшаннем імператара, баяўся страціць усю паўнату ўлады<ref name="mozg armii" />.

 

[[Катэгорыя:Гісторыя Аўстрыі]]