Паўстанне 1863—1864 гадоў: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др вікіфікацыя |
др clean up, replaced: Вайсков → Ваенн (2), га ўраду → га ўрада (3), Зыгмунт → Зігмунт, Ковенск → Каўнаск, ньн → нн (3), ы у → ы ў, а была ска using AWB |
||
Радок 4:
У рускай гістарыяграфіі — '''Другое польскае паўстанне (1863—1864)''' або '''мяцеж''', польскай гістарыяграфіі — '''Студзеньскае паўстанне''', у частцы беларускай гістарыяграфіі — '''паўстанне Кастуся Каліноўскага''' (у кантэксце выдзялення з агульнага паўстання паўстанцкіх дзеянняў на тэрыторыі Беларусі).
Паўстанне падрыхтавана польскімі і беларуска-літоўскімі канспірацыйнымі арганізацыямі. Апошнія мелі сувязі з арганізацыяй расійскіх рэвалюцыянераў-дэмакратаў «Зямля і воля». Пачалося абвяшчэннем Маніфесту [[Польскі нацыянальны ўрад, 1863|Польскага нацыянальнага
== У Літве і Беларусі ==
[[Image:Kostuś Kalinowski.PNG|thumb|К. Каліноўскі (фота, 1862)]]
Літоўскі правінцыяльны камітэт (ЛПК) з пачаткам паўстання быў рэарганізаваны ў Часовы правінцыяльны ўрад Літвы і Беларусі, на чале з К. Каліноўскім. Першым маніфестам гэтага
Варшаўскі ўрад адхіліў ад улады Часовы ўрад Літвы і Беларусі (27.2(11.3).1863), перадаў уладу віленскаму камітэту «белых», які стаў называцца «Аддзелам кіраўніцтва правінцыямі Літвы». Гэты Аддзел распаўсюдзіў дэкрэт, якім касаваліся ўсе паўнамоцтвы і мандаты ЛПК. Каліноўскі ад імя ЛПК выказаў пратэст супраць перадачы ўлады «у рукі контррэвалюцыянераў» і зняў з сябе адказнасць за ўсе будучыя памылкі і страты, але падпарадкаваўся.
Радок 30:
11. 4. 1863 г. каля в. Новы Двор (Шчучынскі павет) атрад Людвіка Нарбута вытрымаў бітву з салдатамі палкоўніка Цімафеева. 3 чэрвеня адбылася знакамітая бітва пад Мілавідамі. 13 чэрвеня атрады Ф. Уладака і Я.Ваньковіча трымалі бой каля в. Новыя пскі (Бярозаўскі павет). Праз два дні атрады Валерыя Урублеўскага перамаглі на Пружаншчыне.
У чэрвені-ліпені 1863 у выніку рэпрэсій Мураўёва ад падтрымкі паўстання адышлі памешчыкі Літвы і Беларусі. Тады ў склад Віленскага камітэта быў вернуты Каліноўскі, а 31.7.1863 узначаліў яго. 22 жніўня Каліноўскаму былі перададзеныя паўнамоцтвы камісара варшаўскага
Аднак, і новаму складу кіраўніцтва не ўдалося дамагчыся пералому ў ваенных дзеяннях. Пад пачатак верасню 1863 паўстанне ў літоўска-беларускіх губернях было практычна задушана.
Радок 57:
== Вынікі і наступствы ==
Паўстанне 1863—1864 гг. выклікала вялікі грамадскі рэзананс у тагачаснай Расіі і, між іншым, прыцягнула ўвагу грамадства да Беларусі як да з'явы з гістарычнымі каранямі, адкрыла «беларускае пытанне» і зрабіла яго адной з найважнейшых тэм даследаванняў і публікацый у 1860—1870-я гг., стала вызначальным фактарам развіцця беларускай гістарыяграфіі гэтага перыяду.
Радок 63 ⟶ 62:
== Ацэнкі ==
=== Польская гістарыяграфія ===
Наогул, у польскай гістарыяграфіі паўстанне на беларускіх і літоўскіх землях не прыцягвае такой увагі, як падзеі ў Польшчы і сусветны кантэкст паўстання. Асоба Каліноўскага выдзяляецца за незвычайнасць, але яго перакананні ў нацыянальным пытанні звычайна класіфікуюцца як польскія або «[[краёвасць|краёвыя]]».<ref>Смалянчук. Спадчына #2, 1998.</ref>
=== Беларуская гістарыяграфія ===
Наогул, па стане на 2000-я гг. беларуская гістарыяграфія паўстання і асобы Каліноўскага характарызуецца слабай апорай на архіўныя крыніцы і моцнай публіцызаванасцю і палітызаванасцю на шкоду навуковасці.
Радок 78 ⟶ 74:
Падобным чынам, г.зн., дэкларатыўна і як падзею-прадвеснік, але ўжо з пункту гледжання будучага абвяшчэння беларускай дзяржаўнасці ([[БНР]]), паўстанне разглядалася ў працах беларускіх замежных даследчыкаў 1920-х гг. і пазней ([[Адам Станкевіч]], [[Ян Станкевіч]]).
Другая з канцэпцый 1920-х гг. ([[Самуіл Хаімавіч Агурскі|С. Агурскі]], [[К. Шчарбакоў]] і інш.) фактычна вярталася да заходнярускай канцэпцыі, цалкам атаясамляючы сілы паўстання з шляхтай і духавенствам, катэгарычна адмаўляючы
Пасля хвалі рэпрэсій 1929—1930 супраць «[[нацдэмы|нацдэмаў]]» другая ацэнка ўзяла верх, аж да хвалі рэпрэсій 1937—1938, і знішчэння прадстаўнікоў другой ацэнкі. Пасля гэтага частковая «рэабілітацыя» паўстання адбылася ў працах [[І. Лочмель|І. Лочмеля]] (з удзелам [[Н. Нікольскі|Н. Нікольскага]], [[Д. Дудкоў|Д. Дудкова]]), але, напрыклад, у працы [[У. Пічэта|У. Пічэты]] аб антыфеадальных рухах ([[1940]]) паўстанне нават не згадвалася. Відавочна, на асцярожнасць у закрананні гэтай тэмы ўплываў палітычны клімат часоў савецка-нямецкага раздзелу Польшчы ([[1939]]). У гэтай сітуацыі ўзнік шэраг супярэчлівых міфаў адносна паўстання, якія не мелі нічога агульнага з гістарычнай рэчаіснасцю падзей 1863—1864 гг. — напр., пра скіраванасць паўстання, якое ў Беларусі было сялянскім пад кіраўніцтвам Каліноўскага, супраць польскай шляхты.
Радок 141 ⟶ 137:
[[tr:Ocak Ayaklanması]]
[[uk:Польське повстання 1863—1864]]
{{Гісторыя Беларусі 2}}
| |||