Навагрудскае ўзвышша: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
'''Навагрудскае ўзвышша''' знаходзіцца ў [[Навагрудскі раён|Навагрудскім]], па захадзе [[Карэліцкі раён|Карэліцкага]], усходзе [[Дзятлаўскі раён|Дзятлаўскага]], поўдні [[Слонімскі раён|Слонімскага]] (адгор'і) раёнаў [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]], поўначы і паўночным захадзе [[Баранавіцкі раён|Баранавіцкага раёна]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], з'яўляецца часткай [[Беларуская града|Беларускай грады]]. Вышыня да 323 м — [[гара Замкавая]], за 3 км на захад ад [[горад Навагрудак|Навагрудка]].
 
Плошча каля 4,4 тыс. км², працягнулася з поўначы на поўдзень на 72 км, з захаду на ўсход па 45-5045—50 км. Вышыня да 323 м — [[гара Замкавая]], за 3 км на захад ад [[горад Навагрудак|Навагрудка]].
 
Перадумовы ўзнікнення Навагрудскага ўзвышша абазначыліся ўжо ў рэльефе крышталічнага фундамента, дзе выяўлена серыя невялікіх выступаў. Навагрудскае ўзвышша прымеркавана да Цэнтральнабеларускага масіву Беларускай антэклізы. Крышталічны фундамент перакрыты на цэнтральным і паўночна-ўсходнім участках верхнявендска-ніжнекембрыйскім комплексам парод, на паўднёвым — сярэднерыфейска-ніжнекембрыйскім. Тоўшча даантрапагенавых парод (магугнасць больш за 200 м) пераважна складаецца з мезазойскіх і кайназойскіх адкладаў, якія на асобных участках у выніку дзейнасці ледавікоў моцна дэфармаваны.
Радок 7:
Антрапагенавая тоўшча (магугнасць 60—300 м) суцэльным чахлом перакрывае даантрапагенавыя пароды. У ёй найбольш развіты ледавіковыя адклады ранняга і сярэдняга плейстацэну. Першыя ледавікі стварылі ядро ўзвышша. У фарміраванні ўзвышша ўдзельнічалі ледавікі чатырох зледзяненняў, у тым ліку апошняга для гэтай тэрыторыі — сожскага. Яно складзена з пясчана-жвіровага матэрыялу, валунных суглінкаў і супескаў з удзелам адорвеняў даантрапагенавых парод, а таксама азёрных і балотных намнажэнняў міжледавіковых эпох. У час паазерскага зледзянення на паверхні намнажаліся лёсападобныя суглінкі, якія лёгка размываюцца снегавымі водамі і ліўневымі дажджамі. Тут утварыліся шматлікія яры.
 
УНа цэнтрыНавагрудскім ўзвышшаузвышшы вылучаюць 3 тыпы рэльефу.<ref>М. Зусь (2000)</ref> градаваГрадава-ўзгорыстыя краявыя ўтварэнні ззнаходзяцца абсалютныміў вышыняміцэнтры 300-320ўзвышша, на поўдзень ад г. [[Дзятлава]] і на ўчастках, што прылягаюць да далін рэк [[Рака Моўчадзь|Моўчадзь]], Нёўда, Сэрвач, Валоўка. Абсалютная вышыня тут 300—323 м, глыбіня расчлянення 30—60 м/км&sup2;, адносныядаўжыня перавышэнніград да 20—30 км. 30Спадзіста-60выпуклыя мсхілы расчлянёныя мноствам старажытных лагчын ледавіковага сцёку і ярамі. НаУзгорыста-марэнны дэнудацыйны рэльеф характэрны на большай частцы ўзвышша. ўзгорыстаВышыня 170—250 м, адносныя перавышэнні 10—30 м, густата расчлянення да 2—3 км/&sup2;. Узгорыста-марэнны рэльеф зна абсалютнымілёсападобных вышыняміпародах 170-250вызначаецца м;згладжанымі адносныяі перавышэнніплатопадобнымі 10водападзельнымі паверхнямі і інтэнсіўным ярыста-30лагчынным м(3—5 км/&sup2;) расчляненнем схілаў. Заходнія схілы ўзвышша нешырокай паласой аблямоўвае водна-ледавіковая раўніна. Далінныя зандры развіты ўздоўж р. [[Рака Моўчадзь|Моўчадзь]] і яе прытокаў. На плоскіх паверхнях трапляюцца тэрмакарставыя западзіны, занятыя балотамі.
 
Карысныя выкапні: мел, керамічная гліна, пясчана-жвіровы матэрыял, жалезныя руды (Навасёлкаўскае радовішча).
Радок 14:
 
На поўдзень ад Навагрудка апетае [[А. Міцкевіч]]ам славутае [[возера Свіцязь]], якое ўваходзіць у Свіцязянскі ландшафтны заказнік.
 
{{зноскі}}
 
== Літаратура ==